Nghĩ về đoạn kết của Truyện Kiều (Nguyễn Du): Đoàn viên có phải là hạnh phúc?

"Truyện Kiều" hay còn gọi là "Đoạn trường tân thanh" của đại thi hào Nguyễn Du là truyện thơ Nôm được viết dựa trên cốt truyện của Thanh Tâm Tài Nhân, một nhân sĩ sống dưới thời Minh ở Trung Quốc. Từ khi ra đời cho đến nay, hơn hai trăm năm, tác phẩm như rượu ủ càng lâu thì càng ngon, càng thuần và càng say lòng người. Không chỉ nổi tiếng trong nước, "Truyện Kiều" còn được dịch sang nhiều thứ tiếng nước ngoài, đưa tác phẩm vượt khỏi biên giới Việt Nam, định danh trên bản đồ văn chương thế giới. Thậm chí Phạm Quỳnh còn ca ngợi: "Truyện Kiều còn, tiếng ta còn; tiếng ta còn, nước ta còn". Từ đó có thể thấy tác phẩm đã trở thành quốc hồn, quốc túy của người Việt bao đời nay.

Nhắc đến "Truyện Kiều" ta nhớ ngay đến cuộc đời truân chuyên của nàng Kiều, người con gái tài hoa bạc mệnh. Vừa bước qua tuổi trăng tròn, Thúy Kiều đã phải hứng chịu biết bao bi kịch của cuộc đời: Bán mình chuộc cha, gia đình ly tán, tình yêu tan vỡ, bị lừa vào lầu xanh, tự vẫn.. Có thể nói cuộc đời Thúy Kiều là một chuỗi các bi kịch nối tiếp nhau. Tận mười lăm năm lưu lạc Thúy Kiều mới được trở về nhà, thế nhưng sự đoàn viên với gia đình sau một thời gian dài chìm nổi trên dòng đời ấy liệu có phải là một cái kết hạnh phúc vẹn toàn dành cho nàng?

Đoàn viên vốn để chỉ sự trọn vẹn, sum vầy. Thúy Kiều được cứu lên từ sông Tiền Đường và được gia đình tìm thấy đón về quả là một niềm vui sau chuỗi ngày bất hạnh của nàng. Là một mảnh ghép của gia đình nên việc trở về của nàng mang ý nghĩa rất lớn, nó giúp cho gia đình nàng sum họp đủ đầy, khiến cha mẹ già không phải mòn mỏi ngóng trông, lo lắng, không phải chịu cảnh người tóc bạc tiễn kẻ đầu xanh. Đời người có bao nhiêu lần mười năm, ấy vậy mà Thúy Kiều đã rời xa gia đình hẳn mười lăm năm, vẫy vùng trong bùn lầy của sự tủi hổ, sự chông chênh của kiếp hồng nhan. Ngày trở về phải là một ngày hạnh phúc. Thế nhưng khi giây phút xúc động của sự tái ngộ qua đi, nàng còn lại gì?

Trong buổi tiệc đoàn viên, Thúy Vân đã chủ động đề nghị được "trả chồng" cho chị, đây quả là một điều hết sức bất ngờ. Dẫu biết rằng Thúy Vân kết duyên với Kim Trọng là do trước ngày rời đi với Mã Giám Sinh, Thúy Kiều đã nửa nài nửa ép mà nhờ em trả nghĩa giúp mình. Nhưng mười lăm năm ấy, dẫu không xuất phát từ chữ "tình" thì giữa Thúy Vân và Kim Trọng cũng là một chữ "nghĩa" nặng tựa ngàn cân. Nàng hy sinh tuổi xuân của mình để giúp chị an lòng, bây giờ nàng lại muốn Thúy Kiều và Kim Trọng nối lại tình xưa. Mối quan hệ giữa Thúy Kiều – Kim Trọng – Thúy Vân trở nên khó xử hơn bao giờ hết. Cho dù xã hội phong kiến phổ biến hình thức đa thê nhưng cũng tránh cảnh chị em ruột chung một chồng. Thúy Kiều nào nỡ nhìn thấy cảnh vì sự trở về của mình mà Thúy Vân phải cô đơn lẻ bóng chốn khuê phòng. Trước kia Vân đồng ý thay Kiều nối duyên với Kim Trọng là vì thương chị, nay thấy chị lưu lạc hồng trần ngần ấy năm nên Vân mới muốn bù đắp cho Kiều. Thúy Kiều không thể từ chối thiện ý của em nên kết duyên cùng Kim Trọng nhưng nàng nhất quyết "đem duyên cầm sắt đổi ra cầm kì", chỉ có thể là một đôi tri kỉ, vì nàng thẹn bản thân mình đã là trăng khuyết hoa tàn, hơn nữa sau 2 lần sa vào thanh lâu, sau cái chết của Từ Hải, Thúy Kiều gần như đã tắt lửa lòng. Lúc này nàng chỉ muốn sống những ngày tháng bình an đáp đền chữ hiếu. Ba con người Kim – Vân – Kiều vì băn khoăn nghĩ cho đối phương nên tiến thoái lưỡng nan không thể tìm ra một phương pháp trọn vẹn để giải quyết cảnh tình chị duyên em. Vậy thì những năm tháng sau này của Thúy Kiều nào có phải là hạnh phúc thực sự. Dẫu được gần mẹ cha để "quạt nồng ấp lạnh" nhưng nàng phải đối mặt như thế nào với Thúy Vân, với Kim Trọng mà không gượng gạo. Vậy là sự trở về của Thúy Kiều xen lẫn của cả niềm vui lẫn cay đắng. Từ đây nàng chôn vùi cuộc đời mình trong thanh đăng cổ phật tại nhà. Sự đoàn viên nhưng không trọn vẹn ấy một lần nữa cất lên lời phê phán đối với xã hội phong kiến đã đẩy người phụ nữ vào bước đường cùng.