Những bài thơ tình cổ đại
Cõi hồng trần chinh phạt bấy nhiêu năm
Ôm giấc mộng một lần làm bá chủ
Trái tim đá chưa từng nghe khuất phục
Bỗng ngập ngừng trước giọt lệ giai nhân
* * *
Tôi biết trần gian một giấc mơ
Mà vẫn tranh dành đến xác xơ
Cố vớt trăng vàng trên bến mộng
Mấy độ trầm luân tiếp dại khờ
* * *
Không hỏi năm xưa ai đã bội bạc.
Chỉ hận ai đã ghép nhầm uyên ương.
Năm năm tháng tháng hoa còn đó
Tháng tháng năm năm khách đổi dời.
* * *
Đế vương cung cấm sâu hơn bể
Người người tính kế để hại nhau
Chân tình quý báu tìm đâu thấy
Tường cao hoa lệ bóng tịch liêu
Những bài thơ cổ đại Trung Quốc
Tư Quy
Trường Giang bi dĩ trệ
Vạn lý niệm tương quy
Huống phục cao phong vãn
Sơn sơn hoàng diệp phi
Tác giả: Vương Bột.
Dịch thơ:
Nghĩ trở về
Trường Giang đượm sầu thương
Muôn dặm nghĩ về làng
Chiều tối gió cao thổi
Núi non bay lá vàng
Lạc đê hiểu hành
Mạch mạch quảng xuyên lưu
Khu mã lịch trường châu
Thước phi sơn nguyệt thự
Thuyền táo dã phong thu
Tác giả: Thượng Quan Nghi.
Trời sáng đi trên đê sông Lạc
Sông rộng trôi cuồn cuộn
Bãi dài ngựa ruổi mau
Thước bay trăng núi sáng
Ve rộn gió đồng thâu
A Kiều Oán
Vọng kiến uy nhuy cử thúy hoa
Thí khai kim ốc tảo đình hoa
Tu du cung nữ truyền lai tín
Ngôn hạnh Bình Dương công chủ gia.
Nguyên tác: Lưu Vũ Tích
Dịch Nghĩa:
Nỗi Oán Hận Của Nàng A Kiều
Xa trông thấy cờ thúy hoa bay phấp phới
Thử mở cửa nhà vàng quét hoa rụng trước sân
Chốc lát cung nữ vào báo
Rằng (nhà vua) đi đến nhà của công chúa Bình Dương.
Dịch Thơ:
Xa trông cờ thúy đến rợp trời
Nhà vàng thử mở, quét hoa rơi
Chốc sau cung nữ đưa tin đến
Ân sủng dành cho kẻ khác rồi.
Bản dịch của Nguyễn Thị Bích Hải
Chú thích:
A Kiều: Tức Trần A Kiều, con gái của cô ruột Hán Vũ đế. Khi Vũ đế còn nhỏ, một hôm người cô hỏi có thích A Kiều không, cậu bé trả lời: nếu được lấy A Kiều thì sẽ xây nhà vàng cho nàng ở. Về sau, Vũ đế lên ngôi, cưới A Kiều làm hoàng hậu và xây nhà vàng cho nàng ở như lời đã hứa. Nhưng Trần Hoàng hậu hơn 10 năm không có con. Bình Dương công chúa, chị của Vũ đế, tiến người con gái nhà họ Vệ, sinh hoàng tử. Trần Hoàng hậu bị thất sủng, rất oán hờn đem 100 cân vàng nhờ Tư Mã Tương Như làm bài "Trường Môn phú" dâng Vũ đế. Vũ đế đọc bài phú cảm động lại đưa nàng về ngôi vị Hoàng hậu.
Ẩm tửu khán mẫu đơn
Kim nhật hoa tiền ẩm
Cam tâm túy sổ bôi
Đản sầu hoa hữu ngữ:
Bất vị lão nhân khai
Nguyên tác: Lưu Vũ Tích
Dịch Nghĩa:
Hôm nay uống rượu bên hoa
Vui lòng say sưa mấy chén
Chỉ e hoa sẽ nói:
Không phải nở cho người già
Dịch Thơ:
Uống rượu ngắm hoa mẫu đơn
Hôm nay uống rượu ngắm hoa
Cạn đôi ba chén gọi là mua vui
Chỉ e hoa nói lên lời:
Em không phải nở cho người già nua
Tương Như dịch.
