Hệ thống kiến thức lớp 10 - Học kì 2

PHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG

- TRƯƠNG HÁN SIÊU -​

1. Nghệ thuật

• Bài phú đậm chất anh hùng ca.
  
• Hình tượng sông Bạch Đằng được tái hiện sinh động.
  
• Sử dụng nhiều điển tích chọn lọc, phép liệt kê và nhiều từ láy giàu sức gợi.
  
• Sử dụng thể phú tự do, không bị gò bó vào niêm luật, kết hợp giữa tự sự và trữ tình, có khả năng bộc lộ cảm xúc đa dạng.
  
• Kết cấu chặt chẽ, lối diễn đạt khoa trương..

2. Nội dung

• Hình tượng "khách" (tác giả) là một nghệ sĩ – tráng sĩ dạt dào cảm hứng hoài niệm và tự hào về những chiến công lịch sử hào hùng, về truyền thống nhân nghĩa của dân tộc.

 

BÌNH NGÔ ĐẠI CÁO

- NGUYỄN TRÃI -​

1. Nghệ thuật

• Bút pháp anh hùng ca đậm chất sử thi.
  
• Nghệ thuật so sánh tương phản, liệt kê.
  
• Giọng văn biến hóa linh hoạt.
  
• Hình ảnh sinh động, hoành tráng.

• "Đại cáo bình Ngô" là áng "thiên cổ hùng văn" có sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố chính luận và yếu tố văn chương.

2. Nội dung

• "Đại cáo bình Ngô" là một bản anh hùng ca ca ngợi sức mạnh của truyền thống yêu nước và tinh thần độc lập tự cường, nêu bật sức mạnh của nhân dân ta trong cuộc khởi nghĩa, đập tan cuộc xâm lăng phi nghĩa của giặc, đề lại nhiều bài học lịch sử, mở ra kỉ nguyên mới của dân tộc.

 

HIỀN TÀI LÀ NGUYÊN KHÍ CỦA QUỐC GIA

- THÂN NHÂN TRUNG -​

1. Nghệ thuật

• Kết cấu chặt chẽ, lập luận khúc chiết, rõ ràng, giàu sức thuyết phục.

2. Nội dung

• Bài văn bia cho ta thấy chính sách trọng dụng nhân tài của triều đại vua Lê Thánh Tông. Đồng thời khẳng định vai trò quan trọng của hiền tài đối với quốc gia. Việc khắc bia tiến sĩ là việc làm khích lệ nhân tài. Việc đó không chỉ có ý nghĩa lớn đối với đương thời mà còn có ý nghĩa lâu dài với hậu thế.

 

HƯNG ĐẠO ĐẠI VƯƠNG TRẦN QUỐC TUẤN

- NGÔ SĨ LIÊN -​

1. Nghệ thuật

• Nghệ thuật khắc họa nhân vật rõ nét và sinh động.
  
• Lựa chọn chi tiết tiêu biểu, có sức khái quát cao.
  
• Nghệ thuật kể chuyện mạch lạc, khúc chiết, điêu luyện, hấp dẫn.

2. Nội dung

• Trần Hưng Đạo là một trong số ít những vị anh hùng dân tộc được tôn là "Thánh" (Đức Thánh Trần).
  
• Uy đức của ông có ảnh hưởng sâu rộng trong lòng dân tộc Việt Nam ta.
  
• Ông đã để lại niềm cảm phục và tự hào lớn lao trong lòng người.

 

CHUYỆN CHỨC PHÁN SỰ ĐỀN TẢN VIÊN

- NGUYỄN DỮ -​

1. Nghệ thuật

• Xây dựng cốt truyện giàu kịch tính, kết cấu chặt chẽ.
  
• Dẫn dắt truyện khéo léo, nhiều chi tiết gây sự chú ý, hấp dẫn.
  
• Cách kể chuyện và miêu tả sinh động, hấp dẫn.
  
• Sử dụng nhiều yếu tố kì ảo nhưng vẫn mang những nét hiện thực.

2. Nội dung

• Khẳng định chân lí chính nhất định thắng tà.
  
• Thể hiện tinh thần dân tộc mạnh mẽ, sự đấu tranh triệt để với cái xấu, cái ác để bảo vệ dân, bảo vệ công lí và chính nghĩa.
  
• Truyện phơi bày hiện thực đầy rẫy những bất công từ cõi trần đến cõi âm. Những hiện tượng tiêu cực ở cõi âm chính là hình chiếu những bất công trong xã hội đương thời, mà ở đó nhức nhối nhất là bọn tham quan ô lại đã tiếp tay cho kẻ ác.

• Lời nhắn nhủ của tác giả: Hãy đấu tranh dũng cảm đến cùng chống lại cái xấu, cái ác để bảo vệ chính nghĩa.
  
• Lời bình cuối truyện đề cao bản lĩnh của kẻ sĩ.

