Soạn bài: Hương Sơn phong cảnh - Chu Mạnh Trinh, Văn 10 Chân Trời Sáng Tạo

Soạn văn 10: Hương Sơn Phong Cảnh - Chu Mạnh Trinh

- Chân Trời Sáng Tạo -

​

Câu hỏi từ bài đọc:

Câu 1: Xác định bố cục bài thơ.

Câu 2: Nêu một số từ ngữ để khái quát vẻ đẹp của phong cảnh Hương Sơn được gợi tả qua các đoạn thơ.

Câu 3: Chủ thể trữ tình của bài thơ là ai? Đó là chủ thể ẩn, chủ thể xuất hiện trực tiếp với một đại từ nhân xưng, hay chủ thể nhập vai vào một nhân vật trong bài thơ?

Câu 4: Phân tích diễn biến tình cảm, cảm xúc của chủ thể trữ tình trong bài thơ

Câu 5: Nêu cảm hứng chủ đạo của bài thơ. Phân tích hiệu quả của cách xây dựng hình ảnh, sử dụng từ ngữ, biện pháp tu từ đối với việc thể hiện cảm hứng ấy.

Câu 6: Nhận xét về vai trò của vần và nhịp trong bài thơ.

Câu 7: Hãy chia sẻ cảm nhận của bạn về một cảnh đẹp khác trên đất nước ta mà bạn có dịp đến tìm hiểu qua sách báo hoặc đến thăm.

Hướng dẫn trả lời:

Câu 1: Bố cục bài thơ gồm 3 phần:

+Phần 1 (4 câu thơ đầu) : Sự ngạc nhiên của chủ thể trữ tình khi lần đầu đặt chân đến Hương Sơn.

+Phần 2 (14 câu thơ tiếp) : Vẻ đẹp của khung cảnh Hương Sơn qua cái nhìn của chủ thể trữ tình.

+Phần 3 (còn lại) : Cảm xúc của chủ thể trữ tình sau khi tham quan cảnh đẹp Hương Sơn.

Câu 2: Một số từ ngữ để khái quát vẻ đẹp của phong cảnh Hương Sơn được gợi tả qua các đoạn thơ là:

+Đệ nhất động

+Thỏ thẻ rừng mai chim cúng trái

+Đá ngũ sắc long lanh như gấm dệt

+Thăm thẳm một hang lồng bóng nguyệt

+Chập chờn mấy lối uốn thang mây

Câu 3: Chủ thể trữ tình của bài thơ là chính tác giả Chu Mạnh Trinh. Đó là chủ thể ẩn, không xuất hiện trực tiếp với một đại từ nhân xưng, mà chỉ biểu hiện qua cách nhìn, cảm nhận và suy nghĩ về phong cảnh Hương Sơn.

Câu 4: Diễn biến tình cảm, cảm xúc của chủ thể trữ tình trong bài thơ có thể phân tích như sau:

+Phần 1: Chủ thể trữ tình có sự ngạc nhiên, kinh ngạc và hào hứng khi được chiêm ngưỡng phong cảnh Hương Sơn, một nơi mà ông ao ước bấy lâu nay. Ông dùng câu hỏi tu từ để bày tỏ sự hoài nghi và không tin vào mắt mình: "Đệ nhất động hỏi là đây có phải?"

+Phần 2: Chủ thể trữ tình có sự thích thú, ngưỡng mộ và khen ngợi vẻ đẹp của Hương Sơn, một nơi có sự hài hòa giữa thiên nhiên và con người. Ông dùng nhiều từ ngữ tươi sáng, sinh động và giàu biện pháp tu từ để miêu tả các cảnh quan nổi tiếng như suối Giải Oan, chùa Cửa Võng, am Phật Tích, động Tuyết Quynh.. Ông cũng dùng so sánh để nêu bật sự kỳ vĩ và diệu kỳ của Hương Sơn: "Đá ngũ sắc long lanh như gấm dệt", "Thăm thẳm một hang lồng bóng nguyệt"..