Hôm nay uống rượu trước hoa
Đành say mấy chén gọi là mà thôi
Buồn thay hoa biết nói cười:
Có đâu muốn nở vì ai ông già!
Trần Trọng San dịch.
Bài Từ Theo Điệu
Bất thị ái phong trần
Tự bị tiền duyên ngộ
Hoa lạc hoa khai tự hữu thì
Tổng lại đông quân chủ
Khứ dã chung tu khứ
Trú dã như hà trú?
Nhược đắc sơn hoa sáp mãn đầu
Mạc vấn nô quy xứ!
Dịch Nghĩa:
Bài Từ Theo Điệu "Bốc Toán Tử"
Chẳng phải thích cuộc sống phong trần
Tựa như bị lỗi lầm tiền kiếp
Hoa rơi, hoa nở tự có thời
Đều do chúa xuân làm chủ (1)
Bỏ đi, đã đành là nên bỏ đi,
Ở lại, biết ở lại như thế nào?
Giá mà được hái hoa núi cài đầy đầu (2)
Chẳng cần phải hỏi tôi về đâu!
Dịch Thơ:
Chẳng phải muốn phong trần
Tựa bị lầm tiền kiếp
Hoa nở hoa rơi tự có thì
Bởi chúa xuân sắp xếp
Bỏ, đành là nên bỏ
Ở, biết làm sao ở?
Giá được hái hoa dắt mái đầu
Dẫu về đâu cũng bỏ!
Bản dịch của Nguyễn Thị Bích Hải
Dịch Thơ:
Phải đâu thích kiếp phong trần
Tựa hồ túc trái tiền oan lỡ lầm
Hoa rơi hoa nở âm thầm
Toàn do một vị chúa xuân xếp bày
Nên đi cho khỏi chốn này
Ở thì biết ở sao đây, hỡi trời?
Ước bông hoa núi hái cài
Cần chi phải hỏi thân này về đâu?
Bản dịch của Nguyễn Thị Bích Hải
Chú thích:
Bài thơ theo điệu "Bốc toán tử" này được sáng tác trong một hoàn cảnh đặc biệt.
Bấy giờ Nghiêm Nhụy đang làm doanh kỹ ở Thai Châu, viên quan tri châu ở đó là Đường Dữ Chính ra lệnh cho Nghiêm Nhụy làm một bài từ vịnh hoa bạch đào. Nghiêm Nhụy đâu dám chống lệnh. Nàng lập tức viết xong và ca một bài từ theo điệu "Như mộng lệnh". Đường Dữ Chính rất tán thưởng, ban tặng cho nàng rất nhiều. Đến đêm Thất tịch (07-07) Đường Dữ Chính mở tiệc trong phủ chiêu đãi bạn bè tân khách. Trong tiệc có một vị hào sĩ tên là Tạ Nguyên Khanh hâm mộ danh tiếng Nghiêm Nhụy lập tức làm một bài từ theo điệu "Thước kiều tiên", rất hợp với đêm hoan hội của Ngưu Lang, Chức Nữ, thể hiện rõ thông minh tài trí của nàng. Tạ Nguyên Khanh say mê nàng, liền giữ nàng ở nhà nửa năm, không tiếc tiền của tặng nàng. Nào ngờ sau đó nhà "đạo học" nổi tiếng của đời Tống là Chu Hy, làm quan khâm sai đến Thai Châu, muốn trai tìm tội lỗi của Đường Dữ Chính, chỉ trích họ Đường có quan hệ bất chính với doanh kỹ Nghiêm Nhụy và bắt Nghiêm Nhụy tống giam hai tháng. Nàng bị tra khảo chết đi sống lại nhưng không hề nói một điều gì tổn hại đến Đường Dữ Chính. Ít lâu sau, Chu Hy được đổi đi làm q uan nơi khác, Nhạc Lâm kế nhiệm. Ông này thông cảm với cảnh ngộ của Nghiêm Nhụy, nhân một buổi lễ, Nhạc Lâm ra lệnh cho Nghiêm Nhụy làm một bài Từ bày tỏ nỗi oan khuất của mình. Nghiêm Nhụy ứng khẩu ca luôn bài từ "Bốc toán tử" này. Nhạc Lâm lập tức ra lệnh cho nàng hoàn lương. Có thể, khi viết "Kim Vân Kiều truyện", Thanh Tâm Tài Nhân đã có căn cứ vào câu chuyện này để hư cấu nên việc xử vụ án Thúc Sinh - Thúy Kiều.
