Những Tác Phẩm Văn Học Lấy Cảm Hứng Từ Hình Tượng Nhân Vật Thị Mầu Trong Vở Chèo Quan Âm Thị Kính

Thị Màu

Tác giả: Anh Ngọc​

Thị Màu (có người gọi Thị Mầu) là cô gái đang tuổi xuân thì mang khát khao yêu đương mãnh liệt. Không như những cô gái sống ép mình theo "khuôn mẫu" khác, Màu đã dám nổi loạn, phá vỡ những khuôn vàng thước ngọc của chuẩn mực "công, dung, ngôn, hạnh" để sống theo bản năng tự nhiên khỏe khoắn, mạnh mẽ của mình. Trước Tiểu Kính, Mầu cứ lẳng lơ, sóng sánh, đa tình, mạnh mẽ tuyên bố quyền được sống, quyền được yêu bằng cả phần hồn, phần xác của người phụ nữ. Màu đã bất chấp tất cả, đầy tự tin, đầy bản lĩnh để làm điều đó. Hành động, lời nói của Màu là "chướng tai gai mắt" với những chuẩn mực đạo đức thông thường nhưng lại nhận được sự đồng tình, ủng hộ của rất nhiều người, nhất là trong xã hội ngày nay, khi quyền sống, quyền yêu của con người ngày càng được đề cao. Vậy nên, nhà thơ Anh Ngọc đã dành cả một bài thơ để ca ngợi vẻ đẹp này của Thị Màu, bài "Thị Màu" :

Người mấy trăm năm làm rung chuyển những sân đình
Làm điên đảo những phông màn khép mở
Người táo bạo
Người không hề biết sợ
Người chưa từng lùi bước trước tình yêu

Người phá tung khuôn khổ những điệu chèo
Để cuộc sống ùa lên đầu cửa miệng
Người trung thực đến không cần giấu giếm
Cặp môi hồng con mắt ướt đong đưa

​

Người cả gan sàm sỡ cả cửa chùa
Chọn sắc áo cà sa mà chọc ghẹo
Thừa sinh lực nên người luôn túng thiếu
Nên hương trầm tiếng mõ khéo trêu ngươi

Người đi qua nghiêng ngả những trận cười
Chấp tất cả lời ong ve mai mỉa
Người chịu hết mọi thói đời độc địa
Chiếc quạt màu khép mở vẫn ung dung

Trên môi người câu hát cứ trẻ trung
Từng sợi tóc cũng rung theo nhịp phách
Mùi táo chín, mùi hương, mùi da thịt
Người đi qua sân khấu tới đời thường

Người sống trong hơi thở của nhân dân
Mấy trăm năm ai để thương để giận
Câu sa lệch cũng hò reo nổi loạn
Nhịp trống gầm lên những khát vọng không lời

Những khát vọng nằm sâu trong mỗi trái tim người
Được sống đúng với lòng mình thực chất
Những xiềng xích phết màu sơn đạo đức
Mấy trăm năm không khóa nổi Thị Màu

Những cánh màn đã khép lại đằng sau
Táo vẫn rụng sân đình không ai nhặt
Bao Thị Màu đã trở về đời thực
Vị táo còn chua mãi ở đầu môi.
​

Xem tiếp bên dưới

 

Hát với Thị Mầu

Tác giả: Đoàn Thị Lam Luyến​

"Hát với Thị Mầu" của Đoàn Thị Lam Luyến cũng là một trong số những bài thơ lấy cảm hứng từ nhân vật Thị Mầu trong vở chèo "Quan Âm Thị Kính". Cũng như nhà thơ Anh Ngọc, trong bài thơ này, Đoàn Thị Lam Luyến dành mọi sự cảm thông để sẻ chia cùng Thị Mầu. Nhà thơ đã nhập vai vào nhân vật để nói giùm nỗi lòng Thị Mầu:

Cha thường mắng em dại dột
Có bao cột nhà cũng đem đi
Thương con mẹ thường xa xót
Số nó chồng con chẳng ra gì

Ai bảo mẹ sinh em đẹp
Ai xui cha muốn con giàu
Cưới con thách trăm đun thóc
Cưới con thách chục buồng cau

Thầy như táo rụng sân đình
Em như gái rở đi rình của chua

Em phải vu oan Thị Kính
Em phải lẳng lơ Thị Mầu
Bây giờ mỗi lần con hỏi
Biết chàng Nô ở nơi đâu?

