Soạn bài Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây - Ngữ văn lớp 10 Tập 1, Chân trời sáng tạo

>> Tri thức ngữ văn

- Khái niệm: Sử thi là một thể loại tự sự dân gian ra đời từ thời cổ đại, thường kết hợp lời thơ và văn xuôi, kể lại những sự kiện quan trọng trong đời sống của cộng đồng thời cổ đại hoặc phong kiến thông qua việc tôn vinh, ca ngợi chiến công, kì tích của một người anh hùng.

- Đặc điểm của sử thi:

+ Thời gian trong sử thi: Là thời gian của quá khứ, thường gắn với xã hội cổ đại hoặc xã hội phong kiến.

+Không gian trong sử thi: Thường là không gian rộng gắn với những cuộc phiêu lưu và nơi lưu dấu các kì tích của người anh hùng.

+Nhân vật trong sử thi: Anh hùng sử thi luôn đại diện cho cộng đồng, là hiện thân cho cộng đồng nên thường hội tụ những đặc điểm nổi bật như: Sở hữu sức mạnh, tài năng, năng lực hơn người, lòng dũng cảm phi thường ; luôn can đảm, sẵn sàng đối mặt với thách thức, hiểm nguy; lập được kì tích, uy danh lẫy lừng.

+Cảm hứng chủ đạo của sử thi: Thường gắn liền với tư tưởng chống thần quyền ; đấu tranh chinh phục tự nhiên ; chống các thế lực đe dọa sự sống của cộng đồng; ngợi ca sức mạnh của cộng đồng mà sử thi tôn vinh.

>> Kiến thức văn học

- Xuất xứ

Đoạn trích "Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây" trích trong sử thi Đăm Săn

- Bố cục: Gồm 3 phần:

+Phần 1. Từ đầu đến "cắt đầu Mtao Mxây đem bêu ngoài đường" : Trận giao chiến của hai tù trưởng.

+Phần 2. Tiếp theo đến "Họ đến bãi ngoài làng, rồi vào làng" : Đăm Săn chiến thắng và cùng nô lệ trở về.

+Phần 3. Các đoạn còn lại: Cảnh ăn mừng chiến thắng.

-Tóm tắt văn bản:

Hơ Nhị, vợ Đăm Săn bị Mtao Mxây bắt cóc. Đăm Săn đã cùng dân làng đi đánh Mtao Mxây để cứu vợ mình. Đăm Săn đến nhà Mtao Mxây thách đọ đao. Lúc đầu, Mtao Mxây tỏ thái độ hống hách, ngạo mạn nhưng sau khi thấy thái độ dứt khoát, quyết liệt cùng những lời dọa nạt sẽ phá nhà, Mtao Mxây dần có thái độ sợ hãi. Cuộc giao chiến giữa hai người bắt đầu diễn ra và có thể thấy rõ sự đối lập giữa thái độ, hành động, cử chỉ của Đăm Săn và Mtao Mxây. Tuy Mtao Mxây rung khiên múa nhưng tiếng kêu lạch xạch như quả mướp khô. Hắn cũng bước thấp bước cao. Trái ngược lại, chàng Đăm Săn mỗi lần rung khiên thì vượt một đồi tranh. Chàng còn chạy nhanh vun vút. Cảm thấy tình thế không ổn, Mtao Mxây bảo vợ của Đăm Săn - Hơ Nhị, quăng cho miếng trầu để tăng sức mạnh. Nhưng Đăm Săn đã đớp được nó. Chàng nhai trầu và nhờ đó sức mạnh của chàng tăng lên gấp bội. Cuộc giao chiến lại tiếp tục. Cây giáo của Đăm Săn có lúc còn nhắm thẳng vào đùi và người của Mtao Mxây nhưng không thủng. Giao chiến lâu nên chàng đã thấm mệt. Vừa chạy vừa ngủ, chàng mơ thấy ông Trời bày cho cách lấy một cái chày mòn ném vào vành tai Mtao Mxây. Đăm Săn bừng tỉnh, chàng chộp ngay được cái chày mòn và làm theo đúng lời dặn của ông Trời, ném thẳng vào vành tai địch. Kết quả chàng đã giành chiến thắng. Sau chiến thắng đó, Đăm Săn càng trở nên giàu có, tiếng tăm vang lừng khắp nơi. Chàng cùng mọi người trong làng mở tiệc liên hoan kéo dài suốt cả mùa khô.

-Nội dung và nghệ thuật

+Nội dung: Đoạn trích "Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây", qua câu chuyện kể về việc chàng Đăm Săn đánh Mtao Mxây để cứu vợ về đã khắc họa hình ảnh Đăm Săn là một người anh hùng trọng danh dự, nâng niu hạnh phúc gia đình và trân trọng cuộc sống bình yên, phồn vinh của thị tộc.