Phong trần - gió bụi: Người xưa gọi cuộc sống của kỹ nữ là kiếp phong trần.
1. Hai câu này ý nói rằng mình bị phụ thuộc vào sự an bài của người khác, không được tự chủ, đồng thời cũng hàm ý mong vị quan mới phán quyết công bằng cho nỗi oan của nàng.
2. Câu này tỏ ý muốn được hoàn lương, làm một người phụ nữ bình thương hái hoa núi cài đầu. Ở câu cuối, "nô" là đại từ nhân xưng ngôi thứ nhất. Xưa ở Trung Quốc, nữ thường tự xưng là "nô", nam thường tự xưng là "bộc" với ý khiêm tốn.
Bá Hề
Bá hề khiết hề!
Bang chi kiệt hề!
Bá dĩ chấp thù
Vị vương tiền khu
Tự bá chi đông
Thủ như phi bồng
Khởi vô cao mộc
Thùy chích vi dung
Kỳ vũ, kỳ vũ
Cảo cảo xuất nhật
Nguyện ngôn tư bá
Cam tâm thủ tật
Yên đắc huyên thảo *
Ngôn thụ chi bội
Nguyện ngôn tư bá
Sử ngã tâm muội.
Nguyên tác: Kinh Thi
Dịch Nghĩa:
Chàng Ơi
Chàng ơi, chàng thật là tài giỏi
Chàng là người tài năng nổi bật trong nước
Chàng cầm cây côn
Vì vua mà xung phong ở hàng đầu
Từ khi chàng đi sang Đông
Đầu tóc em rối như cỏ bồng
Há vì em không có phấn sáp chải gội
Nhưng vắng chàng em trang điểm cho ai?
Mong mỏi trời mưa
Mà mặt trời lộ ra sáng tỏ
Em nguyện cứ tưởng nhớ đến chàng
Mà cam lòng cho đầu đau nhức
Làm sao có được cỏ quên sầu
Trồng vào mái nhà phía Bắc
Em nguyện cứ tưởng nhớ đến chàng
Dù khiến tim em phải đau đớn
Dịch Thơ:
Chàng người uy vũ anh hùng
Tài năng trội nhất ở trong nước này
Cây thù cầm chắc trong tay
Tiên phong đột trận ra tài giúp vua
Sang Đông từ độ chàng đi
Đầu tóc thiếp rối khác chi cỏ bồng
Phấn son nào phải thiếp không
Vắng chàng điểm phấn trang hồng với ai?
Mỏi lòng trông giọt mưa sa
Mặt trời đâu đã hiện ra rực hồng
Lòng em chỉ nguyện nhớ chồng
Đầu tuy có nhức nhưng lòng cũng cam
Ước gì được cỏ quên lo
Đem về chái bắc để cho em giồng
Hãy xin để thiếp nhớ chồng
Dẫu cho đau đớn trong lòng quản bao
Bản dịch của Tạ Quang Phát - có thay đổi một số chữ.
Chú thích:
Huyên thảo: cỏ huyên. Trong dân gian có quan niệm rằng trồng cỏ huyên ở bên nhà thì sẽ quên được những nỗi lo buồn.
Nguồn: Sưu tầm
Cõi hồng trần chinh phạt bấy nhiêu năm
Ôm giấc mộng một lần làm bá chủ
Trái tim đá chưa từng nghe khuất phục
Bỗng ngập ngừng trước giọt lệ giai nhân
* * *
Tôi biết trần gian một giấc mơ
Mà vẫn tranh dành đến xác xơ
Cố vớt trăng vàng trên bến mộng
Mấy độ trầm luân tiếp dại khờ
* * *
Không hỏi năm xưa ai đã bội bạc.
Chỉ hận ai đã ghép nhầm uyên ương.
Năm năm tháng tháng hoa còn đó
Tháng tháng năm năm khách đổi dời.
* * *
Đế vương cung cấm sâu hơn bể
Người người tính kế để hại nhau
Chân tình quý báu tìm đâu thấy
Tường cao hoa lệ bóng tịch liêu
Những bài thơ cổ đại Trung Quốc
Tư Quy
Trường Giang bi dĩ trệ
Vạn lý niệm tương quy
Huống phục cao phong vãn
Sơn sơn hoàng diệp phi
Tác giả: Vương Bột.
Dịch thơ:
Nghĩ trở về
Trường Giang đượm sầu thương
Muôn dặm nghĩ về làng
Chiều tối gió cao thổi
Núi non bay lá vàng
Lạc đê hiểu hành
Mạch mạch quảng xuyên lưu
Khu mã lịch trường châu
Thước phi sơn nguyệt thự
Thuyền táo dã phong thu
Tác giả: Thượng Quan Nghi.
Trời sáng đi trên đê sông Lạc
Sông rộng trôi cuồn cuộn
Bãi dài ngựa ruổi mau
Thước bay trăng núi sáng
Ve rộn gió đồng thâu
A Kiều Oán
Vọng kiến uy nhuy cử thúy hoa
Thí khai kim ốc tảo đình hoa
Tu du cung nữ truyền lai tín
Ngôn hạnh Bình Dương công chủ gia.
Nguyên tác: Lưu Vũ Tích
Dịch Nghĩa:
Nỗi Oán Hận Của Nàng A Kiều
Xa trông thấy cờ thúy hoa bay phấp phới
Thử mở cửa nhà vàng quét hoa rụng trước sân
Chốc lát cung nữ vào báo
Rằng (nhà vua) đi đến nhà của công chúa Bình Dương.
Dịch Thơ:
Xa trông cờ thúy đến rợp trời
Nhà vàng thử mở, quét hoa rơi
Chốc sau cung nữ đưa tin đến
Ân sủng dành cho kẻ khác rồi.
Bản dịch của Nguyễn Thị Bích Hải
Chú thích:
A Kiều: Tức Trần A Kiều, con gái của cô ruột Hán Vũ đế. Khi Vũ đế còn nhỏ, một hôm người cô hỏi có thích A Kiều không, cậu bé trả lời: nếu được lấy A Kiều thì sẽ xây nhà vàng cho nàng ở. Về sau, Vũ đế lên ngôi, cưới A Kiều làm hoàng hậu và xây nhà vàng cho nàng ở như lời đã hứa. Nhưng Trần Hoàng hậu hơn 10 năm không có con. Bình Dương công chúa, chị của Vũ đế, tiến người con gái nhà họ Vệ, sinh hoàng tử. Trần Hoàng hậu bị thất sủng, rất oán hờn đem 100 cân vàng nhờ Tư Mã Tương Như làm bài "Trường Môn phú" dâng Vũ đế. Vũ đế đọc bài phú cảm động lại đưa nàng về ngôi vị Hoàng hậu.
Ẩm tửu khán mẫu đơn
Kim nhật hoa tiền ẩm
Cam tâm túy sổ bôi
Đản sầu hoa hữu ngữ:
Bất vị lão nhân khai
Nguyên tác: Lưu Vũ Tích
Dịch Nghĩa:
Hôm nay uống rượu bên hoa
Vui lòng say sưa mấy chén
Chỉ e hoa sẽ nói:
Không phải nở cho người già
Dịch Thơ:
Uống rượu ngắm hoa mẫu đơn
Hôm nay uống rượu ngắm hoa
Cạn đôi ba chén gọi là mua vui
Chỉ e hoa nói lên lời:
Em không phải nở cho người già nua
Tương Như dịch.
