Cơm Lam là gì? Ý nghĩa của cơm Lam trong đời sống?

Đã có bao giờ bạn nghe đến cơm lam chưa? Tôi nghĩ người thích đi đây đi đó ắt hẳn đã từng nghe nói đến món cơm độc lạ này. Nó không phải là sơn trân hải vị gì, chỉ là người miền xuôi thì ít nghe đến thôi. Thế nên hôm nay, tôi muốn giới thiệu cho các bạn món ăn tuy dân dã nhưng đầy mĩ vị này.

Cơm lam là gì?

Cơm lam là thứ thức ăn phổ biến của núi rừng miền Bắc. Khác dưới người miền xuôi, nấu cơm bằng nôi, niêu hay những thứ nồi cơm hiện đại, tại các cùng núi có cơm lam - một món ăn vẫn như cách mà bao người miền xuôi nấu cơm thôi, chỉ gồm gạo, vo rồi cho thêm nước. Tuy nhiên, chính vì "chiếc nồi" đặc biệt mà cơm lam trở thành món ăn "lạ" được nhiều người mê mệt.

​

Cơm lam thật chất chỉ là tên gọi cách nấu cơm của người dân miền núi, khi họ vo gạo rồi cho vào ống nứa, bịt đầu đem nướng lên. Có thể hiểu rằng "lam" là cách dùng ống nứa thay nồi để nấu nhưng lại tạo ra những miếng ăn miếng uống hơn hẳn nấu trong nồi và đặc biệt, đó còn là cách đun nấu rất "nghệ sĩ", dân dã khác thường mà cũng phong lưu khác thường của người dân miền núi.

Theo câu chuyện kể của những người tại đây, cứ mỗi lần lên núi làm nương làm rẫy, dốc thì cao dốc thì thấp, mang nhiều đồ đi đến nơi thì có đường mệt chả thở kịp thôi. Vì ẽ đó mà họ thường mang ít đồ, cơm ăn trưa đương nhiên cũng không, thường thì mỗi người đem theo vốc gạo nhỏ, chút thức ăn nhẹ túi. Lên lưng nương, sẵn con dao trong tay, tre nứa đầy rừng, người dẫn sẽ chọn ây nứa ngộ còn non chặt lấy một dóng lưng chừng thân cây. Những dóng nứa như thế bao giờ cũng chứa sẵn thứ nước trong vắt và tinh khiết vô cùng. Phạt đi một đầu mắt, dùng lá chuối hoặc lá dong đút nút lại, chất củi chung quanh đốt cho nước sôi. Rồi vừa nghỉ thảnh thơi hứng gió trời nắng trời, vừa thong thả nhấp từng hớp nước rót trong ống nứa ra. Ngan ngát, thơm thơm, ngòn ngọt, man mát đậm hương của núi rừng mà xua đi bao mệt mỏi. Cái thứ nước ấy cũng được gọi là nước lam. Có thể múc nước suối vào ống nứa để lam, nhưng thua xa thứ nước trời đất tích tụ trong ống nứa, chẳng khác nước dừa tích tụ trong quả dừa.

Này xưa, cơm lam chỉ dành cho những người đi rừng, đường đi thì mệt, cái nắng cái gió khắc nghiệt. Cơm lam tiện, nghỉ đâu ăn đó, đồ ăn đồ nấu gì cũng dễ mang, vả lại cơm cũng ngon, đỡ phí công mất sức mang theo đồ đạc lỉnh kỉnh.

​

Cách làm cơm lam cũng dễ. Gạo thì cứ vo sạch như thường, rồi cho vào ống nứa non, dùng nước trong nứa (nếu bắt đắc dĩ không có thì dùng nước suối, nước uống) để nấu. Cuộn lá dong nút chặt đầu lại rồi chất củi, than lên mà đốt. Đốt lửa cho đều, đủ để vỏ nứa có khoảng một nửa cháy thành từng lớp than mỏng phủ chung quanh ống nứa thì đó cũng là lúc cơm chín. Nếu ăn ngay thì chỉ việc chặt ống ra, nếu muốn để được lâu thì chỉ cần bỏ hết lớp nứa bị cháy bên ngoài, chỉ để lại một lớp vỏ mỏng trắng sạch sẽ, sẽ dùng được cả tuần mà không sợ cơm bị thiu. Đây còn có thể coi là một phương pháp giữ cơm lâu hỏng, ăn vẫn thơm ngon. Bản thân cơm nứa đã ngon, chỉ cần có cơm thôi cũng đã kích thích vị giác của người ta, không cần đồ ăn kèm hay mang kèm theo.