+Nghệ thuật: Sử dụng ngôn ngữ trang trọng, giàu hình ảnh, nhịp điệu cùng với phép so sánh và phóng đại hiệu quả.



Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây

Nhà Mtao Mxây đầu sàn hiên đẽo hình mặt trăng, đầu cầu thang đẽo hình chim ngói. Ngôi nhà của lão tù trưởng nhà giàu này trông quả thật là đẹp. Cầu thang rộng một lá chiếu, người nối đuôi nhau lên xuống mà khiêng một ché đuê vẫn không sợ chật.

Đăm Săn - Ơ diêng, ơ diêng, xuống đây! Ta thách nhà ngươi đọ dao với ta đấy!

Mtao Mxây - Ta không xuống đâu, diêng ơi. Tay ta còn bận ôm vợ hai chúng ta ở trên nhà này cơ mà.

Đăm Săn - Xuống, diêng! Xuống, diêng! Ngươi không xuống ư? Ta sẽ lấy cái sàn hiên của nhà ngươi ta bổ đôi, ta sẽ lấy cái cầu thang của nhà người ta chẻ ra kéo lửa, ta hun cái nhà của nhà ngươi cho mà xem!

- Khoan, diêng, khoan! Để ta xuống. Ngươi không được đâm ta khi ta đang đi xuống đó, nghe!

Đăm Săn - Sao ta lại đâm ngươi khi ngươi đang đi xuống nhỉ? Ngươi xem, đến con lợn nái của nhà ngươi dưới đất, ta cũng không thèm đâm nữa là!

Mtao Mxây - Ta sợ ngươi đâm ta khi ta đang đi lắm.

Đăm Săn - Sao ta lại đâm ngươi khi ngươi đang đi nhỉ? Ngươi xem, đến con trâu của nhà ngươi trong chuồng, ta cũng không thèm đâm nữa là!

Thế là Mtao Mxây phải đi ra. Bà con xem, khiên hắn tròn như đầu cú, gươm hắn óng ánh như cái cầu vồng. Trông hắn dữ tợn như một vị thần. Hắn đóng một cái khố sọc gấp bỏ múi, mặc một cái áo dày nút, đi từ trong nhà ra ngoài, dáng tần ngần do dự, mỗi bước mỗi đắn đo, giữa một đám đông mịt mù như trong sương sớm.

Đăm Săn - Ngươi múa trước đi, ơ diêng!

Mtao Mxây - Ngươi mới là người múa trước, ơ diêng! Ta như gà làng mới mọc cựa kliê, như gà rừng mới mọc cựa êchăm, chưa ai giẫm phải mà đã gãy mất cánh.

Đăm Săn - Ngươi cứ múa đi, ơ diêng!

Mtao Mxây rung khiên múa vậy. Khiến hắn kêu lạch xạch như quả mướp khô. Hắn múa một mình. Đăm Săn không nhúc nhích.

Đăm Săn - Ngươi múa một mình, múa kêu lạch xạch như quả mướp khô. Miếng múa ấy, ngươi học ai vậy? Ngươi múa chơi đấy phải không, diêng?

Mtao Mxây - Ta học ai à? Có cậu, ta học cậu. Có bác, ta học bác. Có thần Rồng, ta học thần Rồng.

Đăm Săn - Thế ư? Ta thì đâu có cậu mà học cậu, đâu có bác mà học bác! Chỉ có hai ta đây, ngươi múa đi xem nào!

Mtao Mxây - Thế ngươi không biết ta đây là một tướng đã quen đi đánh thiên hạ, bắt tù binh, đã quen đi xéo nát đất đai thiên hạ hay sao?

Đăm Săn - Vậy thì ngươi hãy xem ta đây!

Đăm Săn rung khiêng múa. Một lần xốc tới, chàng vượt một đồi tranh. Một lần xốc tới nữa, chàng vượt một đồi lồ ô. Chàng chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây. Còn Mtao Mxây thì bước cao bước thấp chạy hết bãi tây sang bãi đông. Hắn vung dao chém phập một cái, nhưng chỉ vừa trúng một cái chão cột trâu.

Đăm Săn - Sao ngươi lại chém cái chão cột trâu? Còn khoeo chân ta, ngươi dành làm gì?

Đến lúc này, Mtao Mxây bảo Hơ Nhị quăng cho hắn một miếng trầu. Nhưng Đăm Săn đã đớp được miếng trầu. Chàng nhai trầu, sức chàng tăng lên gấp bội.

Đăm Săn - Bớ diêng, bây giờ ngươi lại chạy, ta đuổi coi!

