Nghe Em Vào Đại Học Tác giả: Giang Nam (1929) Nghe em vào đại học Nửa tin nửa ngờ, tên lại trùng tên.. Hôm nay nhận được thư em Nét chữ nghiêng nghiêng cười trên giấy trắng Anh ngồi đây thấy trời hửng nắng Trên Hồ Gươm và trên mái đầu em Ngọt gió quê hương, sông rạch dịu hiền.. Miền Nam, em ơi còn nhớ Kháng chiến năm nào gian khổ Đồn giặc bủa vây, thôn xóm điêu tàn Trường, giặc đốt rồi, còn lại ánh trăng Giữa hai trận càn, anh dạy em học chữ Mẩu than đen vẽ lên tường gạch đỏ Những lá cờ sao bên những vòng tròn Đầu nghiêng nghiêng theo nét chữ run run.. Có những buổi học em học bài không thuộc Anh không mắng nhưng em buồn em khóc! Thương em, anh cố dỗ dành: "Ráng học sau này cho được bằng anh Để chép bài ca, đọc thông tin tức!" Ôi! Mơ ước tầm thường, đơn giản nhất Sao ngày xưa vẫn quá lớn, em ơi! * "Bài ca" hôm nay em chép được rồi Không phải bài "Đoàn quân đi.." thuở trước Anh chưa bước chân vào trường đại học Chưa lên giảng đường, chưa mặc áo sinh viên Chưa biết vì sao ngày tối tiếp liền Chưa biết quê ta nơi nào nhiều quặng.. Giặc dành cho ta nhà tù, bom đạn Bảy năm rồi trong máu lửa đấu tranh Thầy giáo dạy em năm trước học vần Vẫn chưa vượt quá chương trình cấp một! Vẫn chật vật với những bài số học! Thư viết cho em phải xóa sửa mấy lần! Anh không buồn vì anh biết em anh Đang ngồi thay anh dưới mái trường đại học * Mai ngày nước nhà thống nhất Em lại về dạy chữ cho anh Không phải bằng than vẽ, gạch thềm đình! Không phải phập phồng giữa vòng đai giặc.. Em sẽ bảo anh: "Cố lên, gắng học!.." Anh sẽ mỉm cười nhớ những đêm trăng.. Chế độ cho em đôi cánh chim bằng Và vinh dự được làm người đi trước! * Anh sẽ để riêng một đêm thức suốt Kể em nghe chuyện chiến đấu miền Nam.. Câu chuyện mở đầu: "Thuở ấy, ở quê hương Anh chỉ học có một trường: Cách mạng.." 8-1961 Giới thiệu hoàn cảnh ra đời: Hoàn cảnh ra đời của bài thơ hết sức đặc biệt, nhà thơ Giang Nam kể: Vào giữa năm 1961, lúc đó cơ quan Tuyên huấn Tỉnh ủy đóng ở Hòn Dù có cậu liên lạc được anh em đặt bí danh là Mi-đa. Cũng vào thời điểm này, ta thường mở các đợt phá kềm về các vùng giáp ranh. Đêm hôm đó chúng tôi về phá kềm ở Đại Điền - Diên Khánh. Mặc dù đã nhận được giấy báo ra miền Bắc học tập, Mi-đa vẫn nằng nặc xin theo vì Đại Điền chính là quê hương của cậu. Chúng ta phá kềm thành công, tôi và các anh Võ Cứ, Lưu Văn Trọng.. chia nhau đi nói chuyện, tuyên truyền vận động bà con. Đêm hôm sau chúng tôi vừa rút ra khỏi làng thì gặp ổ phục kích của địch, phía ta có một người hy sinh và thật đau đớn đó lại chính là Mi-đa. Ngay trong đêm chúng tôi đưa Mi-đa về Hòn Ngang chôn cất, còn nhớ đất đá rất cứng nên phải đào huyệt rất lâu. Sau đó anh em rút đi cách xa vài trăm thước vì sợ địch lần theo. Đang trằn trọc trên võng thì giống như định mệnh, giao liên đến đưa cho tôi lá thư từ miền Bắc gửi vào. Đó là thư của một cậu trước đây cũng là liên lạc của cơ quan được cho ra Bắc học tập. Trong thư cậu này khoe với các chú đã thi đậu vào đại học. Từ những