[Khoát Du]

Chắc hẳn trong cuộc đời, sẽ có lúc bạn phải đưa ra một quyết định, và không ít lần bạn cảm thấy khó xử vì có quá nhiều sự lựa chọn trước mắt. Bạn đã bao giờ tự hỏi vì sao mình lại chọn như vậy chưa? Những yếu tố tâm lý nào có thể đã tác động đến quyết định của bạn? Một trong số đó chính là một hiện tượng thú vị được gọi là "hiệu ứng chim mồi".​

Hiệu ứng chim mồi hay còn gọi là decoy effect là một hiện tượng tâm lý, trong đó việc thêm vào một lựa chọn thứ ba - lựa chọn "chim mồi" - có thể thay đổi cách chúng ta đánh giá và lựa chọn giữa hai lựa chọn ban đầu. Thông thường, "chim mồi" sẽ là một lựa chọn kém hấp dẫn hơn so với hai lựa chọn còn lại, và nó được thêm vào để làm cho một trong hai lựa chọn ban đầu trở nên hấp dẫn hơn trong mắt người ra quyết định.

Hãy cùng thử hình dung qua một ví dụ cụ thể:

Hãy tưởng tượng, bạn đang muốn mua một chiếc điện thoại thông minh mới và đứng trước ba lựa chọn như sau:

• Lựa chọn A: Một chiếc điện thoại có thiết kế đẹp, camera tốt, nhưng bộ nhớ trong không lớn lắm, giá 7 triệu đồng.
  
• Lựa chọn B: Một chiếc điện thoại có cấu hình mạnh mẽ, bộ nhớ trong lớn, nhưng thiết kế không bắt mắt bằng, giá 12 triệu đồng.
  
• Lựa chọn C: Một chiếc điện thoại có thiết kế cực kỳ đẹp, camera siêu đỉnh, cấu hình khủng, nhưng giá "chát" 20 triệu đồng.

Ban đầu, bạn có thể chỉ cân nhắc giữa A và B, tùy thuộc vào ưu tiên cá nhân: Thiết kế hay hiệu năng, cùng với mức giá phù hợp. Nhưng khi xuất hiện lựa chọn C - chiếc điện thoại cao cấp giá 20 triệu đồng - mọi thứ bỗng trở nên khác biệt nhờ sự tác động của "hiệu ứng chim mồi".

Lựa chọn C - chiếc điện thoại "siêu cấp" với giá 20 triệu đồng - không phải là để bạn mua. Nó được đưa vào để làm "chim mồi", khiến cho lựa chọn B (chiếc điện thoại cấu hình mạnh mẽ, bộ nhớ lớn, giá 12 triệu đồng) trở nên hấp dẫn hơn.

Bởi vì khi có lựa chọn C, tâm lý chúng ta sẽ có xu hướng so sánh B với C. Chúng ta thấy rằng, B có nhiều tính năng tương đương C, nhưng giá lại rẻ hơn rất nhiều. Điều này tạo ra cảm giác "hời", khiến cho lựa chọn B trở nên hấp dẫn hơn trong mắt chúng ta.

Kết quả là, bạn sẽ có xu hướng chọn B, mặc dù ban đầu bạn đang lưỡng lự giữa A và B. Hiệu ứng chim mồi hoạt động tinh tế như vậy đấy!

Đây chính là cách "hiệu ứng chim mồi" hoạt động. Tuy nhiên, nó không chỉ xuất hiện trong việc mua bán điện thoại, mà còn trong rất nhiều tình huống khác trong cuộc sống. Từ việc chọn gói dịch vụ Internet cho đến quyết định chi tiền vào một dự án đầu tư, hiệu ứng này đều có thể len lỏi và ảnh hưởng đến lựa chọn của bạn.

Nắm vững "hiệu ứng chim mồi" sẽ giúp bạn đưa ra các quyết định sáng suốt hơn, tránh rơi vào những cái bẫy được cố ý sắp đặt bởi những lựa chọn mang tính đánh lừa.

Bản chất của hiệu ứng chim mồi:

Trong hiệu ứng chim mồi, lựa chọn "chim mồi" không được tạo ra để bán. Nó thường là một lựa chọn kém hấp dẫn hơn so với lựa chọn mục tiêu, hoặc có giá quá cao, hoặc có ít tính năng hơn. Mục đích chính của "chim mồi" là tạo ra sự tương phản, làm cho lựa chọn mục tiêu trở nên nổi bật và hấp dẫn hơn.

Tại sao "hiệu ứng chim mồi" lại hiệu quả?

Hiệu ứng chim mồi hoạt động dựa trên một số nguyên tắc tâm lý cơ bản. Thứ nhất, nguyên tắc so sánh cho thấy con người có xu hướng so sánh mọi thứ để đưa ra quyết định. "Chim mồi" cung cấp một tiêu chuẩn so sánh rõ ràng, giúp chúng ta dễ dàng đánh giá giá trị của các lựa chọn khác. Thứ hai, hiệu ứng mỏ neo giải thích rằng "chim mồi" hoạt động như một "mỏ neo", neo đậu sự chú ý của chúng ta vào một điểm nhất định. Từ đó, chúng ta dễ dàng so sánh các lựa chọn khác với "mỏ neo" này. Cuối cùng, khi chọn lựa chọn mục tiêu (thường là lựa chọn đắt tiền hơn), chúng ta sẽ có cảm giác hời và cảm thấy mình đang nhận được "giá trị tốt" hơn so với lựa chọn "chim mồi".

Mặc dù hiệu ứng này có thể giúp chúng ta đưa ra quyết định nhanh chóng hơn, nhưng đôi khi nó cũng khiến chúng ta đưa ra những lựa chọn không tối ưu. Vì vậy, hãy luôn tỉnh táo và suy nghĩ kỹ trước khi đưa ra bất kỳ quyết định cuối cùng nhé!