Thế là Đăm Săn lại múa. Chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc. Chòi lẫm đổ lăn lóc. Cây cối chết rụi. Khi chàng múa dưới thấp, vang lên tiếng đĩa khiên đồng. Khi chàng múa trên cao, vang lên tiếng đĩa khiên kênh. Khi chàng múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ bay tung. Cây giáo thần, cây giáo dính đầy những oan hồn của chàng nhằm đùi Mtao Mxây phóng tới, trúng nhưng không thủng. Chàng đâm vào người Mtao Mxây cũng không thủng.

Đến lúc này, Đăm Săn đã thấm mệt. Chàng vừa chạy vừa ngủ, mộng thấy ông Trời.

Đăm Săn - Ối chao, chết mất thôi, ông ơi! Cháu đâm mãi mà không thủng hắn!

Ông trời - Thế ư, cháu? Vậy thì cháu lấy một cái chày mòn ném vào vành tai hắn là được.

Đăm Săn bừng tỉnh, chộp ngay một cái chày mòn, ném trúng vành tai kẻ địch. Cái giáp của Mtao Mxây tức thì rơi loảng xoảng. Mtao Mxây tháo chạy. Hắn tránh quanh chuồng lợn, Đăm Săn phá tan chuồng lợn. Hắn tránh quanh chuồng trâu, Đăm Săn phá tan chuồng trâu. Cuối cùng, hắn ngã lăn quay ra đất.

Mtao Mxây - Ơ diêng, ơ diêng, để ta làm lễ cầu phúc cho diêng một trâu! Ta cho thêm diêng một voi.

Đăm Săn - Sao ngươi còn cúng trâu cầu phúc cho ta? Chẳng phải vợ ta ngươi đã cướp, đùi ta ngươi đã đâm rồi sao?

Nói rồi Đăm Săn đâm phập một cái, cắt đầu Mtao Mxây đem bêu ngoài đường.

Đăm Săn (nói với tôi tớ Mtao Mxây) - Ơ nghìn chim sẻ, ơ vạn chim ngói! Ơ tất cả tôi tớ bằng này! Các ngươi có đi với ta không?

Chàng gõ vào một nhà.

Dân trong nhà – Không đi sao được! Tù trưởng chúng tôi đã chết, lúa chúng tôi đã mục, chúng tôi còn ở với ai?

Đăm Săn gõ vào ngạch, đập vào phên tất cả các nhà trong làng.

Dân làng - Không đi sao được! Nhưng bác ơi, xin bác chờ chúng tôi cho lợn ăn cái đã.

Đăm Săn lại gõ vào ngạch, đập vào phên mỗi nhà trong làng.

Đăm Săn - Ơ tất cả dân làng này, các ngươi có đi với ta không? Tù trưởng các ngươi đã chết, lúa các ngươi đã mục. Ai chăn ngựa hãy đi bắt ngựa! Ai giữ voi hãy đi bắt voi! Ai giữ trâu hãy lùa trâu về!

Dân làng - Không đi sao được! Làng chúng tôi phía bắc đã mọc cỏ gấu, phía nam đã mọc cà hoang, người nhà giàu cầm đầu chúng tôi nay đã không còn nữa!

Đăm Săn - Ơ nghìn chim sẻ, ơ vạn chim ngói! Ơ tất cả tôi tớ bằng này! Chúng ta ra về nào!

Đoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến mối. Bà con xem, thế là Đăm Săn nay càng thêm giàu có, chiêng lắm la nhiều. Tôi tớ mang của cải về nhiều như ong đi chuyển nước, như vò vẽ đi chuyển hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước.

Họ đến bãi ngoài làng, rồi vào làng.

Đăm Săn - Ơ các con, ơ các con, hãy đi lấy rượu, bắt trâu! Rượu năm ché, trâu dâng một con để cúng thần, cáo tổ tiên, cầu sức khoẻ cho ta mới đi đánh kẻ thù, bắt tù binh, xéo nát đất đai một tù trưởng nhà giàu về. Rượu bảy ché, trâu bảy con để dâng thần, cầu cho ta được bình yên vô sự, nạn khỏi tai qua, lớn lên như sông nước, cao lên như cây rừng, không còn ai bì kịp. Hỡi anh em trong nhà, hỡi bà con trong làng, xin mời tất cả đến với ta! Chúng ta sẽ mở tiệc ăn mừng năm mới, chúng ta sẽ ăn lợn ăn trâu, đánh lên các chiêng cái trống ta, đánh lên các cồng hlong hòa nhịp cùng chũm choẹ xao sao cho kêu lên rộn rã, để voi đực voi cái ra vào sàn hiên không ngớt, dây cồng dây chiêng không lúc vào vắng bớt trên giá treo chiêng, các chuỗi thịt trâu thịt bò treo đen nhà, chậu thau, âu đồng nhiều không còn chỗ để.