Hôm nay uống rượu trước hoa
Đành say mấy chén gọi là mà thôi
Buồn thay hoa biết nói cười:
Có đâu muốn nở vì ai ông già!
Trần Trọng San dịch.
Bài Từ Theo Điệu
Bất thị ái phong trần
Tự bị tiền duyên ngộ
Hoa lạc hoa khai tự hữu thì
Tổng lại đông quân chủ
Khứ dã chung tu khứ
Trú dã như hà trú?
Nhược đắc sơn hoa sáp mãn đầu
Mạc vấn nô quy xứ!
Dịch Nghĩa:
Bài Từ Theo Điệu "Bốc Toán Tử"
Chẳng phải thích cuộc sống phong trần
Tựa như bị lỗi lầm tiền kiếp
Hoa rơi, hoa nở tự có thời
Đều do chúa xuân làm chủ (1)
Bỏ đi, đã đành là nên bỏ đi,
Ở lại, biết ở lại như thế nào?
Giá mà được hái hoa núi cài đầy đầu (2)
Chẳng cần phải hỏi tôi về đâu!
Dịch Thơ:
Chẳng phải muốn phong trần
Tựa bị lầm tiền kiếp
Hoa nở hoa rơi tự có thì
Bởi chúa xuân sắp xếp
Bỏ, đành là nên bỏ
Ở, biết làm sao ở?
Giá được hái hoa dắt mái đầu
Dẫu về đâu cũng bỏ!
Bản dịch của Nguyễn Thị Bích Hải
Dịch Thơ:
Phải đâu thích kiếp phong trần
Tựa hồ túc trái tiền oan lỡ lầm
Hoa rơi hoa nở âm thầm
Toàn do một vị chúa xuân xếp bày
Nên đi cho khỏi chốn này
Ở thì biết ở sao đây, hỡi trời?
Ước bông hoa núi hái cài
Cần chi phải hỏi thân này về đâu?
Bản dịch của Nguyễn Thị Bích Hải
Chú thích:
Bài thơ theo điệu "Bốc toán tử" này được sáng tác trong một hoàn cảnh đặc biệt.
Bấy giờ Nghiêm Nhụy đang làm doanh kỹ ở Thai Châu, viên quan tri châu ở đó là Đường Dữ Chính ra lệnh cho Nghiêm Nhụy làm một bài từ vịnh hoa bạch đào. Nghiêm Nhụy đâu dám chống lệnh. Nàng lập tức viết xong và ca một bài từ theo điệu "Như mộng lệnh". Đường Dữ Chính rất tán thưởng, ban tặng cho nàng rất nhiều. Đến đêm Thất tịch (07-07) Đường Dữ Chính mở tiệc trong phủ chiêu đãi bạn bè tân khách. Trong tiệc có một vị hào sĩ tên là Tạ Nguyên Khanh hâm mộ danh tiếng Nghiêm Nhụy lập tức làm một bài từ theo điệu "Thước kiều tiên", rất hợp với đêm hoan hội của Ngưu Lang, Chức Nữ, thể hiện rõ thông minh tài trí của nàng. Tạ Nguyên Khanh say mê nàng, liền giữ nàng ở nhà nửa năm, không tiếc tiền của tặng nàng. Nào ngờ sau đó nhà "đạo học" nổi tiếng của đời Tống là Chu Hy, làm quan khâm sai đến Thai Châu, muốn trai tìm tội lỗi của Đường Dữ Chính, chỉ trích họ Đường có quan hệ bất chính với doanh kỹ Nghiêm Nhụy và bắt Nghiêm Nhụy tống giam hai tháng. Nàng bị tra khảo chết đi sống lại nhưng không hề nói một điều gì tổn hại đến Đường Dữ Chính. Ít lâu sau, Chu Hy được đổi đi làm q uan nơi khác, Nhạc Lâm kế nhiệm. Ông này thông cảm với cảnh ngộ của Nghiêm Nhụy, nhân một buổi lễ, Nhạc Lâm ra lệnh cho Nghiêm Nhụy làm một bài Từ bày tỏ nỗi oan khuất của mình. Nghiêm Nhụy ứng khẩu ca luôn bài từ "Bốc toán tử" này. Nhạc Lâm lập tức ra lệnh cho nàng hoàn lương. Có thể, khi viết "Kim Vân Kiều truyện", Thanh Tâm Tài Nhân đã có căn cứ vào câu chuyện này để hư cấu nên việc xử vụ án Thúc Sinh - Thúy Kiều.