 

HỒI TRỐNG CỔ THÀNH

- LA QUÁN TRUNG -​

1. Nghệ thuật

• Tính cách nhân vật được khắc họa rõ nét thông qua hành động và ngôn ngữ.
  
• Tình huống truyện giàu kịch tính, đậm đà không khí chiến trận.
  
• Ngôn ngữ truyện sinh động, sôi nổi.
  
• Lối kể chuyện lôi cuốn, hấp dẫn.

• Tác giả có biệt tài kể và tả về chiến tranh.

2. Nội dung

• Biểu dương tính cương trực của Trương Phi.
  
• Ca ngợi lòng trung nghĩa của Quan Công.
  
• Ca ngợi tình nghĩa cao đẹp của ba anh em Lưu, Quan, Trương.
  
• Hồi trống thách thức, minh oan và đoàn tụ.

 

TÌNH CẢNH LẺ LOI CỦA NGƯỜI CHINH PHỤ

- ĐẶNG TRẦN CÔN, ĐOÀN THỊ ĐIỂM -​

1. Nghệ thuật

- Thể thơ song thất lục bát.

- Bút pháp tả cảnh ngụ tình, miêu tả tinh tế nội tâm nhân vật.

- Ngôn từ chọn lọc, sử dụng nhiều biện pháp tu từ..

- Hình ảnh ngôn ngữ ước lệ, trang trọng..

- -> Tiêu biểu cho thể loại ngâm khúc.

2. Nội dung

• Đoạn trích thể hiện sự đồng cảm với nỗi cô đơn, lẻ loi và khao khát hạnh phúc lứa đôi của người chinh phụ.
  
• Gián tiếp lên án chiến tranh phong kiến phi nghĩa.

 

TRAO DUYÊN

- TRUYỆN KIỀU - NGUYỄN DU -​

1. Nghệ thuật

Bằng hình thức độc thoại kết hợp với việc sử dụng ngôn ngữ trang trọng và lối nói dân gian giản dị, tác giả thể hiện tài nghệ tuyệt vời trong việc miêu tả tinh tế diễn biến tâm trạng phức tạp và đau đớn, bế tắc của Thúy Kiều trong đêm trao duyên thông qua ngôn ngữ đối thoại và độc thoại nội tâm sinh động.

2. Nội dung

Qua đó, ta thấy được những phẩm chất cao quý của Thúy Kiều: Chung thủy, sống có trách nhiệm, yêu thương chân thành, khéo léo, giàu tình cảm.. Đồng thời ta cũng thấy tấm lòng yêu thương và cảm thông sâu sắc của Nguyễn Du dành cho nhân vật của mình. Đoạn trích mang đậm giá trị nhân văn sâu sắc. Vì thế, có nhiều thế hệ, nhiều độc giả cùng đồng cảm với nỗi đau của nhân vật.

 

NỖI THƯƠNG MÌNH

- TRUYỆN KIỀU - NGUYỄN DU -​

1. Nghệ thuật

• Vận dụng thể thơ lục bát nhuần nhị.
  
• Kết hợp tài tình giữa ngôn ngữ bác học và ngôn ngữ bình dân.
  
• Sử dụng sáng tạo thành ngữ dân gian.
  
• Kết hợp hài hòa giữa các biện pháp tu từ (phép đối, phép điệp, hình ảnh ước lệ, câu hỏi tu từ, so sánh.) và giọng thơ sâu lắng.

• Khắc họa rõ nét tâm trạng đầy xót xa, cay đắng, tủi nhục của Thúy Kiều trong cảnh đọa đày ở chốn lầu xanh.

2. Nội dung

• Đoạn trích cho thấy sự thương thân xót phận và ý thức cao về nhân phẩm của Kiều. Đồng thời ta thấy được thái độ yêu thương và trân trọng của Nguyễn Du đối với Thúy Kiều.
  
• Đoạn trích còn là lời tố cáo xả hội phong kiến bất công đã xô đẩy cuộc đời Kiều vào bể trầm luân.
  
• Thể hiện được tài năng và tấm lòng yêu thương con người của Nguyễn Du.

• Giá trị nhân đạo và hiện thực

 

CHÍ KHÍ ANH HÙNG

- TRUYỆN KIỀU - NGUYỄN DU -​

1. Nghệ thuật

• Người anh hùng Từ Hải là một sáng tạo đặc sắc của Nguyễn Du về phương diện cảm hứng sáng tạo và nghệ thuật miêu tả.
  
• Bút pháp lí tưởng hóa miêu tả nhân vật Từ Hải như hình tượng có tính ước lệ và hình tượng con người vũ trụ.

2. Nội dung

• Cảm hứng ca ngợi, khẳng định của Nguyễn Du về người anh hùng Từ Hải có chí khí, có phẩm chất phi thường, tự do vẫy vùng "một tay gây dựng cơ đồ".