Tôi tớ - Đánh chiêng nào, thưa ông?

Đăm Săn - Hãy đánh lên các chiêng có tiếng âm vang, những chiêng có tiếng đồng tiếng bạc! Từ gùi quý, hãy lấy ra các vòng nhạc rung lên! Hãy đánh lên tất cả cho ở dưới vỡ toác các cây đòn ngạch, cho ở trên gãy nát các cây xà ngang, cho tiếng chiêng vang vọng khắp đó đây, khiến voi, tê giác trong rừng quên không cho con bú, ếch nhái dưới gầm sàn, kì nhông ngoài bãi phải ngừng kêu, tất cả đều ngày đêm lặng thinh để nghe tiếng chiêng ăn đông uống vui như mừng mùa khô năm mới của ta vậy.

Thế là, bà con xem, nhà Đăm Săn đông nghịt khách, tôi tớ chật ních cả nhà ngoài. Các khách tù trưởng đều từ phương xa đến. Còn Đăm Săn, bà con xem, chàng nằm trên võng, tóc thả trên sàn, hứng tóc chàng ở dưới đất là một cái nong hoa. Chàng mở tiệc ăn uống linh đình, thịt lợn, thịt trâu ăn không ngớt, thịt lợn ăn đến cháy đen hết ống le, thịt dê ăn đến cháy đen hết ống lồ ô, máu bò máu trâu đọng đen khắp sàn hiên, dây cồng dây chiêng giăng như mạng nhện, chỉ vàng chỉ đỏ như hoa dăm piết. Cảnh đó, đời ông bác ông cậu xưa kia làm gì có!

Bà con xem, chàng Đăm Săn uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán. Cả một vùng nhão ra như nước. Lươn trong hang, giun trong bùn, rắn hổ, rắn mai đều chui lên nằm trên cao sưởi nắng. Ếch nhái dưới gầm nhà, kì nhông ngoài bãi thì kêu lên inh ỏi suốt ngày đêm. Các chàng trai đi lại ngực đụng ngực. Các cô gái đi lại vú đụng vú. Cảnh làng một tù trưởng nhà giàu trông sao mà vui thế! Rõ ràng là tù trưởng Đăm Săn đang giàu lên, chiêng lắm la nhiều. Rõ ràng là Đăm Săn có chiêng đống voi bầy, có bè bạn như nêm như xếp. Làm sao mà có được một tù trưởng, đầu đội khăn nhiễu, vai mang nải hoa, đánh đâu đập tan đó, vây đâu phá nát đó như chàng?

Vì vậy, danh vang đến thần, tiếng lừng khắp núi, đông tây đâu đâu cũng nghe danh tiếng Đăm Săn. Từ khắp mọi miền, người ta khiêng rượu khiêng lợn đến. Cả miền Ê-đê Ê-ga ca ngợi Đăm Săn là một dũng tướng chắc chết mười mươi cũng không lùi bước. Ngực quấn chéo một tấm mền chiến, mình khoác một tấm áo chiến, tai đeo nụ, sát bên mình nghênh ngang đủ giáo gươm, đôi mắt long lanh như mắt chim ghếch ăn hoa tre, chàng Đăm Săn hiện ra là một tù trưởng mới giàu lên, đang tràn đầy sức trai, tiếng tăm lừng lẫy. Bắp chân chàng to bằng cây xà ngang, bắp đùi chàng to bằng ống bễ, sức chàng ngang sức voi đực, hơi thở chàng ầm ầm tựa sấm dậy, chàng nằm sấp thì gãy rầm sàn, chàng nằm ngửa thì gãy xà dọc: Đăm Săn vốn đã ngang tàng từ trong bụng mẹ.

Tiệc tùng linh đình, ăn uống đông vui kéo dài suốt cả mùa khô. Đến đây, rượu đã nhạt, ché đã phai, ai ở đâu về đấy, khách lần lượt ra về.

(Trích Đăm Săn trong Sử thi Ê-đê)

>> Hướng dẫn Soạn bài Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây - Ngữ văn lớp 10 Tập 1, Chân trời sáng tạo) :



* Trước khi đọc:

Câu hỏi (trang 38 sgk) : Hãy nhớ lại một vài nhân vật lịch sử hoặc nhân vật văn học thường được mọi người gọi là anh hùng và cho biết do đâu mà họ được tôn xưng như thế?

Trả lời:

- Những nhân vật văn học được gọi là anh hùng: Thánh Gióng, Sơn Tinh, Lạc Long Quân, Âu Cơ, Thạch Sanh..

- Những nhân vật lịch sử được gọi là anh hùng: Đinh Tiên Hoàng ; Lê Lợi, Ngô Quyền; Hồ Chí Minh ; Lê Thái Tổ ;..

