Chiều thu​

Thăm thẳm trời xanh lộng đáy hồ,

Mùi hoa thiên lý thoảng chiều thu.

Con cò bay lả trong câu hát,

Giấc trẻ say dài nhịp võng ru.


Lá thấp cành cao gió đuổi nhau,

Góc vườn rụng vội chiếc mo cau.

Trái na mở mắt, nhìn ngơ ngác,

Đàn kiến trường chinh tự thủa nào.


Lúa trổ đòng tơ, ngậm cốm non,

Lá dài vươn sắc lưỡi gươm con.

Tiếng chim mách lẻo cây hồng chín,

Điểm nhạt da trời những chấm son.


Hai cánh chia quân chiếm mặt gò,

Bê con đùa mẹ bú chưa no.

Cờ lau súng sậy giam chân địch,

Trận Điện Biên này lại thắng to.


Sông đỏ phù sa, nước lớn rồi,

Nhà bè khói bếp lững lờ trôi.

Đường mòn rộn bước chân về chợ,

Vú sữa đẫy căng mặt yếm sồi.


Thong thả trăng non dựng cuối làng,

Giữa nhà cây lá bóng xiên ngang.

Chiều con, cặm cụi đôi ngày phép,

Ngồi bẻ đèn sao, phất giấy vàng.


Nguyễn Bính

Nguồn: Hoàng Xuân, Nguyễn Bính - thơ và đời, NXB Văn học, 2003



Cảm nhận bài thơ Chiều Thu:

"Chiều thu" của Nguyễn Bính được đánh giá là tác phẩm viết về mùa thu hay nhất trong thi ca Việt Nam. Đây là bài thơ tiêu biểu cho câu nói: "Thi trung hữu họa" - trong thơ có vẽ. Trong bài, con người và phong cảnh mùa thu hòa quyện với nhau làm rung động lòng người.

Với sự quan sát tinh tế, lối miêu tả đầy hình ảnh, sinh động và cách ví von, nhân hóa tài tình của tác giả, phong cảnh thiên nhiên trong bài thơ hiện lên thật đặc sắc, đậm đặc chất thu. Đó là "Thăm thẳm trời xanh lộng đáy hồ", "Điểm nhạt da trời những chấm son" ; là hương thơm của hoa trái: "Mùi hoa thiên lý thoảng chiều thu", "Trái na mở mắt nhìn ngơ ngác"..

Cảnh sắc tươi đẹp ấy trở nên đời thường, dân dã hơn khi có hình bóng con người. Ngọt ngào biết bao với lời ru của bà, của mẹ, của chị: "Con cò bay lả trong câu hát/ Giấc trẻ say dài nhịp võng ru". Cảm động hơn là dáng vẻ người mẹ trẻ: "Đường mòn rộn bước chân về chợ /Vú sữa đầy căng mặt yếm sồi" khi vừa phải vất vả lo toan cuộc sống vừa chăm sóc con. Trong bức tranh mùa thu của làng quê ấy, Nguyễn Bính ưu ái dành nhiều câu thơ cho trẻ em. Chiều thu trở nên thú vị, sinh động hơn với cảnh các em đi chăn trâu bò bày trò chơi trận giả trên cánh đồng làng: "Hai cánh chia quân chiếm mặt gò/ Bê con đùa mẹ bú chưa no/Cờ lau súng sậy giam chân địch/Trận Điện Biên này lại thắng to". Và vào ngày trăng Rằm, các em lại rộn ràng rước đèn ông sao vui Tết Trung thu.

"Chiều thu" của Nguyễn Bính miêu tả cảnh mùa thu ở làng quê miền Bắc vào nửa cuối thế kỷ trước. Nhiều hình ảnh nay không còn hoặc đã thay đổi nhưng khi đọc ta vẫn thấy rung cảm, thấy yêu cuộc sống và không thôi nhớ về tuổi thơ.

Hoàn cảnh sáng tác Chiều thu Nguyễn Bính​

Bài Chiều thu được Nguyễn Bính viết vào năm 1936, khi ông đang làm công cho một hiệu may ở phố Hàng Gai - Hà Nội. Hoàn cảnh sáng tác của bài thơ gắn liền với những tháng ngày ông rời quê lên thành thị trong giai đoạn ông còn trẻ tuổi, Nguyễn Bính vốn lớn lên ở vùng đồng bằng Bắc Bộ, nơi những buổi chiều mùa thu luôn phủ đầy sắc vàng của nắng tàn, hương cốm mới, tiếng chim gọi bầy và sự tĩnh lặng rất riêng của làng quê. Bài thơ mang trong lòng nỗi nhớ những cánh đồng, bến đò, lũy tre và những buổi chiều thu hiu hắt nơi làng cũ. Bài thơ ra đời như một khoảnh khắc giãi bày cảm xúc: Vừa nhớ, vừa buồn, vừa mơ hồ về một tình yêu mong manh đã xa.

Có thể xem Chiều thu là tiếng thở dài rất đỗi chân quê của Nguyễn Bính, khi mùa thu trở thành cái cớ để ông quay về với ký ức, với hồn quê và với chính nỗi cô đơn quen thuộc trong tâm hồn mình.