Nguồn: Đoàn Thị Lam Luyến - 36 bài thơ, NXB Lao Động, 2007

 

Này em Thị Mầu

Tác giả: Ngân Vịnh​

Say mê tiểu Kính Tâm, Thị Mầu mang tiền gạo lên chùa cúng dường để kiếm cớ gặp gỡ, bày tỏ tình cảm với chú tiểu. Lời nói, điệu hát, hành động của nhân vật cùng váy áo sặc sỡ, ánh mắt sóng sánh đa tình.. đã tạo thành một Thị Mầu sẵn sàng bật tung mọi khuôn thước để sống đúng với tình cảm của trái tim thiếu nữ. Thị Mầu cất lên tiếng nói nữ quyền để lật đổ thành trì lễ giáo cũ kĩ đã trở thành giáo điều, đạp đổ những lệ làng, những đạo đức giả, những quan niệm cổ hủ chà đạp lên thân phận và tước đoạt hạnh phúc con người. Khát vọng yêu đương táo bạo, mãnh liệt của Thị Mầu nhận được nhiều sự cảm thông, chia sẻ. Bài thơ "Này em Thị Mầu" của Ngân Vịnh cũng là một trong không ít bài thơ thể hiện sự cảm thông, trân trọng khát vọng chính đáng ấy của người phụ nữ:

Này em, em Thị Mầu ơi
Biết không cái lẳng lơ giời cho em
Trong thiên hạ khối người thèm
Khối người cũng muốn theo em lên chùa

Này em mắt cứ đong đưa
Cứ môi trầu thắm bỏ bùa cho sư
Mấy khi đời được tương tư
Vầng trăng lẻ, giữ khư khư làm gì

Táo thì đỏ rụng lối đi
Tuổi thì hơn hớn, lòng thì ngả nghiêng
Có là chi cái chính chuyên
Mà đem thân phận buộc duyên nợ vào

Bước em đi đến nơi nào
Cũng nghe đôi dải yếm đào xổ tung
Có gì đâu phải ngượng ngùng
Tình yêu ngọn lửa cháy bùng bấy nay

Thi Mầu em vắng một ngày
Đàn ông trên thế gian này ra sao?

Nguồn: Báo Thanh Niên, 04/1997

 

Cô Thị Mầu

Tác giả: Trần Đăng Khoa​

Lúa rơm tạm thu gọn lại
Màn phông căng đỏ sân đình
Điện xanh vòm đa cổ thụ
Người xem đông như mít tinh

Xóm làng như xóm làng xưa
Trong tiếng trống chèo sâu vợi
Tiếng mõ đưa hương hoa đại
Len dần vào mọi tâm tư

Kìa cô Thị Mầu lên chùa
Đỏng đảnh dáng đi, mắt liếc
Ngắm cái tay cô phẩy quạt
Tưởng mình sống đã trăm năm

Người xem thoáng như quên chị
Chiều nay gánh lúa trên đồng
Tần tảo nuôi em, nuôi mẹ
Mười năm ròng rã chờ chồng...

1973

Nguồn: Trần Đăng Khoa, Góc sân và khoảng trời, NXB Văn hóa dân tộc, 1999

 

Lẳng lơ Thị Mầu

Tác giả: Hoàn Nguyễn​

Văn chương Việt đã tạo ra rất nhiều những nhân vật bất tử, nổi tiếng hơn cả người thật trong cuộc sống như Tấm, Cám, Kiều, Hoạn Thư, Lục Văn Tiên, Chí Phèo, Thị Nở, Dế Mèn, Xuân Tóc đỏ. V. V.. Những nhân vật văn chương đó là hình mẫu cho một nhân cách, một lối sống, một thái độ sống trong xã hội. Thị Mầu cũng là một nhân vật văn chương nổi tiếng như vậy. Thị Mầu đại diện cho tự do yêu đương, tức "quyền được yêu". Thị Mầu là nhân vật trong truyện thơ nôm Việt Nam Quan Âm Thị Kính. Có rất nhiều nhà văn, nhà thơ viết về Thị Mầu, lên tiếng bảo vệ nữ quyền, bảo vệ quyền tự do yêu đương của phụ nữ. Hoàn Nguyễn có hàng chục bài viết về Thị Mầu, bài nào cũng có thi ảnh lạ. Sau đây xin giới thiệu chùm thơ về Thị mầu của chị. (Lời giới thiệu của nhà thơ Ngô Minh)