+) Đinh Tiên Hoàng (924 – 979) : Có công dẹp loạn 12 sứ quân, thống nhất giang sơn ; là vị hoàng đế sáng lập triều đại nhà Đinh, nước Đại Cồ Việt mở đầu cho thời đại độc lập, tự chủ.

+) Hồ Chí Minh (1890 – 1969) : Là anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới, Người sáng lập Đảng Cộng sản Việt Nam, tìm ra con đường cứu nước cho dân tộc ta.

+) Lê Thái Tổ (1385 – 1433) : Lãnh đạo nghĩa quân Lam Sơn chiến đấu 10 gian khổ đã đánh bại quân Minh và giành lại độc lập cho người Việt; là vị hoàng đế trị vì triều đại tồn tại lâu dài nhất trong lịch sử Việt Nam

=>Các nhân vật được tôn xưng là anh hùng vì đều có công với cộng đồng, dân tộc; có những đóng góp to lớn cho nền độc lập, tự chủ, hòa bình và phát triển của đất nước. Các vị đó đều nhận được sự tin yêu, quý mến và tôn sùng và kính trọng.

* Đọc văn bản:

Câu 1 (trang 39)

Lời văn ở đoạn này (trang 39) gần với truyện hay vở kịch?

Trả lời:

Lời văn ở đoạn này gần với kịch vì đoạn văn mang nhiều đặc trưng của kịch:

- Đoạn văn chủ yếu là đoạn hội thoại của hai nhân vật Đăm Săn, Mtao Mxây; trong đoạn có sự phân chia thoại của từng nhân vật rất rõ ràng.

- Nội dung cuộc hội thoại chủ yếu thể hiện cuộc xung đột giữa hai nhân vật chính diện và phản diện.

- Những hành động, thái độ của 2 nhân vật đều thể hiện qua lời đối thoại

- Từ ngữ trong mỗi câu thoại đều đặc tả được đặc điểm riêng của từng nhân vật

Câu 2 (trang 40)

Lưu ý những hình ảnh được sử dụng để miêu tả Đăm Săn. Những hình ảnh đó có điểm gì độc đáo?

Trả lời:

* Những hình ảnh được sử dụng để miêu tả Đăm Săn:

- Mỗi lần xốc tới, vượt một đồi tranh, vượt một đồi lồ ô.

- Chạy vun vút qua phía đông, tây.

- Chàng múa trên cao, gió như bão; múa dưới thấp, gió như lốc, chòi lẫm đổ lăn lóc, cây cối chết rụi..

- Chàng múa chạy nước kiệu, núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ bay tung.

=> Nhận xét: Những hình ảnh được sử dụng để miêu tả Đăm Săn độc đáo ở hình dáng và hành động và chàng làm; mang yếu tố kì ảo; kết hợp so sánh và nói quá. Qua đó nhằm đặc tả, nhấn mạnh sức mạnh phi thường, kì vĩ của nhân vật Đăm Săn - một người con của rùng núi Tây Nguyên lớn lao, vĩ đại.

Câu 3 (trang 40)

Chú ý sự xuất hiện của cụm từ "bà con xem.." và ý nghĩa, tác dụng của nó trong lời kể?

Trả lời:

Ý nghĩa, tác dụng của cụm từ "bà con xem.." sử dụng trong lời kể:

- Thể hiện cách xưng hô chân chất, mộc mạc, giản dị.

- Giúp bạn đọc hiểu được người kể lại cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây là từ lời một già làng, trưởng bản (người đứng đầu buôn làng) và đối tượng nghe là bà con buôn làng.

- Từ đó giúp câu chuyện tăng tính khách quan, chân thực.

- Giúp làm nổi bật đặc trưng của thể loại sử thi.

- Thể hiện sự đồng điệu, đồng cảm, gần gũi giữa người kể và người nghe câu chuyện (người đứng đầu buôn làng và bà con buôn làng), giữa tác giả và độc giả

Câu 4 (trang 41)

Cảnh tiệc tùng trong đoạn này được miêu tả qua lời của ai? Điều đó giúp ích gì trong việc thể hiện hình tượng nhân vật Đăm Săn?

Trả lời:

- Điều này làm chúng ta hiểu rõ được vị trí, hình ảnh của Đăn Săn trong lòng bà con: Mạnh mẽ, đầy ngưỡng mộ và yêu quý. Một vị tù trưởng xứng đáng, hợp lòng dân.

- Cảnh tiệc tùng trong đoạn văn này được miêu tả qua lời của một người đang kể lại câu chuyện (già làng, trưởng bản – những người đứng đầu buôn làng) ; thể hiện qua cụm từ đầu đoạn "bà con xem".

