[Lê Minh Ngọc]

The Zone of Interest là bộ phim của đạo diễn Jonathan Glazer, lấy cảm hứng từ tiểu thuyết cùng tên của Martin Amis, nhưng lại tạo ra một câu chuyện hoàn toàn riêng biệt. Bộ phim đã đoạt Oscar 2024 cho Phim quốc tế xuất sắc nhất và Âm thanh xuất sắc nhất, gây ấn tượng sâu sắc nhờ cách tiếp cận khác biệt về đề tài Holocaust: Không trực diện bạo lực, không cảnh hành hình, chỉ có sự im lặng nghẹt thở giữa đời thường.

Nội dung phim

Bộ phim kể về cuộc sống của Rudolf Höss – chỉ huy trưởng trại tập trung Auschwitz – và gia đình ông ta. Höss, vợ là Hedwig và năm đứa con nhỏ sống trong một căn nhà rộng rãi, có khu vườn tràn ngập hoa lá, chỉ cách lò thiêu vài bước chân. Họ ăn uống, nghỉ ngơi, vui chơi như một gia đình kiểu mẫu, bất chấp tiếng la hét, mùi thịt cháy và tro cốt người bay lả tả quanh họ mỗi ngày. Điều đáng sợ nhất là sự thờ ơ tuyệt đối. Những gì diễn ra ngay bên kia bức tường, đó là hàng triệu cái chết dường như không hề tồn tại trong thế giới nhỏ bé, ngập tràn tiện nghi và yên bình của gia đình này.

Diễn xuất và nhân vật

​

Bộ phim không tập trung khai thác nội tâm từng nhân vật qua lời thoại, mà qua hành vi, qua sự lạnh lùng trong sinh hoạt hàng ngày. Christian Friedel trong vai Rudolf Höss và Sandra Hüller trong vai Hedwig thể hiện sự vô cảm một cách tuyệt vời, gần như rợn người. Đặc biệt, hình ảnh Hedwig – người mẹ, người vợ chăm chút cho gia đình từ những món đồ cướp được của nạn nhân mang đến cảm giác lạnh buốt, đau đớn hơn bất kỳ cảnh tượng bạo lực nào.

Hình ảnh và âm thanh

Phong cách quay phim của The Zone of Interest cực kỳ tối giản, với các khung hình tĩnh, xa, như thể khán giả chỉ là những kẻ đứng ngoài nhìn vào. Phim không có nhạc nền truyền thống. Âm thanh chủ đạo là tiếng động thực tế: Tiếng lửa cháy, tiếng la hét xa xăm, tiếng bước chân nặng nề của lính canh. Chính lớp âm thanh nền này tạo ra một bầu không khí ngột ngạt, ám ảnh đến mức người xem gần như cảm thấy mình đang bị bóp nghẹt trong không khí chết chóc đó.

Phong cách thể hiện và ý nghĩa

​

Jonathan Glazer chọn cách tiếp cận phi truyền thống: Không cảnh bạo lực, không nhân vật chính diện để khán giả đồng cảm, không có cao trào giải tỏa. Bằng cách này, ông không chỉ dựng nên một câu chuyện về Holocaust mà còn gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh về khả năng bình thường hóa cái ác trong xã hội. Con người có thể sống cùng tội ác, thậm chí tận hưởng sự sung túc được xây bằng đau khổ người khác, chỉ cần đủ lạnh lùng để ngoảnh mặt làm ngơ.

Ưu điểm:

+ Cách tiếp cận đề tài cực kỳ khác biệt và táo bạo

Trong khi đa số các phim về Holocaust tập trung vào hình ảnh khổ đau, hành động dã man và câu chuyện của những nạn nhân, thì "The Zone of Interest" lại chọn cách kể chuyện từ góc nhìn hoàn toàn khác: Từ cuộc sống của những kẻ gây ra thảm họa.

Điều này không chỉ mới mẻ mà còn rất thách thức, bởi phim không đi theo con đường dễ khai thác cảm xúc, mà buộc người xem đối diện với một sự thật đau đớn: Cái ác có thể tồn tại song song với đời sống thường ngày bình thường nhất.

+ Thủ pháp nghệ thuật tinh tế, nhiều tầng nghĩa

Phim sử dụng phương pháp "gián tiếp" cực kỳ hiệu quả. Không cảnh tra tấn, không xác người ngập màn hình, không cần những hình ảnh đẫm máu để mô tả Holocaust, chỉ có tiếng động, tro bụi, ánh sáng mờ nhạt và những hành vi vô cảm. Chính sự tiết chế này lại tạo nên một cảm giác ngột ngạt khủng khiếp, một nỗi ám ảnh khó phai. Người xem buộc phải lấp đầy những khoảng trống đó bằng trí tưởng tượng của chính mình, và đó là nơi cơn ác mộng thực sự bắt đầu.

