Đọc hiểu: Xin làm hạt phù sa - Xin dâng lời của nắng - Mang lửa ấm mặt trời

Đọc hiểu văn bản là một trong số những kĩ năng quan trọng cần được rèn luyện thường xuyên của người học sinh. Để đọc hiểu được văn bản, không chỉ là văn bản được hướng dẫn dưới sự định hướng của giáo viên mà còn là văn bản ngoài sách giáo khoa, người học phải vận dụng tất cả các kiến thức của ba phân môn: Văn học, tiếng Việt, làm văn trên nhiều phương diện như: Thể loại văn học, thể thơ, các yếu tố thuộc về hình thức, nội dung văn bản; phương thức biểu đạt, phong cách ngôn ngữ, phép liên kết, biện pháp tu từ..

Sau đây là một số bài đọc hiểu về văn bản Xin làm hạt phù sa của nhà thơ Lê Cảnh Nhạc nhằm luyện tập kĩ năng đọc hiểu cho các bạn học sinh:

ĐỀ ÔN TẬP SỐ 1​

Đọc bài thơ sau:

Xin dâng lời của nắng

Mang lửa ấm mặt trời

Xin dâng lời biển cả

Mang bao dung tình người.


Chiến tranh đã qua rồi

Bão tố đã qua rồi

Vết thương còn rỉ máu

Mầm non không đâm chồi.


Ánh mắt cho em thơ

Thắp lửa từ ngàn nắng

Nụ cười cho em thơ

Kết tình yêu biển rộng.


Bắt đầu từ giọt nắng

Góp nên lửa mặt trời

Bắt đầu từ hạt muối

Kết vị mặn biển đời.


Ước làm một hạt phù sa

Ước làm một tiếng chim ca xanh trời

Ước làm tia nắng vàng tươi

Ước làm một hạt mưa rơi ấm chồi.

(Xin làm hạt phù sa – Lê Cảnh Nhạc)

Thực hiện các yêu cầu:

Câu 1/ Xác định phương thức biểu đạt chính được sử dụng trong bài thơ.

Câu 2/ Theo anh/chị, các từ "xin" "ước" lặp lại nhiều lần trong bài thơ có ý nghĩa như thế nào?

Câu 3/ Những hình ảnh hạt phù sa, tiếng chim, giọt nắng, hạt mưa, hạt muối tượng trưng cho điều gì?

Câu 4/ Bài thơ thể hiện khát vọng sống như thế nào của nhà thơ?

Câu 5/ Hãy viết đoạn văn khoảng 200 chữ trình bày suy nghĩ của anh/chị về vai trò của sự cống hiến.

​

Định hướng làm bài:

Câu 1/ Phương thức biểu đạt chính được sử dụng trong bài thơ: biểu cảm.

Câu 2/

Các từ "xin" "ước" lặp lại nhiều lần trong bài thơ: "xin" – 2 lần; "ước" – 4 lần (phép điệp ngữ).

Có ý nghĩa:

Nhấn mạnh khát khao được cống hiến những điều đẹp đẽ cho đất nước của nhà thơ

Khát vọng ấy xuất phát từ tình yêu thiết tha, sâu nặng của nhà thơ đối với đất nước.

Câu 3/ Những hình ảnh hạt phù sa, tiếng chim, giọt nắng, hạt mưa, hạt muối tượng trưng cho những cống hiến tuy nhỏ bé nhưng hữu ích. Hạt phù sa bồi đắp cho đồng bãi đất đai; tiếng chim mang giai điệu cho đời; tia nắng, hạt mưa mang sự sống cho vạn vật... Mỗi sự vật dù nhỏ bé nhưng cần thiết.

Qua đó nhấn mạnh: sự cống hiến không nhất thiết phải là những gì lớn lao, đôi khi chỉ là những điều nhỏ bé cũng vô cùng đáng quý.

Câu 4/ Bài thơ thể hiện khát vọng sống của nhà thơ: đó là khát vọng cống hiến những gì đẹp nhất, hữu ích nhất cho đời, cho đất nước.

Đây là khát vọng cao đẹp của nhà thơ, thể hiện lòng yêu đời, tình yêu đất nước mãnh liệt.

Câu 5/ Đoạn văn 200 chữ: vai trò của sự cống hiến.

Nếu là con chim, là chiếc lá

Thì chim phải hót, chiếc lá phải xanh

Lẽ nào vay mà không trả

Sống là cho, đâu chỉ nhận riêng mình.

Những vần thơ của Tố Hữu là lời nhắn nhủ tha thiết đến mỗi người về lẽ sống phải biết cống hiến, biết cho đi. Sống cống hiến là dâng hiến trí tuệ, tài năng, công sức.. cho một điều gì đó vì mục tiêu chung mà không đòi hỏi nhận lại. Sống cống hiến là cần thiết bởi mỗi cá nhân không phải là một cá thể đơn độc, không phải là ốc đảo giữa đại dương. Con người là một mắt xích của xã hội, nên không phải chỉ biết sống cho mình mà phải biết cống hiến cho cộng đồng, vì cộng đồng để sợi dây gắn kết với mọi người thêm bền chặt và để tạo nên những giá trị tốt đẹp cho cuộc sống. Sống cống hiến là cần thiết bởi đó là lối sống đẹp, giúp con người hoàn thiện nhân cách, khẳng định được giá trị bản thân. Khi ta biết cống hiến cho cuộc đời những điều tốt đẹp, ta cũng nhận về thật nhiều. Ta nhận về hạnh phúc, sự an yên. Ta nhận về niềm tin yêu, quý mến của mọi người. Ta nhận về sự kết nối bền chặt với đoàn thể, xã hội. Sống cống hiến là cần thiết bởi lối sống ấy có khả năng lan tỏa những điều tốt đẹp, nhân lên trong cuộc sống những hành vi đẹp. Mỗi người đều có tinh thần cống hiến sẽ góp phần thúc đẩy sự phát triển của xã hội, của đất nước. Thậm chí, những cống hiến lớn lao còn tác động đến cả nhân loại. Chẳng phải những cống hiến của Thomas Edison, Albert Einstein, Chales Darwin.. đã có tầm ảnh hưởng vĩ đại đến nhân loại đó sao? Cuộc sống sẽ trì trệ, đáng buồn đến thế nào nếu con người không có tinh thần cống hiến mà chỉ biết sống cho mình? Để mang đến sắc màu, thanh âm cuộc sống, đến chiếc lá còn tận xanh đời lá, con chim còn tận hót đời chim, vậy cớ gì con người không biết cống hiến cho đời những điều đẹp đẽ? Nếu chưa thể cống hiến những gì lớn lao, hãy cống hiến cho đời những điều bình thường, giản dị. Bởi mọi sự cống hiến, dù nhỏ bé cũng đều mang lại ý nghĩa nhất định. Và bởi, "thước đo của cuộc đời không phải thời gian, mà là cống hiến" - Peter Marshall.

Đề số 2: bên dưới

 

ĐỀ ÔN TẬP SỐ 2​

Đọc bài thơ sau:

Xin dâng lời của nắng

Mang lửa ấm mặt trời

Xin dâng lời biển cả

Mang bao dung tình người.

Chiến tranh đã qua rồi

Bão tố đã qua rồi

Vết thương còn rỉ máu

Mầm non không đâm chồi.

Ánh mắt cho em thơ

Thắp lửa từ ngàn nắng

Nụ cười cho em thơ

Kết tình yêu biển rộng.

Bắt đầu từ giọt nắng

Góp nên lửa mặt trời

Bắt đầu từ hạt muối

Kết vị mặn biển đời.

Ước làm một hạt phù sa

Ước làm một tiếng chim ca xanh trời

Ước làm tia nắng vàng tươi

Ước làm một hạt mưa rơi ấm chồi.

(Xin làm hạt phù sa – Lê Cảnh Nhạc)

Thực hiện các yêu cầu:

Câu 1/ Xác định thể thơ được sử dụng trong 4 khổ đầu và thể thơ được sử dụng trong khổ cuối.

Câu 2/ Trong bài thơ, nhà thơ ước mình trở thành những sự vật gì? Đó là những sự vật như thế nào?

Câu 3/ Nêu hiệu quả của phép điệp được sử dụng trong khổ thơ cuối.

Câu 4/ Bài thơ "Xin làm hạt phù sa" khiến anh/chị liên tưởng đến bài thơ nào đã học? Nét tương đồng về nội dung tư tưởng trong hai bài thơ là gì?

Câu 5/ Hãy viết đoạn văn khoảng 200 chữ trình bày suy nghĩ của anh/chị về sự cần thiết phải biết sống cống hiến.

​

Định hướng làm bài:

Câu 1/

Thể thơ được sử dụng trong 4 khổ đầu: Ngũ ngôn

Thể thơ được sử dụng trong khổ cuối: Lục bát

Câu 2/

Trong bài thơ, nhà thơ ước mình trở thành: hạt phù sa, tiếng chim, giọt nắng, hạt mưa, hạt muối

Đó là những sự vật nhỏ bé nhưng hữu ích, tượng trưng cho những điều tốt đẹp nhỏ bé trong cuộc đời.

Từ đó, nhà thơ muốn gửi gắm ước nguyện cống hiến đóng góp điều tốt đẹp cho cuộc đời chung dù chỉ là chút ít. Đây chính là khát vọng sống cống hiến cao đẹp của nhà thơ.

Câu 3/ Hiệu quả của phép điệp được sử dụng trong khổ thơ cuối.

- Phép điệp ngữ: "Ước làm" được lặp lại 4 lần trong khổ thơ cuối.

- Tác dụng:

Nhấn mạnh ước muốn của nhà thơ được hóa thân những gì nhỏ bé nhất, để đóng góp cho vẻ đẹp của cuộc đời chung. Ước muốn ấy thể hiện vẻ dẹp tâm hồn của một con người yêu đời, yêu đất nước..

Tăng nhạc điệu cho lời thơ, khiến lời thơ trở thành lời thúc giục tự bên trong: Mạnh mẽ, quyết liệt.

Câu 4/

Bài thơ "Xin làm hạt phù sa" khiến em liên tưởng đến bài thơ Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải. Trong bài thơ này, Thanh Hải cũng ước mình được làm con chim hót, làm một nhành hoa, một nốt trầm trong bản hòa ca – những sự vật nhỏ bé, hữu ích.

Nét tương đồng về nội dung tư tưởng trong hai bài thơ là thể hiện khát khao nhân văn, cao đẹp của những con người yêu cuộc đời, yêu đất nước: Khát khao cống hiến những gì đẹp đẽ cho cuộc đời chung, dù chỉ là nhỏ bé để hòa mình vào cuộc sống chung của mọi người, của đất nước.

Câu 5/ Đoạn văn 200 chữ: Sự cần thiết phải biết sống cống hiến.

Một xã hội phát triển, văn minh không thể thiếu những con người biết sống cống hiến. Họ như những bông hoa làm giàu, làm đẹp cho vườn hoa cuộc đời. Sống cống hiến là phẩm chất cần thiết và quan trọng mà mỗi người cần có. Bởi nó mang lại nhiều điều tốt đẹp cho mỗi người và cho mọi người. Trước hết, sống cống hiến giúp bản thân biết bước ra khỏi cái tôi ích kỉ, hạn hẹp để hòa mình vào dòng chảy chung của cuộc đời, giúp mỗi người biết sẻ chia, cảm thông cho người khác. Sống cống hiến, dù là cống hiến nhỏ bé cũng giúp chúng ta nhận được sự yêu quý, thiện cảm của những người xung quanh. Khi biết cống hiến, mỗi chúng ta sẽ nhận thấy tâm hồn thanh thản và hạnh phúc, vì sẽ nhận lại nhiều niềm vui từ sự sẻ chia mang lại. Sống cống hiến giúp bản thân mình trở nên có ích hơn, có giá trị hơn vì đã góp một phần công sức vào sự phát triển chung của cộng đồng. Hơn nữa, sống cống hiến góp phần làm cho đất nước phát triển, cuộc sống tốt đẹp, xã hội văn minh hơn. Những cống hiến lớn lao còn thúc đẩy sự phát triển của nhân loại. Những phát minh, những công trình khoa học - sản phẩm của cống hiến đã và đang khiến cho cuộc sống loài người trở nên tiện nghi, văn minh.. Như vậy, sống cống hiến mang lại nhiều ý nghĩa tốt đẹp. Những người chỉ biết cô lập mình trong lợi ích cá nhân không bao giờ có được trải nghiệm hạnh phúc lớn lao từ sự cống hiến mang lại. Vì vậy, mỗi người hãy biết cống hiến, biết trao đi để nhận về.. Hãy biến mình thành hạt phù sa để bồi đắp cho dòng sông cuộc đời chảy mãi những yêu thương:

Ước làm một hạt phù sa

Ước làm một tiếng chim ca xanh trời

Ước làm tia nắng vàng tươi

Ước làm một hạt mưa rơi ấm chồi.