798
1
Vì sao sao băng có thể phát sáng?
Mỗi khi màn đêm buông xuống, đôi lúc chúng ta may mắn nhìn lên bầu trời đêm và bắt gặp những vệt sáng dài vụt qua bầu trời rất nhanh. Hiện tượng ấy thường được gọi là sao băng hay sao sa, và vẻ đẹp ngắn ngủi đó luôn khiến nhiều người tò mò: Vì sao sao băng lại có thể phát sáng?
Người ta thường bảo nhau nếu có thể cầu nguyện ngay khí thấy sao băng thì điều ước đó sẽ trở thành sự thực. Nhưng bạn có bao giờ tự hỏi, sao băng thực ra là gì, và tại sao nó lại có thể phát sáng không?
Bật mí cho bạn 1 bí mật vô cùng thú vị là khi bạn gõ cụm từ Sao Băng trên Google bằng trình duyệt Chrome trên máy tính thì bạn sẽ thấy hiện tượng sao băng xảy ra ngay trên trang chủ của Google.
Bấm vào đây: Sao Băng
Sao băng là gì?
Thực chất, sao băng không phải là ngôi sao như tên gọi. Chúng là những mảnh vật chất nhỏ trong không gian, thường có kích thước từ hạt cát đến viên sỏi, được gọi là thiên thạch nhỏ (meteoroid). Khi những mảnh này lao vào khí quyển Trái Đất với vận tốc cực lớn, có thể đạt từ 11 đến 72 km mỗi giây, một chuỗi phản ứng vật lý mạnh mẽ sẽ xảy ra.
Ở tốc độ cao như vậy, không khí phía trước sao băng bị nén lại đột ngột, làm nhiệt độ tăng lên rất nhanh. Nhiệt lượng lớn khiến bề mặt sao băng nóng chảy, bốc cháy và dần bay hơi. Đồng thời, các phân tử không khí xung quanh bị ion hóa, phát ra ánh sáng rực rỡ. Chính sự kết hợp giữa vật chất của sao băng cháy sáng và không khí bị kích thích này đã tạo nên vệt sáng kéo dài mà mắt người quan sát được trên bầu trời.
Tùy vào thành phần hóa học và vận tốc, sao băng có thể phát ra nhiều màu sắc khác nhau như trắng, vàng, xanh hay đỏ. Trong một số trường hợp hiếm, sao băng đủ lớn và đủ sáng sẽ tạo thành quả cầu lửa (fireball), chiếu sáng cả một vùng trời trong vài giây.
Phần lớn sao băng sẽ cháy rụi hoàn toàn trước khi chạm đến mặt đất. Chỉ những mảnh có kích thước lớn hơn mới có khả năng rơi xuống Trái Đất, khi đó chúng được gọi là thiên thạch.
Hay nói 1 cách dân dã dễ hình dung hơn:
Sao băng vốn là những tảng đá, sắt.. Bay quanh mặt trời, tuy nhiên, sẽ có lúc chúng bay về phía Trái Đất. Khi rơi về phía mặt đất, chúng sẽ bị ma sát rất lớn với lớp không khí trên cao và tỏa sáng phát nhiệt.
Đó là vệt sáng mà chúng ta vẫn nhìn thấy. Tuy sao băng chỉ là các tảng đá hoặc sắt, khi nó nóng lên dữ dội - đến mức chúng bị nóng chảy. Cho nên rất nhiều sao băng chưa kịp rơi xuống đất đã bị cháy tan hết, cũng là lý do tại sao ta thấy rất nhiều sao băng nhưng lại chưa có ngôi sao băng nào đủ sức "phá hủy" được Trái Đất.
Một số tảng băng to, chưa bị nóng chảy hoàn toàn đã rơi chạm mặt đất, người ta gọi chúng là thiên thạch.
Vì sao mưa sao băng lại có chu kỳ?
Mưa sao băng có chu kỳ vì nguồn gốc của chúng gắn liền với quỹ đạo cố định của các sao chổi (và một số tiểu hành tinh) quanh Mặt Trời.
Cụ thể, khi sao chổi di chuyển trên quỹ đạo của mình, băng và vật chất trên bề mặt bị Mặt Trời làm nóng sẽ bong ra, để lại phía sau một "dòng mảnh vụn" gồm bụi và đá nhỏ. Theo thời gian, các mảnh vụn này trải dài dọc theo quỹ đạo của sao chổi, gần như không biến mất mà tồn tại trong không gian suốt nhiều năm, thậm chí hàng thế kỷ.
Trái Đất cũng quay quanh Mặt Trời theo một quỹ đạo cố định. Mỗi năm, vào cùng một thời điểm, Trái Đất lại đi xuyên qua những dòng mảnh vụn này. Khi các hạt bụi lao vào khí quyển với tốc độ rất lớn, chúng bị đốt nóng và phát sáng, tạo thành hiện tượng mưa sao băng mà chúng ta quan sát được. Vì quỹ đạo của Trái Đất và quỹ đạo của sao chổi hầu như không thay đổi trong thời gian dài, nên thời điểm mưa sao băng xuất hiện cũng lặp lại đều đặn theo năm, tạo cảm giác "có chu kỳ".
Ngoài ra, cường độ của mưa sao băng không phải năm nào cũng giống nhau. Nếu Trái Đất đi qua vùng mảnh vụn dày đặc hơn, hiện tượng sẽ mạnh và nhiều sao băng hơn. Ngược lại, khi dòng mảnh vụn thưa hoặc bị nhiễu loạn bởi lực hấp dẫn của các hành tinh lớn như Sao Mộc, mưa sao băng có thể yếu đi hoặc ít hơn.
Tóm lại, mưa sao băng có chu kỳ vì Trái Đất hằng năm đều gặp lại những "con đường bụi" cố định do sao chổi để lại trên quỹ đạo quanh Mặt Trời.
Sao băng không chỉ là một hiện tượng thiên văn đẹp mắt, mà còn giúp các nhà khoa học nghiên cứu về nguồn gốc và cấu tạo của vũ trụ. Mỗi vệt sáng vụt qua bầu trời đêm đều là dấu vết ngắn ngủi nhưng đầy bí ẩn của không gian bao la.
Last edited by a moderator:
