Soạn bài: Bánh chưng, bánh giầy trang 29 - Ngữ văn 6, Chân trời sáng tạo

Bánh chưng, bánh giầy​

Hùng Vương thứ sáu, lúc về già, muốn truyền ngôi cho con. Nhưng vì có tới hai mươi người con trai, ngôi báu lại chỉ có thể truyền cho một người. Vua đành nghĩ cách chọn người xứng đáng.

Nhân dịp đầu xuân, vua họp các hoàng tử lại bảo: "Ai trong số các con tìm được món ăn ngon lành để bày cỗ dang Tổ Tiên có ý nghĩa nhất thì ta sẽ truyền ngôi cho".

Nghe Hùng vương phán bảo như vậy, các lang liền cho người đi khắp rừng núi biển sâu tìm kiếm các thức ăn quý báu. Hễ nghe nói ở đâu có món gì lạ, món gì ngon là bọn họ lại tranh nhau tới lùng sục cho kỳ được.

Người buồn nhất là Lang Liêu. Chàng là con thứ mười tám; mẹ chàng trước kia bị vua cha ghẻ lạnh, ốm rồi chết. So với anh em, chàng thiệt thòi nhất. Từ khi lớn lên, ra ở riêng chỉ chăm lo việc đồng áng, trồng lúa, trồng khoai; bây giờ nhìn quanh trong nhà cũng chỉ có khoai, lúa là nhiều. Nhưng khoai, lúa tầm thường quá! Chính vì thế, trong khi các lang khác đi sục sạo khắp chốn tìm kiếm của ngon vật lạ thì Lang Liêu chỉ lủi thủi ở nhà, chưa biết làm cách nào cho đẹp lòng vua cha.

Chỉ còn ba hôm nữa là đến ngày so tài, vậy mà Lang Liêu vẫn chưa có món nào để thi cùng anh em. Đêm hôm đó, chàng vắt tay lên trán, nhớ lại tất cả những bữa ăn ngon mà xưa nay mình từng được tham dự. Chàng nghĩ mãi, nghĩ mãi rồi ngủ thiếp đi lúc nào không hay.

Trong mơ, Lang Liêu thấy mình vẫn đang loay hoay nghĩ cách. Chợt có một vị tiên nữ từ trên trời bay xuống nói:

– Trong trời đất, không gì quý bằng hạt gạo. Sơn hào hải bị cũng không thể so sánh được với hạt gạo làm ra bằng sức lao động của con người. Sao con không dùng thứ quý giá nhất ấy mà làm ra món ăn tượng trưng cho trời đất, lấy đó làm quà dâng lên tổ tiên và vua cha để tỏ bày lòng hiếu thảo.

Lang Liêu vội quỳ xuống cảm tạ, nhưng vị tiên nữ ấy đã biến mất trong làn khói sương vấn vít.

Rồi chàng bàng hoàng tỉnh giấc, ngồi thừ người ra, ngẫm nghĩ về điều mà tiên nữ đã dạy bảo trong mơ, và cũng nhớ lại mình đã lao động vất vả thế nào mới làm ra được hạt gạo thơm ngon deo ngọt.

Nghĩ mãi rồi cũng ra, Lang Liêu quyết định làm hai thứ bánh tượng trưng cho Trời và Đất để dâng lên Hùng vương. Chàng đi vo gạo nếp, đãi đậu xanh, mổ lợn lấy chỗ thịt ngon nhất, đi hái những tàu lá dong tươi xanh nhất mang về. Sau đó, lấy lá dong gói thành thứ bánh hình vuông màu xanh, tượng trưng cho Đất, bên trong bỏ thịt, đỗ để tỏ ý trong đất có muông thú, cỏ cây..

Rồi chàng lại lấy nếp thơm đồ lên cho dẻo, giã nhuyễn ra làm thành một thứ bánh màu trắng, hình tròn, tượng trưng cho Trời.

Đến ngày lễ Tiên vương, dân chúng khắp nơi đổ về kinh đô Phong Châu để xem ai là người sẽ lên ngôi vua đông nghịt. Các lang lần lượt dâng lên Hùng vương những món ăn quý giá mà họ đã vất vả tìm kiếm. Thôi thì đủ cả, nào là các loại sơn hào như nem công, chả phượng, tay gấu, gan tê, v. V.. cho tới các loại hải vị được chế biến cầu kỳ từ yến sào, vi cá, hải trư, đẹn biển, v. V.. Lại có cả người dâng lên thứ mỹ tửu đáng giá nghìn vàng mua được từ phương Bắc xa xôi.

Vua Hùng nếm hết các món ăn và trầm trồ cùng bá quan trước sự cầu kỳ của các con. Song dường như chưa có món nào đặc sắc khiến nhà vua hoàn toàn mãn nguyện, để có thể truyền ngôi cho người làm ra nó.

Các lang đều đã dâng món ăn lên vua cha, chỉ có mình Lang Liêu là vẫn còn ngại ngùng, do dự chỉ vì hai món bánh của chàng so với các thức trân phẩm của họ thì quê mùa quá. Mãi đến khi Hùng vương gọi tên, chàng mới bê hai mâm bánh dâng lên.

Vua Hùng vừa nếm thử món bánh lạ của người con thứ mười tám thì hết sức ngạc nhiên trước hương vị đặc biệt của nó. Nhà vua lật lên lật xuống, ngắm kỹ càng những tấm bánh còn chưa bóc, rồi cho đòi Lang Liêu lên hỏi rõ cách thức làm bánh thế nào.

Lang Liêu quỳ xuống tâu lên ý nghĩa của hai thứ bánh làm theo ý Trời tròn – Đất vuông. Đồng thời chàng cũng không quên kể cho Hùng vương nghe về giấc mộng hôm trước.

Quá trưa hôm đó, sau khi lễ tạ xong Tiên vương, vua cho đem bánh ra ăn cùng với quần thần. Ai cũng tấm tắc khen ngon.

Vua họp mọi người lại nói:

Quá trưa hôm đó, vua Hùng cho gọi tất cả các hoàng tử, công chúa cùng bá quan đến và tuyên bố rằng chàng Liêu, người con thứ mười tám sẽ được truyền ngôi báu. Vua cầm hai thứ bánh lên và nói:

– Hai món bánh này xứng đáng đứng đầu trong các thứ cỗ! Nó bày tỏ lòng hiếu thảo của con người, tôn kính cha mẹ như trời đất, nó chứa tấm tình yêu mến quê hương đồng ruộng. Hơn nữa, bánh này còn dễ làm, nguyên liệu không gì khác chính là những hạt ngọc quý nhất của Trời Đất, đó là hạt gạo. Bánh hình tròn là tượng Trời ta đặt tên là bánh giầy. Bánh hình vuông là tượng Đất, các thứ thịt mỡ, đậu xanh, lá dong là tượng cầm thú, cây cỏ muôn loài, ta đặt tên là bánh chưng. Lá bọc ngoài, mĩ vị để trong là ngụ ý đùm bọc nhau. Lang Liêu đã dâng lễ vật hợp với ý ta. Lang Liêu sẽ nối ngôi ta, xin Tiên vương chứng giám.

Từ đó, nước ta trăm nghề trồng trọt, chăn nuôi. Mỗi khi tết đến, nhà nhà làm báng chưng, bánh giầy để thời cúng trời đất và tổ tiên.

Kiến thức Văn học​

*Khái niệm truyền thuyết:

- Truyền thuyết là loại truyện dân gian, dùng phương thức tự sự để kể về các sự kiện, nhân vật lịch sử có liên quan đến lịch sử. Qua đó thể hiện sự ngưỡng mộ và tôn vinh của nhân dân đối với những người có công với đất nước, dân tộc hoặc cộng đồng cư dân của một vùng.

- Đặc điểm của truyền thuyết: Có cốt truyện, nhân vật, sử dụng yếu tố kì ảo, liên quan đến lịch sử.

- Cốt truyện truyền thuyết có đặc điểm:

+Thường xoay quanh chiến công, công trạng, kỳ tích của nhân vật chính mà cộng đồng truyền tụng, tôn thờ.

*Yếu tố kì ảo:

- Là những hình ảnh, chi tiết, yếu tố có tính chất kì lạ, hoang đường, là sản phẩm của trí tưởng tượng và nghệ thuật hư cấu dân gian.

*Kiến thức văn bản Bánh chưng bánh giầy:

- Thể loại: Truyền thuyết

- Phương thức biểu đạt chính: Tự sự

- Tóm tắt: Hùng Vương thứ sáu, lúc về già muốn truyền ngôi cho các con. Trong hai mươi người con, vua không biết chọn ai, nên ra điều kiện: Đến ngày lễ Tiên Vương, ai dâng mâm cỗ ngon lành, vừa ý nhất thì sẽ được nối ngôi. Các lang đua nhau tìm kiếm của ngon vật lạ trên rừng dưới biển dâng cho vua cha. Riêng có Lang Liêu, người con thứ mười tám, sống chăm chỉ, hiền hậu, băn khoăn không biết làm món gì. Sau khi được thần báo mộng, Lang Liêu đã lấy gạo nếp, đỗ, thịt để làm thành một loại bánh hình vuông, một loại bánh hình tròn để dâng vua. Vua cha vô cùng hài lòng mang bánh lễ Tiên Vương, và truyền ngôi cho Lang Liêu. Từ đó, bánh chưng, bánh giầy trở thành lễ vật không thể thiếu trong dịp Tết lễ của nước ta.

- Bố cục (3 phần)

+Phần 1 (từ đầu đến "ta sẽ truyền ngôi cho") : Nhà vua ra quyết định truyền ngôi theo cách khác với các đời vua trong lịch sử

Hoàn cảnh truyền ngôi: Vua đã già, muốn truyền ngôi cho con trai, nhưng vua có đến hai mươi người con.

