[Thùy Minh]

Tiếng Việt mến yêu

Tác giả: Nguyễn Phan Hách​

Nguyễn Phan Hách (13/1/1942 - 2019) sinh tại làng Mão Điền, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh, là nhà thơ, nhà văn, đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam, hội viên Hội Nhà văn Việt Nam (1978). Sau khi tốt nghiệp sư phạm, Nguyễn Phan Hách đi dạy học một thời gian rồi về Ty Văn hóa Hà Bắc làm cán bộ sưu tầm nghiên cứu văn hóa dân gian. Một thời gian sau chuyển về biên tập thơ ở tuần báo Văn nghệ . Năm 1977 làm cán bộ biên tập ở NXB, rồi làm Giám đốc NXB Hội Nhà văn. Truyện ngắn đầu tiên được in trên báo Văn nghệ năm 1958 (lúc đang học lớp 5). Ông đã từng nhận giải thưởng do tuần báo Văn nghệ tổ chức thi các năm 1969 và 1974. Giải thưởng truyện rất ngắn của tạp chí Thế giới mới năm 1994.

Tác phẩm:

- Người quen của em (1981)

- Gương mặt (1997)

- Vườn..

(Dẫn theo Thi Viện)

Bài thơ:
Năm mươi người con theo cha xuống biển
Năm mươi người con theo mẹ lên rừng
Những người con ngồi đúc trống đồng
Tiếng chim hót phổ vào giọng nói

Mẹ là tiếng đầu tiên trẻ gọi
Nghe dịu dàng âu yếm biết bao
Tiếng Việt ơi, tiếng Việt có từ đâu
Sau tiếng Mẹ là tiếng Yêu thánh thót
Tiếng Nước nghe như rơi từng giọt
Tiếng Đất nghe chắc nịch vững bền
Tiếng Cơm nghe ngạt ngào hương thơm
Người Giao Chỉ lắng nghe tiếng gió
Tiếng dòng sông rì rào sóng vỗ
Tiếng trời xanh lồng lộng mênh mang
Tiếng xôn xao của nắng thu vàng
Tiếng dế đêm trăng thanh vời vợi
Tiếng hổ gầm vang trong hốc núi
Tiếng mây bay vương vấn sắc trời
Tiếng sấm rền và tiếng mưa rơi
Tiếng nhịp đập trái tim thiếu nữ
Tiếng bập bùng nhen trong bếp lửa
Những thanh âm tha thiết bồi hồi
Bật ra thành tiếng Việt trên môi

Tiếng Việt tuôn trào như thác chảy
Cứ cuồn cuộn, không bao giờ ngừng lại
Dòng trường giang ngôn ngữ diệu kỳ
Ký hiệu nào để khắc để ghi
Những tiếng Việt lên trang giấy trắng
Những tiếng Việt ghi vào trong nắng
Vào trời xanh, vào gió bao la
Nét tượng hình cổ tích xa xưa
Như dấu chân chim, như nét vẽ

Trang sách Nôm diệu kỳ đến thế
Bật vang lên ngàn vạn âm thanh
A, B, C... dòng chữ tươi xanh
Đã chuyển vận tâm hồn tiếng Việt
Đã hiện hình hài dưới cây bút viêt
Dòng trường giang ngôn ngữ muôn đời
Chi chít như sao mọc trên trời
Ghi khắc lại tâm hồn đất Việt...

Đêm đêm nhìn trời sao tôi biết
Những gì tiếng Việt đã cho tôi.

Nguồn: Báo Nhân dân số Tết 2011

Cùng với "Yêu tiếng Việt", "Nằm trong tiếng nói yêu thương" của Huy Cận, "Tiếng Việt" của Lưu Quang Vũ, bài thơ "Tiếng Việt mến yêu" của Nguyễn Phan Hách cũng là một bài thơ vô cùng đặc sắc viết về tiếng Việt: Sự đa dạng, phong phú của tiếng Việt, tình yêu, niềm tự hào lớn lao của tác giả nói riêng, của nhân dân Việt Nam đối với ngôn ngữ dân tộc.

Điều đặc biệt về hình thức thể hiện của bài thơ trên là tác giả đã đưa vào trong mỗi dòng thơ những chất liệu của văn học dân gian khiến bài thơ trở nên tự nhiên, gần gũi; phép điệp làm tăng tính nhạc cùng giọng điệu ngọt ngào, tha thiết – rất phù hợp cho việc thể hiện cảm xúc: Sự trân trọng, yêu quý của tác giả dành cho tiếng Việt.

[HIDE-THANKS]Bài thơ còn khơi gợi trong mỗi người đọc niềm tự hào, yêu mến cũng như trách nhiệm gìn giữ và phát huy sự trong sáng của tiếng Việt.[/HIDE-THANKS]

 

[Thùy Minh]

Vài nét về nội dung, nghệ thuật bài thơ:

Bài thơ này tôn vinh vẻ đẹp của ngôn ngữ tiếng Việt qua các khía cạnh lịch sử, văn hóa và thiên nhiên. Chúng ta có thể phân tích nội dung và nghệ thuật của bài thơ qua các luận điểm sau:

Về nội dung, bài thơ mở đầu với hình ảnh về nguồn gốc dân tộc Việt Nam qua truyền thuyết Lạc Long Quân và Âu Cơ. Chi tiết "Năm mươi người con theo cha xuống biển, năm mươi người con theo mẹ lên rừng" không chỉ nhấn mạnh đến sự chia ly đầy ý nghĩa mà còn thể hiện sự đoàn kết của con cháu Rồng Tiên, một tinh thần đoàn kết bền chặt xuyên suốt dòng lịch sử.