- Cách chọn lời người kể là lời của một người đang đứng đầu buôn làng có tác dụng xây dựng hình tượng Đăm Săn hiện lên chi tiết, khách quan, chân thực, sinh động, ấn tượng ; qua đó giúp người đọc cảm nhận được những ấn tượng đẹp về nhân vật Đăm Săn.

Câu 5 (trang 42)

Việc miêu tả ngoại hình nhân vật Đăm Săn có gì khác thường và có tác dụng như thế nào?

- Những chi tiết khác thường miêu tả ngoại hình nhân vật Đăm Săn:

+Ngực quấn chéo một tấm mền chiến, mình khoác tấm áo chiến, sát bên nghênh ngang đủ giáo gươm.

+Đôi mắt chàng linh lợi như mắt chim ghếch ăn hoa tre.

+ Bắp chân to bằng cây xà ngang.

+Bắp đùi to bằng ống bễ.

+ Sức chàng ngang sức voi đực.

+ Hơi thở của chàng ầm ầm tựa sấm dậy.

=> tác giả dùng lối nói quá cùng biện pháp tu từ so sánh.

=> Tác dụng:

+Sử dụng những chi tiết khác thường để miêu tả ngoại hình nhân vật Đăm Săn có tác dụng khắc họa nên ngoại hình nhân vật Đăm Săn rất phi thường, kì ảo, khác xa với ngoại hình của một người bình thường.

+Qua đó làm nổi bật vẻ đẹp ngoại hình cường tráng, có sức mạnh vượt trội của một vị tù trưởng trọng danh dự, yêu cuộc sống bình yên, trân trọng gia đình - xứng đáng là anh hùng mang tầm vóc sử thi của dân tộc Ê-đê.

+Đồng thời bộc lộ thái độ ngưỡng vọng, ca ngợi người anh hùng Đăm Săn của người kể, của tác giả.

* Sau khi đọc:

Câu 1 (trang 42) : Tóm tắt các sự kiện chính trong văn bản trên.

Trả lời:

*Các sự kiện chính trong văn bản bao gồm:

- Hơ Nhị, vợ Đăm Săn bị Mtao Mxây bắt cóc. Biết tin, Đăm Săn cùng dân làng kéo đến nhà Mtao Mxây để cứu vợ mình.

- Đăm Săn đưa ra lời thách thức đọ đao với Mtao Mxây.

- Lúc đầu, Mtao Mxây rất hống hách, ngạo mạn, kiêu căng. Tuy nhiên, khi thấy sự mạnh mẽ, quyết tâm cùng những lời dọa nạt sẽ phá nhà mình, Mtao Mxây trở nên e dè, run sợ.

- Cuộc giao chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây diễn ra nhưng biểu hiện hoàn toàn đối lập giữa thái độ, hành động, cử chỉ.

- Nếu Mtao Mxây rung khiên múa, tiếng kêu lạch xạch như quả mướp khô thì ngược lại, Đăm Săn mỗi lần rung khiên thì vượt một đồi tranh, một đồi lồ ô, chạy nhanh vun vút.

- Khi đã thấm mệt, Mtao Mxây bảo Hơ Nhị quăng cho miếng trầu nhưng Đăm Săn đã đớp được. Chàng nhai trầu và nhờ đó sức mạnh của chàng tăng lên gấp bội

- Đăm Săn dùng cây giáo thần của mình đâm vào đùi của Mtao Mxây nhưng mãi không thủng.

- Giao chiến lâu nên chàng đã thấm mệt. Vừa chạy vừa ngủ, chàng mơ thấy ông Trời bày cho cách lấy một cái chày mòn ném vào vành tai Mtao Mxây.

- Đăm Săn bừng tỉnh, chàng chộp ngay được cái chày mòn và làm theo đúng lời dặn của ông Trời, ném thẳng vào vành tai địch. Kết quả chàng đã giành chiến thắng.

- Sau chiến thắng đó, Sau khi giành được chiến thắng, Đăm Săn thu về bao nhiêu của cải, Đăm Săn càng trở nên giàu có, tiếng tăm vang lừng khắp nơi. Chàng cùng bản làng mở tiệc ăn mừng suốt mùa khô.

Câu 2 (trang 42) : Đăm Săn đã gặp khó khăn gì vào thời điểm cuối cuộc giao chiến với Mtao Mxây? Nhờ đâu mà chàng vượt qua được khó khăn ấy để giành chiến thắng?

Trả lời:

- Những khó khăn mà Đăm Săn gặp phải vào thời điểm cuối cuộc giao chiến với Mtao Mxây là:

+ Đăm Săn dùng cây giáo thần của mình nhằm vào đùi và người của Mtao Mxây nhưng mãi không thủng.