Đương nhiên cơm lam cũng có thể ăn kèm món khác. Tuy nhiên tuyệt phối của cơm lam thì chỉ có thể là muối riềng. Muối riềng làm từ muối rang với củ riềng giã nhỏ như kiểu rang muối vừng, rất đơn giản mà lại ngon đến khỏ tả. Vị thơm cay của muối riềng quyện với vị ngọt mát của cơm làm tạo nên một hương vị thanh đạm đến lạ thường. Sáng tạo hơn, người ta chiên cơm lam cho chín vàng rồi ăn kèm với dừa tươi bảo nhỏ cũng rất ngon.

Xưa, món cơm lam thường hay ví là cho kẻ cơ cực, chứ ngày nay thì danh tiếng cơm lam đã lan xa khắp mọi nẻo đường. Bạn ó thể thấy người ta bán cơm lam rất nhiều tại các khu chợ trên núi, nơi có nhiều khách du lịch ghé qua. Và để phục vụ thêm nhu cầu của du khách, món cơm lam đặc sản vùng núi phía Bắc Việt Nam được làm khác đi một chút, họ có thể thêm chút nước dừa với cùi dừa bào nhỏ trộn lẫn với gạo nếp rồi sau đó cho vào lam. Cơm sẽ vừa có vị ngọt thanh của núi rừng vừa có vị ngậy béo của nước dừa cũng sẽ rất ngon. Cũng khéo léo hơn, người dân nơi đây cũng trộn gạo nếp với các nước mầu được chế hoàn toàn từ núi rừng cho cơm lam có màu rất hấp dẫn và ngon mắt hơn.

Ngoài ra, khi đến vùng miền núi phía Bắc, bạn còn có thể thưởng thức thêm một món cơm khác ngon chẳng kém cạnh, nó được xem như một biến tấu của cơm lam. Món cơm này được nấu trong dừa tươi. Gạo nếp, đỗ xanh ngâm ký trộn gia vị rồi nhét vào trái dừa rồi cũng cho nên củi đốt như cơm lam cho đến cháy vỏ.

Cơm lam ngon bởi có sự kết hợp của vị bùi bùi của gạo nếp nương, có vị ngọt của gạo nếp nương hòa quện cùng với vị ngọt được tiết ra từ ống nứa và có mùi thơm rất đặc trưng của núi rừng. Hương vị của cơm lam là hương vị động lại của sương sớm, của núi rừng cao xanh.

Ý nghĩa của cơm lam.

Ngoài là món ăn "đi rừng", từng hạt cơm lam được nấu bằng nếp, qua tuyển chọn đong đếm, cho ra mẻ cơm thơm dẻo cũng được dân lên mâm cúng cho tổ tiên mỗi diệp Tết đến, vì cơm lam mang rất nhiều ý nghĩa.

​

Cơm Lam trong tiếng Thái gọi là "Khảu lam". "Khảu lam" với nghĩa đầy đủ là gạo ngâm nước được nấu chín thành cơm trong ống nứa. Đây là một trong những món ăn đặc sản không thể thiếu trong những dịp lễ, tết của dân tộc Thái Tây Bắc.

Không những thế, cơm Lam còn mang nhiều ý nghĩa tâm linh. Đồng bào Thái quan niệm: Nhờ mưa thuận, gió hòa, mùa màng mới tươi tốt, mới có được hạt gạo dẻo thơm để làm cơm Lam. Vì lý đó mà cơm Lam được coi như thành quả sau một năm lao động vất vả, là một món ăn đặc biệt để dâng lên bàn thờ tổ tiên mỗi dịp Tết đến, xuân về, với mong ước sang năm mới mùa màng bội thu, gia đình đầm ấm, hạnh phúc.

Hương vị cơm lam là mùi thơm từ những năm cơ cực hòa cùng mùi vị thiên nhiên thân thuộc. Nếu có thể, hãy một lần đến đây và nếm thử, xem hương vị ấy thấm đẫm lòng người như thế nào nhé.

 

Cơm lam là cơm Lam muội nấu

 

Cơm lam ngon hơn cơm Lam nấu nhiều

 

Anh đã ăn bao giờ đâu mà biết

 

Em biết là được haha