Tiếp theo, bài thơ đi sâu vào phân tích vẻ đẹp của tiếng Việt qua những từ ngữ quen thuộc và gần gũi như "tiếng Mẹ", "tiếng Yêu", "tiếng Nước", "tiếng Đất", hay "tiếng Cơm." Những từ này không chỉ mang ý nghĩa cụ thể mà còn chứa đựng tình cảm và cảm xúc đặc biệt của người Việt đối với quê hương, đất nước, và gia đình.

Tiếng Việt được ví như dòng sông chảy mãi không ngừng, kết nối quá khứ và hiện tại của dân tộc, "dòng trường giang ngôn ngữ diệu kỳ." Tác giả khẳng định tiếng Việt không chỉ là ngôn ngữ giao tiếp mà còn là nơi lưu giữ tâm hồn dân tộc, là dấu tích của lịch sử và văn hóa được khắc ghi "vào trời xanh, vào gió bao la."

Ở phần cuối, bài thơ nhấn mạnh đến vai trò của chữ viết và công lao của các thế hệ cha ông trong việc gìn giữ tiếng Việt qua bao biến cố. Sự phát triển của chữ Nôm và hệ chữ quốc ngữ được nhắc đến, như một minh chứng cho sự kiên cường, bền bỉ trong hành trình bảo tồn ngôn ngữ và văn hóa. Hình ảnh "trang sách Nôm" và "dòng chữ tươi xanh A, B, C.." gợi lên niềm tự hào về chữ viết tiếng Việt, thể hiện sự kết nối của người Việt với ngôn ngữ của mình.

Về nghệ thuật, b ài thơ sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật, đặc biệt là so sánh, nhân hóa và điệp từ. Tác giả đã dùng các từ ngữ đầy tính hình tượng như "tuôn trào," "cuồn cuộn" để miêu tả sự mạnh mẽ và sống động của tiếng Việt, giống như dòng thác chảy mãi không ngừng. Hình ảnh dòng sông "trường giang ngôn ngữ" mang đến cảm giác về sự bao la, sâu sắc và bất diệt của tiếng Việt. Điệp từ "tiếng" lặp lại nhiều lần tạo nhịp điệu và thể hiện rõ hơn sự phong phú, đa dạng của tiếng Việt. Mỗi lần xuất hiện, "tiếng" gợi lên một âm thanh khác nhau, từ "tiếng gió," "tiếng trời," đến "tiếng dế," "tiếng hổ gầm".. Tất cả các âm thanh đó kết hợp với nhau tạo nên bản hòa âm phong phú, sinh động của tiếng Việt. Tác giả đã liên kết tiếng Việt với những âm thanh tự nhiên và đời sống hằng ngày của con người Việt Nam. Các từ ngữ "tiếng gió," "tiếng sấm rền," "tiếng nhịp đập trái tim thiếu nữ" không chỉ miêu tả tiếng nói mà còn là âm thanh của sự sống, thể hiện tình yêu thiên nhiên và đời sống bình dị của con người Việt. Điều này gợi nhớ đến môi trường sống gần gũi với thiên nhiên, nơi ngôn ngữ phát triển từ sự giao thoa của con người với cảnh vật xung quanh.

Bài thơ truyền tải cảm giác tự hào, yêu thương dành cho tiếng Việt qua các từ ngữ đầy tình cảm như "diệu kỳ," "thánh thót," "vững bền." Tác giả khẳng định rằng tiếng Việt là di sản văn hóa quý giá, không chỉ là phương tiện giao tiếp mà còn là linh hồn của dân tộc, khắc sâu vào trái tim mỗi người con đất Việt.

Cuối bài thơ, tác giả khẳng định "đêm đêm nhìn trời sao tôi biết, những gì tiếng Việt đã cho tôi." Hình ảnh này mang tính biểu tượng cao, vừa gợi lên không gian vũ trụ rộng lớn, vừa thể hiện lòng biết ơn sâu sắc đối với tiếng Việt. Câu thơ như một lời cảm ơn tiếng Việt đã tạo nên bản sắc, cội nguồn, và nuôi dưỡng tâm hồn của mỗi người.

Qua bài thơ, tác giả đã gửi gắm thông điệp về vẻ đẹp phong phú, đa dạng của tiếng Việt và tầm quan trọng của ngôn ngữ này trong việc giữ gìn và phát triển bản sắc dân tộc. Tiếng Việt không chỉ là phương tiện giao tiếp mà còn là linh hồn của dân tộc Việt Nam, chứa đựng những giá trị văn hóa, tình cảm thiêng liêng và cả lịch sử của cha ông. Tác phẩm khơi gợi lòng tự hào và biết ơn của người Việt đối với ngôn ngữ của mình, từ đó nhắc nhở chúng ta hãy trân trọng và giữ gìn tiếng Việt - một phần không thể thiếu của cội nguồn và bản sắc dân tộc.

Bài thơ, qua cách diễn đạt chân thành, giàu cảm xúc và hình ảnh, đã làm nổi bật sự trân trọng đối với tiếng Việt - một ngôn ngữ mà qua đó, những người con của dân tộc Việt Nam kết nối và bảo tồn văn hóa, lịch sử dân tộc mình.