+Phần 3: Chủ thể trữ tình có sự thanh thản, an bình và tự hào khi được sống trong một quốc gia có phong cảnh tuyệt đẹp như Hương Sơn. Ông dùng từ "thỏa" để diễn tả sự mãn nguyện và hạnh phúc của mình. Ông cũng dùng câu hỏi tu từ để bày tỏ sự ngưỡng mộ và ca ngợi tài năng của những người đã tạo ra Hương Sơn: "Chừng giang sơn còn đợi ai đây, Hay tạo hóa khéo ra tay xếp đặt?" Cuối cùng, ông dùng từ "Nam vô Phật" để thể hiện lòng thành kính và biết ơn đối với Phật và các vị bồ tát đã ban cho ông cơ hội được đến Hương Sơn.

Câu 5: Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là sự yêu thiên nhiên, yêu quê hương, yêu đất nước của tác giả. Cách xây dựng hình ảnh, sử dụng từ ngữ, biện pháp tu từ đối với việc thể hiện cảm hứng ấy có hiệu quả như sau:

+Xây dựng hình ảnh: Tác giả chọn những hình ảnh đẹp nhất, nổi tiếng nhất và có ý nghĩa nhất của Hương Sơn để miêu tả, tạo nên một bức tranh phong cảnh sống động, trầm mặc và linh thiêng. Những hình ảnh này không chỉ thể hiện vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn biểu hiện được tinh thần của con người, niềm tin vào Phật pháp và sự tự hào về quốc gia.

+Sử dụng từ ngữ: Tác giả kết hợp sử dụng từ Hán Việt và thuần Việt để tạo nên một ngôn ngữ giàu sắc thái, phù hợp với thể loại ca trù. Từ Hán Việt mang tính chất trang trọng, uy nghiêm, cao sang; từ thuần Việt mang tính chất gần gũi, sinh động, dí dỏm. Từ ngữ của tác giả cũng phản ánh được sự am hiểu về lịch sử, văn hóa và tôn giáo của Hương Sơn.

+Biện pháp tu từ: Tác giả sử dụng nhiều biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, đảo ngữ, câu hỏi tu từ.. để làm cho bài thơ thêm sinh động, hấp dẫn và có chiều sâu. Những biện pháp tu từ này giúp tác giả bày tỏ được sự ngạc nhiên, kinh ngạc, thích thú, ngưỡng mộ và tự hào về phong cảnh Hương Sơn.

Câu 6: Bài thơ không tuân theo một quy luật cố định về vần và nhịp, mà cho phép tác giả tự do sáng tạo và thể hiện ý nghĩa của mình. Nhờ vậy, bài thơ trở nên phong phú, đa dạng và có chiều sâu. Chủ thể trữ tình dùng những câu thơ ngắn gọn, nhanh nhẹn, để diễn tả những cảm xúc chân thành và mãnh liệt của mình đối với phong cảnh Hương Sơn nói riêng và đất nước mình nói chung.

Câu 7: Một cảnh đẹp khác trên đất nước ta mà tôi có dịp đến tìm hiểu qua sách báo hoặc đến thăm là Vịnh Hạ Long. Đây là một cảnh đẹp khác trên đất nước ta mà tôi có dịp đến tìm hiểu qua sách báo hoặc đến thăm là Vịnh Hạ Long. Đây là một di sản thiên nhiên thế giới, nổi tiếng với hàng nghìn hòn đảo đá vôi có hình dạng kỳ thú, được bao phủ bởi rừng nguyên sinh và biển xanh. Vịnh Hạ Long còn có nhiều hang động, bãi biển, làng chài và các di tích lịch sử, văn hóa. Tôi rất ấn tượng với vẻ đẹp hùng vĩ, bí ẩn và quyến rũ của Vịnh Hạ Long. Tôi cũng cảm thấy tự hào khi quê hương ta có một kiệt tác của tạo hóa như thế. Tôi mong một ngày nào đó sẽ có dịp được đến thăm và khám phá Vịnh Hạ Long thật kỹ.