cảm xúc đau đớn, vui mừng lẫn lộn đó tôi đã thức suốt đêm để làm bài thơ này. Thú thật bài thơ viết về Miđa nhưng trong đó có một phần nỗi lòng của tôi. Tuy đã 2 lần được đề nghị ra Bắc học tập nhưng tôi vẫn xin ở lại quê hương chiến đấu. Thế nhưng có những lúc vẫn xốn xang trong lòng, cảm thấy tiếc nuối vì bỏ qua cơ hội được học hành. Sau khi làm bài thơ này tôi như cất được hòn đá tảng đè lên ngực. Kể từ đó tôi bước vào cuộc chiến đấu với kẻ thù mà lòng thanh thản đến lạ thường. Trở lại bài thơ chúng ta thấy, đó là lời tâm sự của người anh ở lại chiến trường miền Nam khi nghe tin người em được ra miền Bắc học tập và trưởng thành. Ký ước của người lính đưa chúng ta về một vùng quê - chiến trường Nam Trung bộ ác liệt: "Miền Nam em ơi còn nhớ/Kháng chiến năm nào gian khổ/Đồn giặc bủa vây thôn xóm điêu tàn/Trường giặc đốt rồi còn lại ánh trăng/Giữa hai trận càn anh dạy em học chữ". Giặc Mỹ từng tuyên bố đưa đất nước Việt Nam trở về thời kỳ đồ đá và chúng đã trút không biết bao nhiêu bom đạn, gây biết bao tội ác trên mảnh đất này. Và có một thứ tội ác mà những di chứng của nó không thể đong đếm được, đó chính là hủy hoại văn minh, tri thức của nhân loại. Thế nhưng trên tuyến đầu chống Mỹ, quân dân miền Nam đau thương mà anh dũng vẫn hiên ngang đứng vững. Có nhà phê bình đã nói: Thơ Giang Nam mang niềm tin cho người ở lại và cả cho người tập kết ra Bắc. Đó là cảm xúc chủ yếu nối tình cảm đồng bào Nam Bắc ruột thịt. Trở lại bài thơ chúng ta thấy chính niềm lạc quan, tin tưởng, tin vào ngày mai tất thắng đã giúp cho người lính vượt qua sự khốc liệt của chiến tranh. Chính vì được tôi luyện trong "trường cách mạng" nên sự hy sinh của người anh hết sức lớn lao, thể hiện rõ bản chất của người chiến sĩ cộng sản luôn đi trước về sau: "Anh không buồn vì anh biết em anh/ Đang ngồi thay anh dưới mái trường đại học". Bài thơ đến ngày hôm nay càng có giá trị bởi nó toát lên ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Lớp trẻ hôm nay có cái nhìn cảm thông về thế hệ cha anh đã phải "xếp bút nghiên lên đường tranh đấu". Và không thể không tiếc cho một lớp người tài hoa đã hy sinh tuổi xuân, xương máu vì sự nghiệp cao cả - giải phóng dân tộc. Chiến tranh đã cướp đi của họ cơ hội được học tập, được vươn đến những đỉnh cao khoa học. Chiến tranh đã làm cho dòng chảy tri thức của cả một dân tộc ít nhiều đã bị chững lại. Càng cảm thông hơn khi quay trở về với cuộc sống thời bình, họ là người chịu không ít thiệt thòi, công danh sự nghiệp dở dang. Thế nhưng như đã nói ở trên, âm hưởng chủ đạo trong thơ Giang Nam vẫn là niềm lạc quan, bao dung. Ở đây không hề có sự tiếc nuối, tính toán thiệt hơn. Bởi vì xét cho cùng, cho không có nghĩa là mất. Có những giá trị tinh thần sẽ còn trường tồn với thời gian, có những lựa chọn sẽ mãi là lẽ sống, là chân lý. "Anh sẽ để riêng một đêm thức suốt/Kể em nghe chuyện chiến đấu miền Nam/Câu chuyện mở đầu thuở ấy ở quê hương/Anh chỉ học có một trường cách mạng". Nguồn: Internet.