Điều kiện truyền ngôi: Ai làm mâm cỗ lễ Tiên Vương vừa ý vua thì sẽ được truyền ngôi.

+ Phần 2 (tiếp đó đến "xinh xắn để tượng hình trời") : Lang Liêu và các hoàng tử tìm kiếm và làm lễ vật

Các hoàng tử đua nhau làm lễ thật hậu, thật quý hiến, thật ngon đem về lễ Tiên vương

Lang Liêu nằm mộng được thần chỉ dẫn, Lang Liêu nghe lời thần làm lễ vật dâng vua cha (lấy gạo nếp, đậu xanh, thịt lợn, lá dong làm thành hai loại bánh hình vuông và hình tròn

+ Phần 3 (còn lại) : Từ đấy nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục ngày Tết làm bánh chưng, bánh giầy

Lang Liêu là người hiểu ý nhà vua nên được truyền ngôi cho.

Ý nghĩa món bánh của Lang Liêu: Bánh hình tròn gọi là bánh giầy. Bánh hình vuông gọi là bánh chưng

- Giá trị nội dung: Truyền thuyết "Bánh chưng bánh giầy" vừa giải thích nguồn gốc và tục làm bánh chưng, bánh giầy vào ngày tết; vừa phản ánh thành tựu văn minh nông nghiệp ở buổi đầu dựng nước. Qua đó thể hiện thái độ đề cao lao động, đề cao nghề nông và thể hiện sự tôn kính Trời, Đất và tổ tiên của nhân dân ta.

- Giá trị nghệ thuật: Sử dụng các chi tiết tưởng tượng kì ảo; kể theo trình tự thời gian; sử dụng đối lập, liệt kê.

Hướng dẫn Soạn bài Đọc mở rộng thể loại: Bánh chưng, bánh giầy, Ngữ văn 6, Chân trời sáng tạo​

Em hãy điền vào hai bảng sau những chi tiết trong truyện Bánh chưng, bánh giầy thể hiện đặc điểm cốt truyện, nhân vật của truyền thuyết

Bảng 1:

​

Trả lời:

Đặc điểm cốt truyện truyền thuyết qua truyện Bánh chưng, bánh giầy

A. Thường xoay quanh công trạng, kì tích của nhân vật mà cộng đồng truyền tụng, tôn thờ

- Chi tiết: Hoàng tử Lang Liêu làm ra hai loại bánh ý nghĩa, vừa vừa phản ánh thành tựu văn minh nông nghiệp ở buổi đầu dựng nước, vừa thể hiện thái độ đề cao lao động, đề cao nghề nông, vừa thể hiện ý vị đoàn kết, đùm bọc, gắn bó của nhân dân (Lang Liêu lấy gạo nếp, đậu xanh, thịt lợn, lá dong làm thành hai loại bánh chưng và bánh giầy), từ đó nước ta có tục ngày tết làm bánh chưng, bánh giầy.

B. Thường sử dụng yếu tố kì ảo nhằm thể hiện tài năng, sức mạnh khác thường của nhân vật

- Chi tiết: Lang Liêu nằm mơ, được thần giúp đỡ, nhưng chỉ là chỉ dẫn, gợi ý, để Lang Liêu tự thể hiện tài năng, trí tuệ (thần mách bảo hãy dùng thứ gạo nếp quen thuộc làm thành lễ vật dâng vua cha).

C. Cuối truyện thường gợi nhắc lại các dấu tích xưa còn lưu lại đến ngày nay.

- Chi tiết: Từ đó, nước ta trăm nghề trồng trọt, chăn nuôi. Mỗi khi tết đến, nhà nhà làm bánh chưng bánh giầy để thời cúng trời đất và tổ tiên.

Bảng 2:

​

Trả lời

Đặc điểm nhân vật truyền thuyết qua truyện Bánh chưng, bánh giầy

A. Thường có những đặc điểm khác lạ về tài năng, lai lịch, phẩm chất, sức mạnh

- Chi tiết: Hoàng tử Lang Liêu có đặc điểm điểm khác lạ so với các hoàng tử khác (Lang Liêu mất mẹ từ sớm, chịu nhiều thiệt thòi, là chàng trai hiền hậu, chăm chỉ, hiếu thảo)

B. Thường gắn với sự kiện lịch sử và có công lớn với cộng đồng

- Chi tiết gắn với sự kiện: Vua Hùng thứ sáu khi về già, muốn tìm người con xứng đáng để truyền ngôi. Lang Liêu đã làm ra được hai thứ bánh ngon, giản dị mà ý nghĩa sâu sắc nên xứng đáng được truyền ngôi.

Nội dung HOT bị ẩn:

Bạn cần đăng nhập & nhấn Thích để xem

>>

 

OK bạn. Cảm ơn bạn tốt nha! Chúc nàng năm mới gặt hái nhiều thành công