Niềm vui của nhà văn chân chính là tìm đường đến xứ sở của cái đẹp

Niềm vui của nhà văn chân chính là tìm đường đến xứ sở của cái đẹp.

Bài Làm​

Ai – ma – tốp đã từng bày tỏ quan điểm rằng: "Nhà văn phải biết khơi lên ở con người niềm trắc ẩn, ý thức phản kháng cái ác, cái khát vọng khôi phục và bảo vệ những đẹp tốt đẹp". Quả là vậy, dù là ở thời đại nào, ở bất kì nơi nào trên thế giới, một nhà văn chân chính như một người mở đường, họ khai sáng con đường dẫn đến xứ sở của cái đẹp và đem cái đẹp ấy truyền đến độc giả. Chân lý tuyệt dịu ấy thể hiện cách rõ ràng qua ba bài thơ "Đoàn thuyền đánh cá" của Huy Cận, "Mùa xuân nho nhỏ" của Thanh Hải và "Lặng lẽ Sa Pa" của Nguyễn Thành Long.

Trong cuộc sống, văn thơ như một nguồn sức mạnh vô hạn, xoa dịu tâm hồn và rèn luyện tâm trí ta. Những nhà văn chân chính là những người đi đầu trong việc sử dụng văn thơ để truyền đạt cái đẹp, khai phá những miền đất kì diệu cho tâm hồn độc giả. Những nhà văn chân chính, họ là những người dùng cả cuộc đời để cảm nhận từng sự rung động nhỏ bé nhất của vạn vật, rồi lại dùng từng dòng thơ, từng câu văn gói gọn để ghi lại chấp niệm cả một đời của họ, với mong muốn dẫn độc giả dấn thân vào con đường đến xứ sở của con đẹp.

Huy Cận – người được mệnh danh là "nhà thơ mệnh mang thiên cổ sầu" là người không thể không nhắc đến khi nói về tài văn thơ. Vào giữa năm 1958, chuyến đi thực tế dài ngày ở vùng mỏ Quảng Ninh đã hồi sinh hồn thơ của Huy Cận. Vẻ đẹp của thiên nhiên, niềm vui lao động và chất thơ của cuộc sống mới đã được ông truyền đạt cách trọn vẹn và sinh động qua bài thơ "Đoàn thuyền đánh cá". Thơ ông mang theo niềm vui, tiếng ca của lao động, mang theo sự lãng mạn mà chỉ Huy Cận mới viết nên được. Thơ ông làm lay động hồn người với những từ ngữ đầy tinh tế và gợi cảm, đầy tính gợi hình, gợi thanh.

"Mặt trời xuống biển như hòn lửa

Sóng đã cài then, đêm sập cửa."

Qua đôi mắt của Huy Cận, vạn vật thiên nhiên như được mang thêm một tầng nét nghĩa đầy thơ mộng và lãng mạn. Bằng cách so sánh mặt trời "như" hòn lửa, hình ảnh mặt trời lặn hiện xinh đẹp, đặt nét bút đầu tiên trên bức tranh khung cảnh hoàng hôn. Ở "Đoàn thuyền đánh cá", vẻ đẹp của mặt trời, của thiên nhiên thật rực rỡ biết bao! Mặt trời không lặn cách êm đềm và thầm lặng, mà đỏ rực nóng bỏng như quả cầu lửa khổng lồ, dần hòa tan vào nước biển xanh biếc. Những hình ảnh thiên nhiên, lại được khéo léo nhân hóa lên, những ngọn sóng, và màn đêm như được hóa nên những con người thực thụ. Màn đêm như bức màn lụa dài rũ xuống che đi chút ánh sáng xót lại của ban ngày, lại như cánh cửa gỗ đóng sầm lại, ngăn cánh giữa con người và mặt trời. Những cơn sóng như then cài cong cong mềm mại, không ngừng chuyển động để khóa lại cánh cửa đêm đen.

"Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi

Câu hát căng buồm cùng gió khơi"

Huy Cận đã vẽ ra trong tâm trí mỗi người chúng ta một bức tranh có sự tương phản rõ rệt giữa con người và thiên nhiên vũ trụ. Đêm đến, khi mảnh trăng đã treo trên khoảng trời cao và những con sóng đã chìm trong giấc mộng, những con người lao động mới, trong một xã hội mới, lại mang theo một lòng nhiệt huyết, một tinh thần mới để ra khơi. Nhà thơ đại tài đã thể hiện sự chọn lọc từ ngữ tinh tế của mình qua từ "Đoàn thuyền". Từ "Đoàn thuyền" như một dẫn chứng tương phản rõ rệt, làm cho màn đêm an tĩnh mang màu sắc nhộn nhịp cùng đông đúc hẳn, không phải của một chiếc thuyền, mà là của một đoàn thuyền. Đoàn thuyền ấy hằng đêm đều giăng buồm ra khơi, một công việc tuần hoàn nhưng luôn mang theo sự mới mẻ cùng niềm vui bất tận, được thể hiện cách rõ ràng qua từ "lại". Nhưng nào chỉ có gió, có cánh buồm trắng mới đưa lối đoàn thuyền ấy lướt trên mặt biển xanh, mà còn có tiếng ca, có niềm vui lao động. Qua "Câu hát căng buồm cùng gió khơi", ta có thể thấy sự cảm nghiệm thơ văn của Huy Cận không chỉ qua thị giác, mà còn qua xúc giác. Xuyên suốt bài thơ của ông, không chỉ có thiên nhiên, có con người, mà còn có giọng ca tiếng hát làm cốt lõi.