Phong trần - gió bụi: Người xưa gọi cuộc sống của kỹ nữ là kiếp phong trần.
1. Hai câu này ý nói rằng mình bị phụ thuộc vào sự an bài của người khác, không được tự chủ, đồng thời cũng hàm ý mong vị quan mới phán quyết công bằng cho nỗi oan của nàng.
2. Câu này tỏ ý muốn được hoàn lương, làm một người phụ nữ bình thương hái hoa núi cài đầu. Ở câu cuối, "nô" là đại từ nhân xưng ngôi thứ nhất. Xưa ở Trung Quốc, nữ thường tự xưng là "nô", nam thường tự xưng là "bộc" với ý khiêm tốn.
Bá Hề
Bá hề khiết hề!
Bang chi kiệt hề!
Bá dĩ chấp thù
Vị vương tiền khu
Tự bá chi đông
Thủ như phi bồng
Khởi vô cao mộc
Thùy chích vi dung
Kỳ vũ, kỳ vũ
Cảo cảo xuất nhật
Nguyện ngôn tư bá
Cam tâm thủ tật
Yên đắc huyên thảo *
Ngôn thụ chi bội
Nguyện ngôn tư bá
Sử ngã tâm muội.
Nguyên tác: Kinh Thi
Dịch Nghĩa:
Chàng Ơi
Chàng ơi, chàng thật là tài giỏi
Chàng là người tài năng nổi bật trong nước
Chàng cầm cây côn
Vì vua mà xung phong ở hàng đầu
Từ khi chàng đi sang Đông
Đầu tóc em rối như cỏ bồng
Há vì em không có phấn sáp chải gội
Nhưng vắng chàng em trang điểm cho ai?
Mong mỏi trời mưa
Mà mặt trời lộ ra sáng tỏ
Em nguyện cứ tưởng nhớ đến chàng
Mà cam lòng cho đầu đau nhức
Làm sao có được cỏ quên sầu
Trồng vào mái nhà phía Bắc
Em nguyện cứ tưởng nhớ đến chàng
Dù khiến tim em phải đau đớn
Dịch Thơ:
Chàng người uy vũ anh hùng
Tài năng trội nhất ở trong nước này
Cây thù cầm chắc trong tay
Tiên phong đột trận ra tài giúp vua
Sang Đông từ độ chàng đi
Đầu tóc thiếp rối khác chi cỏ bồng
Phấn son nào phải thiếp không
Vắng chàng điểm phấn trang hồng với ai?
Mỏi lòng trông giọt mưa sa
Mặt trời đâu đã hiện ra rực hồng
Lòng em chỉ nguyện nhớ chồng
Đầu tuy có nhức nhưng lòng cũng cam
Ước gì được cỏ quên lo
Đem về chái bắc để cho em giồng
Hãy xin để thiếp nhớ chồng
Dẫu cho đau đớn trong lòng quản bao
Bản dịch của Tạ Quang Phát - có thay đổi một số chữ.
Chú thích:
Huyên thảo: cỏ huyên. Trong dân gian có quan niệm rằng trồng cỏ huyên ở bên nhà thì sẽ quên được những nỗi lo buồn.
Nguồn: Sưu tầm
Last edited by a moderator:
