Tại sao hoa mười giờ nở lúc 10 giờ? Hình minh họa hoa mười giờ. (Cây cảnh Mộc Tree) Hoa mười giờ là loài hoa dân dã, quen thuộc với nhiều người Việt Nam, thường được trồng làm cảnh ở sân vườn, ban công hoặc dọc các con đường. Sở dĩ loài hoa này có cái tên đặc biệt là "mười giờ" vì thời điểm nở rộ đẹp nhất của hoa là vào khoảng 10 giờ sáng. Nhưng tại sao lại đúng vào giờ đó? Câu trả lời liên quan đến cơ chế sinh học của cây và các yếu tố môi trường như ánh sáng, nhiệt độ. Hoa mười giờ (Portulaca grandiflora ) là loài thực vật ưa sáng, có nguồn gốc từ Nam Mỹ, thuộc họ rau sam. Cơ chế nở hoa của nó chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi ánh sáng mặt trời. Cụ thể, loài hoa này sử dụng tín hiệu ánh sáng và nhiệt độ để xác định thời điểm thích hợp để bung nở. Khi ánh nắng buổi sáng dần lên cao, vào khoảng 9 đến 10 giờ, cường độ sáng đủ mạnh và nhiệt độ đã ấm lên rõ rệt, các tế bào trong cánh hoa bắt đầu hấp thu nước, trương lên, làm cánh hoa mở ra. Chính vì vậy, hoa thường nở đẹp nhất vào khoảng 10 giờ sáng khi điều kiện ánh sáng và nhiệt độ đạt mức tối ưu. Không chỉ vậy, hoa mười giờ còn có đồng hồ sinh học riêng. Giống như con người có nhịp sinh học ngày và đêm, thực vật cũng sở hữu hệ thống điều khiển sinh lý dựa trên chu kỳ 24 giờ. Với hoa mười giờ, cơ chế này khiến nó "nhớ" giờ giấc quen thuộc để nở và tàn. Thậm chí nếu bạn trồng cây trong điều kiện ánh sáng nhân tạo có chu kỳ tương tự mặt trời mọc với lặn, nó vẫn có xu hướng nở vào giờ "quen thuộc" đó. Sau vài tiếng nở rộ, khi mặt trời đứng bóng và nhiệt độ tăng cao, hoa sẽ bắt đầu khép lại. Chu kỳ này lặp lại mỗi ngày, tạo nên một vòng đời đặc trưng và dễ đoán. Cũng vì điều này, hoa mười giờ trở thành biểu tượng cho sự đúng hẹn, đều đặn và giản dị. Tóm lại, lý do hoa mười giờ nở vào khoảng 10 giờ sáng là sự kết hợp giữa đặc tính sinh học của loài, cơ chế phản ứng với ánh sáng, nhiệt độ và nhịp sinh học của chính cây. Đây là minh chứng thú vị cho cách thiên nhiên điều khiển hoạt động của các loài sinh vật theo những quy luật hết sức tinh tế và đều đặn. Thế sao lại có hiện tượng hoa mười giờ cả ngày "không ngủ"? Mặc dù hoa mười giờ nổi tiếng với đặc điểm nở rộ vào khoảng 10 giờ sáng và khép lại khi trưa nắng gắt hoặc chiều tà, nhưng thực tế có không ít trường hợp hoa nở suốt cả ngày, thậm chí đến chiều tối vẫn chưa tàn. Hiện tượng này được nhiều người gọi vui là "hoa mười giờ không chịu ngủ." Nguyên nhân của hiện tượng này xuất phát từ một số yếu tố sinh học và môi trường, cũng như từ sự lai tạo trong quá trình chọn giống. Trước hết, nguyên nhân phổ biến nhất là do giống hoa. Hiện nay, ngoài hoa mười giờ truyền thống (một lớp cánh, màu đơn giản, thường khép lại sớm), người ta đã lai tạo ra rất nhiều giống mới như hoa mười giờ Thái, hoa mười giờ Mỹ hay hoa mười giờ nhiều lớp (hoa mười giờ kép). Những giống này thường có cánh dày hơn, màu sắc sặc sỡ hơn và đặc biệt là khả năng giữ hoa nở lâu hơn, nhiều khi kéo dài cả ngày. Đây là kết quả của quá trình chọn lọc nhằm phục vụ mục đích trang trí, giúp người chơi hoa có thể ngắm hoa lâu hơn trong ngày. Thứ hai, ánh sáng và điều kiện thời tiết cũng tác động đến thời gian hoa nở. Vào những ngày trời dịu mát, có nắng nhẹ kéo dài, độ ẩm cao, hoa có xu hướng duy trì trạng thái nở lâu hơn so với những ngày nắng gắt. Khi ánh sáng vừa đủ nhưng không quá gay gắt, cánh hoa không bị mất nước nhanh và vẫn giữ được độ căng bóng, nhờ đó hoa không khép lại sớm. Ngoài ra, hiện tượng "không ngủ" còn có thể liên quan đến đặc điểm vi mô trong cấu trúc tế bào của từng cây hoa. Đây một dạng đột biến nhẹ hoặc sai lệch trong nhịp sinh học khiến hoa không tuân theo "giờ giấc thông thường." Dù ít gặp, nhưng điều này cũng góp phần tạo nên sự đa dạng trong cách nở của các bông hoa mười giờ khác nhau, dù cùng một loài. Tóm lại, hiện tượng hoa mười giờ nở cả ngày không phải là điều hiếm gặp, mà thường bắt nguồn từ giống lai mới có thời gian nở dài, từ điều kiện ánh sáng, nhiệt độ thuận lợi, hoặc do những sai lệch nhỏ trong cơ chế sinh học của cây. Sự "không chịu ngủ" này tuy đi ngược lại tên gọi ban đầu của loài hoa, nhưng lại khiến nó thêm phần thú vị, rực rỡ và được ưa chuộng trong trang trí không gian sống. Vậy còn trường hợp hoa mười giờ không chịu ra hoa? Hoa mười giờ vốn nổi tiếng là loài hoa dễ trồng, dễ chăm, ra hoa liên tục và rực rỡ quanh năm nếu được chăm sóc tốt. Tuy nhiên, cũng có nhiều người gặp phải tình trạng trồng hoài mà cây chỉ mọc lá um tùm, mãi không thấy nở hoa. Vậy nguyên nhân nào khiến hoa mười giờ "lười" ra hoa như vậy? Trước hết, thiếu ánh sáng là nguyên nhân phổ biến nhất. Hoa mười giờ là loài ưa nắng mạnh, càng nhiều nắng, hoa càng nở rực. Nếu bạn trồng cây ở nơi thiếu sáng, bị bóng râm che phủ hoặc chỉ có ánh nắng yếu buổi sớm, cây sẽ phát triển lá, bò lan rất nhanh nhưng lại không thể hình thành nụ hoa. Trong điều kiện ánh sáng yếu kéo dài, cây dễ rơi vào trạng thái "ngủ đông". Tức là chỉ sống để duy trì thân lá, không ra hoa. Thứ hai, đất quá màu mỡ hoặc bón phân sai cách cũng có thể là thủ phạm. Nghe có vẻ nghịch lý, nhưng nếu đất trồng quá giàu dinh dưỡng, đặc biệt là đạm (nitơ), cây sẽ ưu tiên phát triển phần thân và lá, thay vì tập trung nuôi nụ và hoa. Điều này tương tự như nhiều loài rau khi được bón đạm nhiều sẽ "vượt lá", mà không kết trái. Hoa mười giờ cũng vậy: Nếu bạn bón nhiều phân đạm hoặc dùng phân hữu cơ chưa hoai kỹ, cây rất dễ xanh tốt mà không nở hoa. Thứ ba, cắt tỉa không đúng thời điểm hoặc chưa đến "tuổi" ra hoa cũng có thể ảnh hưởng. Hoa mười giờ thường cần một thời gian sinh trưởng nhất định, khoảng 3–4 tuần sau khi trồng mới bắt đầu ra nụ. Nếu bạn cắt tỉa quá sớm hoặc liên tục nhổ bớt nhánh non, cây có thể mất đi khả năng tích lũy dinh dưỡng để chuẩn bị cho giai đoạn ra hoa. Ngoài ra, nếu cây còn quá non hoặc được nhân giống từ cành chưa đủ sức sống, nó cũng sẽ chậm ra hoa hơn bình thường. Cuối cùng, một số giống hoa mười giờ mới, đặc biệt là giống Thái hoặc lai nhiều lớp, có thể cần chế độ chăm sóc khắt khe hơn, bao gồm ánh sáng mạnh, đất thoát nước tốt và tưới nước vừa phải. Nếu không đáp ứng đủ, cây vẫn sống nhưng không cho hoa. Tóm lại, hoa mười giờ không ra hoa thường do thiếu nắng, thừa dinh dưỡng, chăm sóc sai cách hoặc chưa đủ thời gian phát triển. Để khắc phục, bạn nên trồng cây ở nơi nắng ít nhất 6 đến 8 giờ mỗi ngày, hạn chế phân đạm, cắt tỉa hợp lý và kiên nhẫn chờ cây đến thời kỳ thích hợp. Với một chút điều chỉnh, hoa mười giờ sẽ sớm "thức dậy" và bung nở rực rỡ đúng như bản tính vốn có của mình. Cảm ơn mọi người đã ghé thăm bài viết, chúc mọi người ngủ ngon.