"Cá nhụ cá chim cùng cá đé

Cá song lấp lánh đuốc đen hồng,

Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe.

Đêm thở: Sao lùa nước Hạ Long."

Bằng phép liệt kê, nhà thơ đã thể hiện cách sống động sự trù phú của biển cả, sự giàu đẹp phong phú của thiên nhiên. Qua ngòi bút của Huy Cận, biển được vẽ nên không chỉ đẹp, không chỉ rộng lớn mà còn giàu tài nguyên và đáng quý. Dưới mặt biển mang sắc đen của màn đêm, hình ảnh ẩn dụ "đuốc đen hồng" thật khiến để ta nghiền ngẫm. Sắc hồng nổi bật của đuôi cá song, điểm xuyết trên nền đen, tạo lên sự tương phản nổi bật, rực sáng như ngọn đuốc thắp sáng mặt biển. Ở đây, những chú cá không còn là đối tượng để ngư dân đánh bắt, mà như một người bạn thân thương qua tiếng gọi "em" với giọng điệu trìu mến của tác giả. Mặt biển tĩnh lặng, mờ mịt đón lấy bóng trăng vàng hạ xuống, nhẹ nhàng ôm lấy dòng nước trong xanh. Trăng ở trong lòng biển, trăng đem sắc vàng dịu hiền hòa vào đêm đen. Sự an tĩnh ấy đột nhiên bị phá vỡ bởi cái quẫy đuôi thướt tha của chú cá nhỏ. Cá quẫy nước tung tóe, làm nhòa đi bóng trăng, hay chính cá đang khuấy động ánh trăng vàng trên bầu trời? Đêm thở - Huy Cận lại tiếp tục dùng một hình ảnh nhân hóa thật sinh động. Trăng in bóng lên mặt biển, còn những vì sao lại như trôi nổi trên mặt nước, đêm khẽ khàng thở ra làn gió làm biển gợn lên những cơn sóng, xô đẩy những vì tinh tú chìm trong dòng nước.

"Ta hát bài ca gọi cá vào

Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao."

Phải nói rằng âm thanh trong thơ của Huy Cận vô vùng sinh động và phong phú. Xuyên suốt mạch thơ "Đoàn thuyền đánh cá", ta không chỉ nghe được tiếng động của thiên nhiên vũ trụ, mà còn nghe được bài ca của các ngư dân, "bài ca gọi cá vào", bài ca lao động. Công việc chài lưới vốn rất gian khó và đầy nguy hiểm tiềm tàng. Nhưng thông qua lời thơ của tác giả, thông qua tiếng ca của những con người lao động mới, công việc cũng như được thổi vào làn gió mới, trở nên vui tươi náo nhiệt. Hình ảnh vầng trăng trên cao cũng được nhân hóa, cùng hạ mình đáp xuống làm việc cùng với ngư dân, gõ thuyền theo nhịp điệu hòa với bài ca chung thật đẹp đẽ, diễn tả trọn vẹn sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên cùng nhau lao động.

"Biển cho ta cá như lòng mẹ

Nuôi lớn đời ta tự buổi nào."

Một nhà thơ, một nhà văn chân chính là biết truyền đạt những đạo lý, những chân lý của cuộc sống vào văn thơ của bản thân, và có lẽ Huy Cận đã làm rất tốt nhiệm vụ trên. Tác giả đã khéo léo so sánh biển với lòng mẹ bao la và vĩnh hằng vô hạn. Con người như đứa con bé nhỏ được mẹ biển cả yêu thương trìu mến và hy sinh tất cả. Qua đó Huy Cận diễn tả lòng biết ơn đối với biển nói riêng, và đối với thiên nhiên vũ trụ nói chung. Lòng biết ơn ấy cũng đã được diễn tả cách sinh động và chân thật qua bài thơ Quê hương - Tế Hanh:

"Nhờ ơn trời, biển lặng cá đầy ghe"

Một nhà thơ, một nhà văn chân chính còn là một nhà thơ biết dành trọn cả cuộc đời mình để thầm lặng dâng hiến, âm thầm lặng lẽ làm một mùa xuân tươi đẹp đóng góp vào niềm vui chung của đất nước. Là một nhà thơ chiến sĩ, tham gia văn nghệ trong cả hi thời kì chống Pháp và cả chống Mỹ, nhưng có lẽ điều khiến ta nể phục nhất ở Thanh Hải là những năm tháng cuối đời của ông. Nằm trên giường bệnh và phải chịu nhiều đau đớn về thể xác, nhưng Thanh Hải đã để lại món quà vô giá về mặt tinh thần, một bài thơ mang trọn nét đẹp của thiên nhiên, của con người, của đất nước, của khát vọng được sống được dâng hiến. Bài thơ "Mùa xuân nho nhỏ" không chỉ là một bài thơ hay, mà còn là một chiếc hộp chứa đựng những triết lý sống, những vẻ đẹp tâm hồn.

Mọc giữa dòng sông xanh

Một bông hoa tím biếc.

Khi suy nghĩ đến những bông hoa trôi nổi giữa dòng sông, ta thường nghĩ đến những số phận bấp bênh, lạc hướng, lênh đênh trên dòng đời. Nhưng với phép đảo ngữ, từ "mọc" được Thanh Hải sử dụng như một mảnh đất cội nguồn của sự sống mạnh mẽ, khao khát vươn lên. Dòng sông xanh, bông hoa tím tạo lên bức tranh không gian khoáng đạt, cao rộng, tuy có phần trống vắng nhưng lại tươi sáng, sắc màu điểm xuyết xinh đẹp mỹ lệ.

"Ơi con chim chiền chiện

Hót chi mà vang trời"