Làm Ruộng (chốn quê) Bấm để xem Mấy năm làm ruộng vẫn chân thua, Chiêm mất đằng chiêm, mùa mất mùa. Phần thuế quan Tây, phần trả nợ, Nửa công đứa ở, nửa thuê bò. Sớm trưa dưa muối cho qua bữa, Chợ búa trầu chè chẳng dám mua. Cần kiệm thế mà không khá nhỉ, Bao giờ cho biết khỏi đường lo?
Chừa Rượu Bấm để xem Những lúc say sưa cũng muốn chừa, Muốn chừa nhưng tính lại hay ưa. Hay ưa nên nỗi không chừa được. Chừa được nhưng mà cũng chẳng chừa. Đây là một trong những bài thơ hay nhất của Nguyễn Khuyến. Mặc dù chỉ với vỏn vẹn 4 câu thơ, nhưng tác giả đã cho chúng ta thấy được tác hại của rượu, nhưng ông lại không thể "chừa" được, tức là bỏ rượu. Do vậy mà tác giả muốn khuyên chúng ta đừng dính líu vào nó.
Cua Chơi Trăng Bấm để xem Vằng vặc đêm thu ánh xế chừng, Ham thanh, cua mới muốn chơi trăng. Nghiêng mai lách ngược qua dòng biếc, Ghé yếm bò ngang nhởn bóng hằng. Cung quế chờn vờn hương mới bén, Vườn đào thoang thoảng gió như nâng. Một mai cá nước cua vui phận, Trăng muốn tìm cua, dễ được chăng?
Cuốc Kêu Cảm Hứng Bấm để xem Khắc khoải đưa sầu giọng lửng lơ, Ấy hồn Thục đế thác bao giờ? Năm canh máu chảy đêm hè vắng, Sáu khắc hồn tan bóng nguyệt mờ. Có phải tiếc xuân mà đứng gọi, Hay là nhớ nước vẫn nằm mơ? Thâu đêm ròng rã kêu ai đó? Giục khách giang hồ dạ ngẩn ngơ.
Hoài Cổ Bấm để xem Nghĩ chuyện đời xưa cũng nực cười, Sự đời đến thế, thế thời thôi! Rừng xanh núi đỏ hơn ngàn dặm, Nước độc ma thiêng mấy vạn người. Khoét rỗng ruột gan trời đất cả, Phá tung phên giậu hạ di rồi. Thôi thôi đến thế thời thôi nhỉ, Mấy trắng về đâu nước chảy xuôi.
Than Nghèo Bấm để xem Chẳng khôn cũng biết một hai điều Chẳng tội gì hơn cái tội nghèo. Danh giá dường này không nhẽ bán, Nhân duyên đến thế hãy còn theo. Tấm lòng nhi nữ không là mấy, Bực chí anh hùng lúc túng tiêu. Có lẽ phong trần đâu thế mãi, Chốn này tình phụ, chốn kia yêu.
Than Nợ Bấm để xem Quản chi công nợ có là bao! Nay đã nên to đến thế nào? Lãi mẹ lãi con sinh đẻ mãi, Chục năm chục bảy tính nhiều sao? Ra đường kẻ cả dừng chân hỏi, Vào cửa người sang ngửa mặt chào. Quyết chí phen này trang trải sạch, Cho đời rõ mặt cái thằng tao.
Than Già Bấm để xem Tháng ngày thấm thoắt tựa chim bay, Ông gẫm mình ông, nghĩ cũng hay. Mái tóc chòm xanh, chòm lốm đốm, Hàm răng chiếc rụng, chiếc lung lay. Nhập nhèm bốn mắt tranh mờ tỏ Khấp khểnh ba chân dở tỉnh say Còn một nỗi này thêm chán ngắt, Đi đâu giở những cối cùng chày.
Thơ Khuyên Học Bấm để xem Đen thì gần mực, đỏ gần son, Học lấy cho hay, con hỡi con! Cái bút, cái nghiên là của quý, Câu kinh, câu sử, ấy mùi ngon! Vàng mua chứa để, vàng hay hết, Chữ bán dư ăn, chữ hãy còn. Nhờ Phật một mai nên đấng cả, Bõ công cha mẹ mới là khôn.
Nhân sinh thích chí Bấm để xem Nhân sinh ba vạn sáu nghìn ngày, Thích chí cho nên lắm ngón hay; Thơ Lý ngâm nga khi mở quyển, Đàn Nha tình tính lúc lần dây. Đem cờ vua Thích vui bè bạn, Mượn chén ông Lưu học tỉnh say. Bốn cảnh phong quang cùng tuế nguyệt, Dưới đời tri kỷ mấy mươi tay?