+Giao chiến lâu nên Đăm Săn cũng đã thấm mệt, vừa chạy vừa ngủ

- Chàng vượt qua được khó khăn ấy để giành chiến thắng nhờ vào sự giúp đỡ của ông Trời:

+) Khi vừa chạy vừa ngủ, chàng đã nằm mộng thấy ông Trời mách rằng hãy lấy một cái chày mòn ném vào vành tai kẻ địch.

+) Chàng bừng tỉnh, chộp ngay được cái chày mòn và làm theo đúng lời dặn của ông Trời, ném thẳng vào vành tai địch, làm hỏng bộ giáp của hắn. Kết quả chàng đã giành chiến thắng.

Câu 3 (trang 42) : Đăm Săn mà Mtao Mxây đều là những tù trưởng tài giỏi, nhưng văn bản trên đã cho thấy, người xứng đáng được xem là anh hùng của cộng đồng chỉ có thể là Đăm Săn. Hãy so sánh hai nhân vật để làm rõ điều đó.

Trả lời:

So sánh 2 nhân vật Đăm Săn mà Mtao Mxây:

* Về ngôn ngữ, lời nói:

- Đăm Săn: Có lời nói chính trực, hào sảng; thể hiện khí khái của một người anh hùng; thể hiện thái độ bình tĩnh, mạnh mẽ, dứt khoát, bản lĩnh.

- Mtao Mxây: Lúc đầu có lời nói trêu tức, chế nhạo, tự cao tự đại, coi thường người khác; sau có lời nói sợ sệt, tự ti.

*Về cuộc giao chiến

- Đăm Săn: Ở hiệp 1: Chàng có hành động mạnh mẽ, dứt khoát, dũng cảm, bản lĩnh, phi thường. Còn ở hiệp 2, chàng có sức mạnh uy dũng, phi thường, bản lĩnh nên đã chiến thắng.

- Mtao Mxây: Ở hiệp 1, hắn có hành động kiêu ngạo, nực cười, kém cỏi, tầm thường. Còn ở hiệp 2, hắn có hành động kén cỏi, thiếu bản lĩnh, hèn nhát.

* Về ngoại hình:

- Đăm Săn: Có ngoại hình đẹp, mang dáng dấp vị anh hùng, được nhân dân tôn sùng (có đôi mắt uy lực, có sức khoẻ phi thường)

- Mtao Mxây: Có ngoại hình dữ tợn, thiếu dứt khoát, mạnh mẽ (bước đi tần ngần, đắn đo do dự, mỗi bước mỗi đắn đo)

=> Nhận xét:

- Đăm Săn là tù trưởng tài giỏi, chính trực, mạnh mẽ, điềm tĩnh, đàng hoàng, mang dáng dấp vị anh hùng, xứng đáng được xem là anh hùng của cộng đồng.

- Mtao Mxây: Là người huênh hoang, tự đắc, hèn nhát, dễ thất bại.

Câu 4 (trang 42) : Trong sử thi, lời nói của nhân vật thường được góp phần quan trọng trong việc thể hiện tính cách, vị thế xã hội của mình. Hãy chọn và phân tích một số lời thoại của Đăm Săn trong văn bản trên để làm rõ điều đó.

Trả lời:

Phân tích những lời thoại nổi bật, thể hiện tính cách và vị thế xã hội của nhân vật Đăm Săn bao gồm:

- "Ơ diêng, ơ diêng, xuống đây! Ta thách ngươi đọ đao với ta đấy!"

=>Là lời nói thách đấu dứt khoát, kiên quyết, bộc lộ sự thẳng thắn, chính trực, bản lĩnh, gan dạ, không hề có thái độ sợ hãi kẻ thù của vị tù trưởng Đăm Săn

- "Sao ta lại đâm ngươi khi đang đi xuống nhỉ? Ngươi xem, đến cả con lợn nái của nhà ngươi dưới đất, ta cũng không thèm đâm nữa là! "

=> là lời nói mỉa mai, coi thường, coi khinh kẻ thù nhưng vẫn chính trực, không chơi xấu kẻ thù.

- " Ơ các con, ơ các con, hãy đi lấy rượu bắt trâu! () Hỡi anh em trong nhà, hỡi bà con trong làng, xin mời tất cả đến với ta.. chậu thau âu đồng nhiều không còn chỗ để"

=> Là lời mờ buôn làng đến ăn mừng chiến thắng, thể hiện Đăm Săn xứng đáng là một tù trưởng trọng tình nghĩa, biết ghi nhớ công ơn của tổ tiên, buôn làng vì đã giúp đỡ mình, chuộng cuộc sống bình yên.

Câu 5 (trang 42). Cho biết:

A. Tác dụng của nói quá và cách ví von trong văn bản; nhận xét về ngôn ngữ sử thi.

B. Cụm từ "bà con xem.." trong văn bản trên là lời của ai hướng đến ai? Theo bạn, việc sử dụng những cụm từ như thế trong văn bản sử thi có tác dụng gì?