+ Âm thanh và hình ảnh được xử lý xuất sắc

Âm thanh trong "The Zone of Interest" đóng vai trò quan trọng ngang ngửa hình ảnh. Không có nhạc nền dễ dãi, mọi thứ được tái hiện bằng những âm thanh chân thực của đời sống: Tiếng trẻ con cười đùa, tiếng bước chân lính gác, tiếng lửa bùng cháy. Những âm thanh ấy hòa quyện, va đập với nhau, tạo nên một bức tranh âm thanh nghẹt thở mà khán giả khó lòng dứt ra được. Cách quay phim cũng góp phần tăng cường sự xa cách và cảm giác bất lực: Máy quay cố tình đứng từ xa, quan sát lạnh lùng, như một nhân chứng im lặng cho những tội ác đang diễn ra.

+ Thông điệp sâu sắc về bản chất con người

"The Zone of Interest" không nói về Holocaust như một sự kiện lịch sử đã khép lại. Bộ phim đặt ra những câu hỏi đau đớn:

- Làm thế nào mà con người bình thường có thể trở nên tàn nhẫn đến vậy?

- Liệu sự vô cảm có phải là bước đầu tiên để cái ác lớn lên?

- Ranh giới giữa người và quỷ ở đâu?

Bằng cách đó, phim không chỉ để lại nỗi ám ảnh lịch sử, mà còn mở rộng sang những suy ngẫm về xã hội hiện đại: Về sự thờ ơ, sự vô cảm và những hệ quả khôn lường của nó.

Nhược điểm:

+ Nhịp phim chậm, cấu trúc phi truyền thống

Với những ai quen với lối kể chuyện theo mô típ truyền thống (mở bài – cao trào – kết luận), "The Zone of Interest" có thể trở thành một thử thách lớn.

Phim không có "kịch tính" đúng nghĩa. Các sự kiện diễn ra đều đều, lạnh lùng, gần như không có đỉnh điểm cảm xúc rõ ràng. Đây là dụng ý nghệ thuật, nhưng cũng dễ khiến người xem cảm thấy "khó chịu", thậm chí là mệt mỏi.

Đòi hỏi sự kiên nhẫn và nền tảng hiểu biết

Nếu không có một chút kiến thức nền về Holocaust, về bối cảnh lịch sử Auschwitz, nhiều chi tiết trong phim sẽ khó mà thấu hiểu hết được.

Phim không giải thích cặn kẽ, không chú thích, không "nói hộ" người xem, mọi cảm nhận và kết nối phải do người xem tự làm. Điều này đòi hỏi một sự tập trung và kiên nhẫn rất lớn.

Cảm xúc lạnh lùng, khó tạo sự đồng cảm truyền thống

Do cách lựa chọn nhân vật (gia đình kẻ thủ ác), người xem không có nhân vật nào để "yêu thương" hay "cảm thông". Điều này làm cho trải nghiệm phim có phần khắc nghiệt hơn.

Một số người sẽ thấy thiếu "chỗ bám" về mặt cảm xúc, thiếu đi những khoảnh khắc "dễ chịu" như ở những bộ phim khác về cùng đề tài.

Ấn tượng cá nhân

Xem "The Zone of Interest" là một trải nghiệm nặng nề. Tôi đã nhiều lần muốn rời mắt khỏi màn hình vì sự lạnh lùng trong từng cảnh quay, nhưng lại không thể. Bộ phim không đem đến những cơn sốc tức thời, mà gặm nhấm tâm trí người xem bằng sự ngột ngạt kéo dài.

Nếu như "The Boy in the Striped Pyjamas" khiến người ta khóc vì thương cảm, thì "Vùng quan tâm" khiến ta nghẹn thở vì nhận ra cái ác thực sự bình thường và thản nhiên thế nào.

Đây không phải bộ phim để giải trí. Đây là bộ phim để suy nghĩ, để đau lòng, để không bao giờ quên.

Điểm cá nhân: 9/10

Trải nghiệm: Một bộ phim khiến bạn im lặng rất lâu sau khi màn hình tối đen.

Có nên xem không?

Nếu bạn đang tìm kiếm một bộ phim dễ xem, nhanh gọn và có nhịp điệu hấp dẫn thì " The Zone of Interest" không phải lựa chọn phù hợp.

Nhưng nếu bạn muốn một bộ phim thách thức suy nghĩ, khơi gợi nhiều tầng cảm xúc âm thầm, mở rộng góc nhìn về con người và xã hội, thì đây chắc chắn là một bộ phim không nên bỏ lỡ.

"The Zone of Interest" là kiểu phim mà bạn sẽ không chỉ nghĩ về nó trong khi xem, mà còn mang nó theo bên mình trong nhiều ngày sau đó. Một bộ phim không gào thét, không ép buộc, nhưng âm thầm chạm vào những ngóc ngách sâu nhất trong tâm hồn người xem.

Đây cũng là bộ phim khiến chúng ta phải tự hỏi: Nếu ở trong hoàn cảnh đó, chúng ta sẽ chọn cách nào? Là im lặng hưởng thụ cuộc sống riêng như gia đình Höss? Hay là một hành động nhỏ bé để giữ lấy phần người trong chính mình?