Ngày xưa, từ rất xưa..

Người già không nhớ nổi

Mấy năm mấy nghìn đời

Ngày xưa từ rất xưa..

Người trẻ không biết tới

Mấy nghìn, mấy vạn năm

Người mặt đất ăn chung

Cùng đi và cùng ở

Trồng bắp [1] trên núi cao

Uống nước từ bụng đá

Người mặt đất sống chung

Cùng ở và cùng đi..

* * *

* * * Bầu trời nhìn chưa phẳng

Mặt đất còn nhấp nhô

Phải đi san mặt đất

Kiếm con trâu sừng cong

Chọn con trâu sừng dài

Đẽo con trâu cái ách

Đục lỗ ách luồn dây

Chão dẻo làm dây cày

Thừng dài làm dây bừa

Trâu cày, bừa san đất

Chẳng quản gì nhọc mệt

San đất là việc chung

Người tìm hang Chuột Chũi

Gọi hắn, hắn rung râu:

"- Suốt ngày trong lòng đất

Tôi có thấy trời đâu!"

Người lại tìm Cóc, Ếch

Đứa tặc lưỡi ngồi nhìn

Đứa thì kêu ộp oạp:

"- Chân tay tôi đều ngắn

San mặt đất sao nên?

Để chúng tôi gọi lên

Xin trời đổ nước xuống!"

Giống nào cũng không đii

Người gọi nhau làm lấy

Nhiều sức, chung một lòng

San mặt đất cho phẳng

Nhiều tay chung một ý

San mặt đất, làm ăn..

(Trích truyện thơ thần thoại "Mẹ trời, mẹ đất" của dân tộc Lô Lô)

*Chú thích:

1. Bắp: Ngô.

2. San: Làm cho bằng phẳng. Cũng nói san phẳng (nhiều vùng miền Nam nói: Ban, ban bằng).

3. Chão: Thừng to và dài, dẻo

4. Chuột Chũi: Động vật có vú, to như chuột cống, hình thù giống chuột (trừ đuôi teo, bé), ở hang, ban ngày không lên mặt đất, ăn sâu bọ. Đồng bào Tây Bắc thườn gọi là con dúi.

>>> Tri Thức Văn Học

- Xuất xứ: Văn bản in trong (Trích truyện thơ thần thoại "Mẹ trời, mẹ đất" của dân tộc Lô Lô, tỉnh Hà Giang)

- Thể loại: Truyện thần thoại bằng thơ

- Nội dung: Đi san mặt đất cho thấy công lao to lớn của con người trong việc cải tạo thiên nhiên và khát vọng chinh phục thiên nhiên của người xưa.

- Nghệ thuật: Thể thơ năm chữ, phù hợp với thể loại truyện thơ; ngôn ngữ đơn giản, dễ hiểu, hình ảnh mộc mạc, gần gũi với con người

>>> Hướng dẫn soạn bài: Đi san mặt đất - sách Chân trời sáng tạo, Ngữ văn 10

Câu 1: Nêu nội dung bao quát của văn bản Đi san mặt đất

Trả lời:

Văn bản lại quá trình loài người đi san mặt đất. Qua đó cho thấy công lao cải tạo thiên thiên nhiên và khát vọng chinh phục thiên nhiên to lớn của người xưa.

Câu 2: Trong văn bản, người Lô Lô giải thích vì sao phải "đi san bầu trời", "đi san mặt đất"? Công việc đó do ai đảm nhiệm?

Trả lời:

- Lời giải thích của người Lô Lô: Do bầu trời nhìn chưa phẳng; mặt đất còn nhấp nhô

=> cần phải đi san phẳng bầu trời và mặt đất để chinh phục, mở rộng đất đai và khám phá được thêm vùng trời cũng như vùng đất mới.

- Công việc đi san phẳng bầu trời và mặt đất là việc chung của mọi người, do con người cùng làm, tự làm (San đất là việc chung)

Câu 3: Theo bạn, Đi san mặt đất (trích Mẹ trời, Mẹ đất) thuộc thể loại nào? Dựa vào đâu để khẳng định như vậy?

Trả lời:

- Theo em, văn bản Đi san mặt đất (trích Mẹ trời, Mẹ đất) thuộc thể loại truyện thần thoại, thuộc nhóm thần thoại về nguồn gốc vũ trụ và các hiện tượng tự nhiên.

- Em dựa vào 4 dấu hiệu của truyện thần thoại (không gian, thời gian, cốt truyện, có yếu tố kì ảo) để xác định đây là một thần thoại. Cụ thể:

- Về không gian: "Trời, đất" là không gian chung chung, không xác định địa điểm cụ thể.

- Thời gian: "Ngày xưa, từ rất xưa"; cách đây "mấy trăm, mấy nghìn đời; mấy nghìn, mấy vạn năm"; cho thấy là thời gian mang tính chất cổ xưa, không xác định cụ thể, rõ ràng.

- Cốt truyện: Kể lại quá trình loài người đi san mặt đất để giải thích vì sao bầu trời và mặt đất có hình dạng phẳng như bây giờ.

- Nghệ thuật:

Câu 4: Theo bạn, Đi san mặt đất (trích mẹ Trời, Mẹ Đất) giúp bạn hiểu gì về quá trình tạo lập thế giới trong nhận thức của người Lô Lô xưa?

Xem tiếp:

Soạn Bài: Cuộc Tu Bổ Lại Các Giống Vật - Chân Trời Sáng Tạo, Ngữ Văn 10