Từ xưa đến nay, tình cảm gia đình luôn là đạo nghĩa quan trọng nhất của con người. Viết về tình cảm gia đình, côn lao của ông bà, cha mẹ với con cháu, tình nghĩa anh chị em, nghĩa vợ chồng luôn chiếm một mảng lớn trong kho tàng Ca dao Việt Nam. Đây cũng là một nội dung rất quan trọng trong chương trình học tập của học sinh phổ thông. Mỗi bài ca dao về tình cảm gia đình là một lời dăn dạy sâu sắc, ý nghĩa, thấm thía của cha ông với con cháu đời sau. Tôi tin rằng, đọc mỗi bài ca dao, chúng ta càng thấu hiểu hơn, trân trọng gia đình, biết yêu thương những người thân yêu trong gia đình, muốn hiếu kính, đáp đền và phụng dưỡng ông bà, cha mẹ mình hơn cũng như mong muốn con cái của chính ta lai sau cũng hiếu kính lại mình. Đó cũng chính là luật nhân quả của đời. Dưới đây là những câu ca dao về tình cảm gia đình hay nhất, phổ biến trong cuộc sống nhất. Mời các bạn đón đọc. Ca dao ca ngợi tình cảm của ông bà, cha mẹ với con cháu: - Thương thay chín chữ cù lao Tam niên nhũ bộ biết bao nhiêu tình. (chín chữ cù lao: Là cửu tự cù lao, chỉ công lao khó nhọc của bố mẹ. (Cù 劬: Nhọc nhằn; lao: Khó nhọc). Theo Kinh Thi, chín chữ cù lao gồm: Sinh - đẻ, cúc - nâng đỡ, phủ - vuốt ve, súc - cho bú mớm lúc nhỏ, trưởng - nuôi cho lớn, dục - dạy dỗ, cố - trông nom săn sóc, phục - xem tính nết mà dạy bảo cho thành người tốt, và phúc - giữ gìn. Tam niên nhũ bộ: Ba năm đầu đời của đứa trẻ được mẹ cho bú sữa (nhũ ), mớm cơm (bộ )) - Con người có cố, có ông Như cây có cội, như sông có nguồn. - Thuyền không bánh lái thuyền quầy Con không cha mẹ ai bày con nên. - Ơn cha nặng lắm ai ơi! Nghĩa mẹ bằng trời, chín tháng cưu mang - Có tát cạn biển Đông mới tỏ tường lòng mẹ Không trèo qua non Thái sao thấu hiểu tình cha - Công cha đức mẹ cao dày, Cưu mang trứng nước những ngày ngây thơ. Nuôi con khó nhọc đến giờ, Trưởng thành con phải biết thờ song thân. - Công cha như núi ngất trời Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển đông Núi cao biển rộng mênh mông Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi! - Công cha như núi Thái Sơn, Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra. Một lòng thờ mẹ kính cha, Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con. - Nước biển mênh mông không đong đầy tình mẹ, Mây trời lồng lộng không phủ kín công cha. - Cuộc đời lắm nỗi đắng cay Nuôi con đâu kể tháng ngày gian nan. - Mẹ cha gánh vác hy sinh, Mẹ cha quên cả thân mình vì con. - Công cha nghĩa mẹ khó quên, Vào thưa ra gửi mới nên con người. - Đi khắp thế gian không ai sánh bằng mẹ, Gian khổ cuộc đời ai nặng gánh hơn cha. - Nuôi con chẳng quản chi thân Bên ướt mẹ nằm, bên ráo con lăn. - Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa Miệng nhai cơm búng, lưỡi lừa cá xương. - Đố ai đếm được lá rơi Đố ai đếm được hết từng trời cao Đố ai đếm được vì sao Đố ai đếm công cha nghĩa mẹ - Tu đâu cho bằng tu nhà Thờ cha kính mẹ, mới là chân tu. - Có cha, có mẹ có hơn, Không cha, không mẹ như đàn không dây. Mẹ cha như nước, như mây, Làm con phải ở cho tầy lòng con. - Đi khắp cả cuộc đời, khi con khôn lớn Mang cả tấm thân gầy cha che chở đời con - Cá không ăn muối cá ươn, Con cãi cha mẹ trăm đường con hư. - Nuôi con mới biết sự tình Thầm thương cha mẹ nuôi mình hồi xưa. - Nuôi con cho được vuông tròn Mẹ thầy đầu gãi xương mòn gối cong. Nuôi con khó nhọc đến giờ Trưởng thành con phải biết thờ hai thân - Ngày nào em bé cỏn con Bây giờ em đã lớn khôn thế này Cơm cha, áo mẹ, công thầy Nghĩ sao cho bỏ những ngày ước ao. - Gió mùa thu mẹ ru con ngủ Năm canh dài, mẹ thức đủ năm canh. Mẹ già như chuối ba hương, Như xôi nếp mật, như đường mía lau. - Anh ơi! Em bảo anh này, Công cha nghĩa mẹ cao dày chớ quên. - Mẹ cha công đức sinh thành, Ra trường thầy dạy học hành cho hay. - Con ơi ghi nhớ lời này Công cha, nghĩa mẹ, công thầy chớ quên. - Con mẹ thương mẹ lắm thay, Chín tháng mười ngày, mang nặng đẻ đau. - Còn cha gót đỏ như son, Đến khi cha chết gót con đen xì. - Ngó lên nuộc lạt mái nhà, Bao nhiêu nuộc lạt nhớ ông bà bấy nhiêu - Nghĩa mẹ sanh tựa như non, Công cha như bóng trăng tròn sáng soi. Mong con khôn lớn con ơi, Biết ăn biết nói ra đời với người ta. Lòng mẹ như biển bao la thái bình, Tình mẫu tử tất cả mẹ cũng hy sinh, Mong con sớm có gia đình người ta khen. Ca dao ca ngợi tình cảm vợ chồng: - Đốn cây ai nỡ dứt chồi Đạo chồng nghĩa vợ, giận rồi lại thương. - Vợ chồng là nghĩa cả đời Ai ơi nhớ nghĩ những lời thiệt hơn. - Anh em cốt nhục đồng bào, Vợ chồng là nghĩa lẽ nào không thương. - Vì chồng nên phải gắng công Nào ai da sắt xương đồng chi đây. - Thuyền về có nhớ bến chăng Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền - Thương chồng phải lụy cùng chồng Đắng cay phải chịu, mặn nồng phải cam. - Thuận vợ thuận chồng tát biển Đông cũng cạn. Ca dao ca ngợi tình cảm anh chị em ruột thịt: - Anh em như chân với tay Rách lành đùm bọc, dở hay đỡ đần. - Anh em nào phải người xa, Cùng chung bác mẹ, một nhà cùng thân. Yêu nhau như thể tay chân, Anh em hoà thuận, hai thân vui vầy. - Khôn ngoan đối đáp người ngoài Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau. - Thua là thua mẹ thua cha Chị em một lứa, ai mà thua nhau.
