Phân tích tâm trạng của nhân vật Liên trong truyện ngắn Hai đứa trẻ của nhà văn Thạch Lam

Phân tích tâm trạng của nhân vật Liên trong truyện ngắn "Hai đứa trẻ" của nhà văn Thạch Lam.

Bài làm​

Thạch Lam là một nhà văn có biệt bài truyện ngắn. Ông được biết đến là nhà văn viết truyện không có chuyện, chủ yếu khai thác thế giới nội tâm của nhân vật với những cảm xúc mong manh, mơ hồ trong cuộc sống hàng ngày. Văn của Thạch Lam trong sáng, giản dị mà thâm trầm, sâu sắc và tiêu biểu nhất là truyện ngắn "Hai đứa trẻ". Câu chuyện kể về cuộc sống tối tăm của hai chị em nhà Liên ở một phố huyện nghèo và mọi chuyển động tinh vi của vạn vật qua ánh nhìn nhạy cảm và tâm trạng của Liên.

Liên và An là hai đứa trẻ từng sống ở Hà Nội, vì sa cơ thất thế buộc cả gia đình phải chuyển về quê - một phố huyện nghèo hẻo lánh. Hai chị em được mẹ giao trông coi tiệm tạp hóa. Dù chỉ mới chừng khoảng chín, mười tuổi nhưng Liên đã có những toan tính cho cuộc sống vì có lẽ sâu trong tâm hồn chị đã có những cảm xúc hết sức tinh vi về mọi vật, mọi việc ở phố huyện này. Bức tranh thiên nhiên trong phố huyện khi ngày tàn được thể hiện qua điểm nhìn nhạy cảm, tinh tế của Liên. Đó là "một chiều êm ả như ru, văng vẳng tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào. Trong cửa hàng hơi tối, muỗi đã bắt đầu vo ve". Bức tranh chiều tàn được trộn lẫn với hình ảnh hoàng hôn êm đềm, lãng mạn, xinh đẹp và hình ảnh ấy gợi nên sự nghèo khổ, bần cùng. Phải chăng do cảnh chiều tàn đã làm Liên "ngồi lặng yên bên mấy quả thuốc sơn đen; đôi mắt chị bóng tối ngập đầy dần và cái buồn của buổi chiều quê thấm thía vào tâm hồn của chị" để rồi chị "buồn man mác trước thời khắc của ngày tàn". Có lẽ cảnh buồn đó thấm thía vào tâm hồn ngây thơ đầy xúc cảm hay do chính nỗi buồn man mác của chị đã lan tỏa, nhuốm vào ngoại cảnh. Chị có sự cảm nhận tinh tế, nhạy cảm của Liên mới thấu hiểu nó. "Một mùi ẩm mốc bốc lên, hơi nóng của ban ngày lẫn với mùi cát bụi quen thuộc quá, khiến chị em Liên tưởng là mùi riêng của quê hương này." mùi riêng, mùi của đất, của quên hương đã lặp đi lặp lại. In hằng lên tâm trí Liên, trở nên quen thuộc, đặc trưng. Qua đó ta thấy tình yêu quê hương trong trí nhớ như một nguồn len lỏi tâm hồn. Gắn kết với thời gian, khoảnh khắc chiều tà là không gian phiên chợ đã tan. "Mấy đứa trẻ con nhà nghèo.. đi lại tìm tòi, nhặt nhạnh". Liên động lòng thương cho mấy đứa trẻ. Liên là cô bé có tâm hồn nhạy cảm, dễ rung động trước cuộc sống, yêu thương và quan tâm người khác, biết lắng nghe cuộc sống, biết nhìn thấy cuộc sống. Trời về đêm, hai chị em ngước mắt lên nhìn trời cao "vòm trời hàng ngàn ngôi sao tranh nhau lấp lánh, lẫn với vệt sáng của những con đom đóm bay là đà trên mặt đất hay len vào cành cây. An và Liên lặng ngước mắt lên nhìn các vì sao để tìm sông Ngân Hà và con vịt theo sau ông Thần Nông", chúng đều là những đứa trẻ ngây thơ, trong sáng hồn nhiên. Dù chỉ là những đứa trẻ nhưng do cuộc sống khiến Liên có những suy nghĩ chững chạc, già dặn hơn. Chị nhớ về nhà nội, nhớ về quá khứ êm đềm đầy sung túc. Chị ý thức được cuộc sống tăm tối ở thực tại, nhớ về quá khứ cũng như khát khao có lại cuộc sống tươi đẹp ấy, một cuộc sống tốt đẹp, tươi sáng hơn. Dù chưa biết được tương lai là khi nào, bao giờ, ra sao nhưng chị chỉ thấy quá khứ "là một vùng sáng rực và lấp lánh" Có lẽ bắt nguồn từ đó, trong Liên luôn có sự xót thương những kiếp người nghèo khổ trong phố huyện. Liên thương cho chị Tí bởi cuộc sống của chị cũng khó khăn "sớm với muộn mà có ăn thua gì". Liên thương cho cụ Thi hơi điên "chị lẳng lặng rót một cút rượu ti đầy đưa cho cụ". Liên dù là đứa trẻ già dặn trong suy nghĩ thì vẫn chỉ là một đứa trẻ, là mầm cây mới nhú trên mặt đất cằn cỗi, khắc nghiệt nơi phố huyện. Chúng thèm được hòa nhập vào cuộc chơi như bao đứa trẻ khác, tuổi thơ sớm phải chia tay: Buổi dạo chơi trên phố, sớm quên đi bao niềm vui để phải già dặn, toan tính, lo toan cho bộn bề cuộc sống. Nhìn lên bầu trời đầy sao, hai đứa trẻ hy vọng, mơ ước một vòng tay yêu thương, đùm bọc cuộc đời. Hy vọng ấy được nhen nhóm như ánh sáng của đoàn tàu. Sự hy vọng, khát khao mãnh liệt của Liên về sự thay đổi được thể hiện trong cảnh hai chị em thức chờ đoàn tàu. Không chỉ có Liên và em mà ai trong phố huyện cũng chờ đợi "Chừng ấy người trong bóng tối một cái gì tươi sáng cho sự sống nghèo khổ hằng ngày của họ". Đoàn tàu hiện ra trong bóng tối với "ngọn lửa xanh biếc", "tiếng dồn dập, rít mạnh vào ghi, một làn khói bừng sáng trắng lên đằng xa, tiếp đến tiếng hành khách ồn ào khe khẽ". Âm thanh "rầm rộ" làm xúc động cả không gian phố huyện. Trong sâu thẳm tâm hồn, những con người nơi đây: Đoàn tàu như mang một thế giới khác một thế giới đầy ánh sáng vui vẻ, nhộn nhịp, khác hẳn với thế giới phố huyện nghèo nàn, tăm tối, tĩnh mịch. Qua đó ta thấy được cái nhìn nhân đạo của nhà văn Thạch Lam, cảm thông, thấu hiểu được những khát khao, ước mơ của những con người nơi phố huyện về một cuộc sống tươi đẹp ngày mai, về một tương lai tốt đẹp hơn, dẫu còn mơ hồ. Đoàn tàu xuất hiện chỉ làm thay đổi không gian phố huyện trong khoảnh khắc, nhưng cũng đủ để mọi người thèm khát. Đoàn tàu đến háo hức bao nhiêu thì khi đi để lại con người nơi đây một sự nuối tiếc bấy nhiêu. Trả lại phố huyện cái không khí u tối ban đầu, chỉ còn lại tiếng trống trầm canh và tiếng chó cắn. Thực tiễn của cuộc sống lại dằn vặt, ám ảnh lên Liên.

Không thấm được tấm lòng nhân ái sâu xa, không hiểu được lòng con trẻ, không có một tâm hồn nhạy cảm thì Thạch Lam không thể diễn tả tinh tế đến nỗi thèm khát ánh sáng của con người trong tối tăm. Nhà văn đã bộc lộ một biệt tài xây dựng nhân vật khi tập trung thể hiện thế giới nội tâm của nh con người ở những cảm xúc tinh tế nhất. Qua nhân vật Liên, nhà văn đã toát lên những giá trị nhân văn cao cả, giúp ta thấu hiểu được nỗi khổ tâm, day dứt của những người sống trong nghèo đó, từ đó nhìn nhận lại bản thân. Cần phải làm gì, làm như thế nào để tự cứu lấy bản thân mình, cứu lấy người khác, giúp cuộc sống ngày càng sung túc, tốt đẹp hơn.