Trả lời:

A) Tác dụng nói quá và cách ví von trong văn bản

*Những hình ảnh có sử dụng nói quá trong văn bản:

+ Một lần xốc tới, chàng vượt một đồi tranh. Một lần xốc tới nữa, chàng vượt một đồi lồ ô.

+Chàng chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây.

+ Khi chàng múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ bay tung.

* Những hình ảnh có sử dụng ví von được sử dụng trong văn bản:

+ Khiên hắn kêu lạch xạch như quả mướp khô.

+ Chàng múa trên cao, gió như bão; múa dưới thấp, gió như lốc

=>tác dụng:

- Gây ấn tượng, thu hút sự chú ý của người đọc

- Làm tăng sức gợi hình gợi cảm cho lời văn

- Nhấn mạnh, làm nổi bật vẻ đẹp, tài năng phi thường cùng sức mạnh như vũ bão của vị tù trưởng chính trực, anh hùng Đăm Săn; làm nổi bật đặc trưng của thể loại sử thi.

*Nhận xét ngôn ngữ sử thi sử dụng trong văn bản: Ngôn ngữ giản dị, giàu hình ảnh, nhịp điệu ; hàm súc; đôi khi có vần, có nhịp như những bài thơ ; sử dụng những từ ngữ địa phương mang đậm không gian sử thi Tây Nguyên (ché rượu, khiên, diêng, cồng hlong) cùng những hình ảnh vĩ đại, hoành tráng để miêu tả phẩn chất anh hùng của nhân vật chính trong truyện.

B)

*Nhận xét về cụm từ "bà con xem.." trong văn bản trên:

- Là lời là lời của các già làng, trưởng bản nói và hướng đến bà con trong bản.

*Việc sử dụng những cụm từ như thế trong văn bản sử thi có tác dụng:

- Giúp câu chuyện tăng tính khách quan, chân thực.

- Giúp làm nổi bật đặc trưng của sử thi.

- Thể hiện sự đồng điệu giữa người kể và người đang nghe câu chuyện: Người nghe chú ý vào vấn đề mình đang nói; người nói có sự gần gũi, thân thuộc với người đang nghe

- Tìm sự đồng điệu giữa tác giả và bạn đọc.

Câu 6 (trang 42) :

Cảnh tiệc tùng và hình ảnh Đăm Săn ở nửa sau của văn bản gợi cho bạn suy nghĩ gì về phong tục và không khí hội hè của người Ê-đê?

Trả lời:

- Những chi tiết tả cảnh tiệc tùng:

+Đoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến mối

+ Nhà Đăm Săn đông nghịt khách, tôi tớ chật ních cả nhà ngoài.

+Các khách tù trưởng đều từ phương xa đến.

+Thịt lợn, thịt trâu ăn không ngớt, ăn đến cháy đen hết ống le, ống lồ ô.

- Hình ảnh Đăm Săn:

+Nằm trên võng, tóc thả trên sàn.

+ Đăm Săn chiêng lắm la nhiều, đầu đội khăn nhiễu vai mang nải hoa, đánh đâu đập tan đó.

+Danh tiếng vang lừng.

+Ngực quấn chéo một tấm mền chiến, mình khoác một tấm áo chiến, tai đeo nụ, sát bên mình nghênh ngang đủ giáo gươm..

+ Đăm Săn uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán

+Bắp chân chàng to bằng cây xà ngang, bắp đùi chàng to bằng ống bễ, sức chàng ngang sức voi đực, hơi thở chàng ầm ầm tựa sấm dậy, chàng nằm sấp thì gãy rầm sàn, chàng nằm ngửa thì gãy xà dọc

=> cho thấy không khí hội hè của người Ê-đê diễn ra trong thời gian khá dài cùng những phong tục độc đáo với không khí vô cùng náo nhiệt, tưng bừng. Thể hiện một không khí lễ hội từng bừng, mang sức mạnh của dân tộc và sự gắn bó của cộng đồng dân tộc Ê-đê cùng thái độ kính trọng, biết ơn, tôn thờ một người tù trưởng vừa có tài, vừa có tâm như Đăm Săn.

Câu 7 (trang 42)

Có người cho rằng văn bản Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây có đủ yếu tố của truyện, kịch và thơ. Cho biết ý kiến của bạn về nhận định trên.

Trả lời:

Theo ý kiến của em, văn bản Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây hội tụ đầy đủ cả 3 yếu tố của truyện, kịch và thơ, cụ thể:

Nội dung HOT bị ẩn:

Bạn cần đăng nhập & nhấn Thích để xem