"Ra đấy ăn hôi cỗ Mầu"
Chiếu làng đã trải tranh nhau mà ngồi
Ra đấy mà gặm lộc chồi
Kéo tơ rút ruột bòn nơi cát lầm
Quan nha chốn ấy gian thâm
Vét vơ trên nỗi nhọc nhằn người ta
Ra mà khoác lác, ba hoa
Í ơi một đám bắc loa đến giời
Í này cụ
Í quan ơi
Váy đào em hé lí lơi cụ nhòm
Rằng ngon! Trắng nõn trắng nòn!
Khảo tra cái cớ ai còn lạ chi
Cụ ăn đi
Cụ xơi đi
Không tham danh lợi lấy gì mà no?
Rõ phường một đám mặt mo
Lẳng lơ Mầu thị trát tro mặt đời.

 

Thị Mầu

Tác giả: Hoàn Nguyễn​

Tiếc làm chi
Nhắc làm chi ?
Bởi nay mình chẳng
là gì của nhau
Thời gian xóa hết thương đau
Người xưa cũng chỉ
thẳm sâu nhạt nhòa
Vùi sâu ký ức ngày qua
Cơn mưa đã tạnh
mượt mà lá xanh
Trái tim vẫn đập mong manh
Đong đưa mắt liếc
chuyện tình vẫn mơ
Thị Mầu dẫu tính lẳng lơ
Với người
đành để giấc mơ ngủ dài
Câu kinh tay chắp mặc ai
Hoàn nguyên tạ
lỗi trả người là xong !
Trả đời một khối sầu đong
Trả người
một bối bòng bong nát nhàu
Trả đời chiếc áo Thị Mầu
Trả người nguyên vẹn
những câu nghiệt tình...
Hoàn nguyên về với bóng mình
Mắt đưa vẫn liếc
chuyện tình vẫn mơ
Để lòng trải với vần thơ
Miệt mài năm tháng... bóng mờ tìm xa...
Thân Mầu dù có cách xa
Tiếng chuông còn đọng...đời ta Thị Mầu!

 

Cãi

Tác giả: Hoàn Nguyễn​

Ơ hay
phạt vạ cái gì
vén mành
các cụ cũng thì
gấp năm...
ai hay
chỗ các vị nằm
còn dơ
mấy vạn mấy trăm
í à ?
mặc ai
Mầu cứ la đà
chính chuyên
chết cũng ra ma
ngoài đồng...
che mình
các cụ chẳng xong
yếm đào
Mầu hé chắc không chui vào ?
ới a
châu chấu cào cào
chiếu làng đã trải
cụ nào
dám không ???

13 – 9 -2015

 

Xuân khúc Thị Mầu

Tác giả: Huy Trụ​

Xuân rồi đấy Thị Mầu ơi!
Yếm đào khoe cái đất trời non xanh
Đông dấu kín, Hạ để dành
Thị Mầu mà vắng, chả thành hội xuân...

Lẳng lơ, ai cũng có phần
Tại người giả bộ, lối gần quành xa
Thị Mầu chẳng giống người ta
Đành mang lấy tiếng gọi là... lẳng lơ...

Đã sông thì có hai bờ
Đã Mầu thì thấy của chua phải thèm
Ối người ăn chả, ăn nem
Phận Mầu ăn quả táo mềm trời cho

Chuyện ngày nay, chuyện ngày xưa
Thật như đếm, lại như đùa thế gian
Tình là muôn tiếng tơ đàn
Thị Mầu so khúc tình tang với đời

Lại về xuân đấy Mầu ơi...