Hoán dụ là gì? "Hoán" là thay thế. Nói một cách đơn giản nhất, hoán dụ là việc dùng tên gọi của một sự vật, hiện tượng để chỉ sự vật, hiện tượng khác dựa trên sự giống nhau giữa chúng. Từ đó, việc diễn đạt trở nên sinh động và hấp dẫn hơn. Nói cách khác, hoán dụ là gọi một sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó, nhằm tăng biểu hiện chức năng gợi hình, gợi tả của đối tượng. Các bước phân tích phép hoán dụ Bước 1: Xác định phép hoán dụ được sử dụng Bước 2: Chỉ ra từ hoán dụ, hình ảnh hoán dụ Bước 3: Nêu tác dụng của biện pháp hoán dụ trong câu văn hoặc đoạn thơ đó Có mấy cách hoán dụ? Có bốn hình thức hoán dụ phổ biến nhất: 1. Dùng bộ phận để chỉ toàn thể Ví dụ: "Các chân sút giỏi luôn được nhiều đội tuyển săn đón" - trong câu này, ta có "chân sút" là từ hoán dụ, dùng 1 bộ phận cơ thể với ý muốn nói đến người cầu thủ đó (chứ không nói riêng về cái chân của người đó). 2. Dùng tên của vật chứa đựng để chỉ thứ được chứa đựng bên trong vật đó Ví dụ: "Cả phòng đều tò mò về bạn nhân viên mới" - trong câu này, "cả phòng" là từ hoán dụ, dùng vật chứa đựng là "phòng" để chỉ những nhân viên trong phòng đó (chứ bản thân căn phòng là vật vô tri, nó không tò mò về bạn nhân viên mới, chủ thể của sự tò mò ở đây là con người ở trong phòng). 3. Biểu thị sự vật bằng các dấu hiệu và đặc điểm của sự vật đó Ví dụ: "Người đầu bạc tiễn kẻ đầu xanh" - trong câu này, "đầu bạc" và "đầu xanh" là từ hoán dụ, dùng dấu hiệu và đặc điểm của tuổi tác để nói đến người già và người trẻ. 4. Lấy vật thể hoặc những điều cụ thể để đề cập đến thứ phi vật thể, trừu tượng Ví dụ: "Một cây làm chẳng nên non Ba cây chụm lại nên hòn núi cao" Ở đây, "một cây", "ba cây chụm lại" và "núi cao" đều là các từ, hình ảnh hoán dụ, sử dụng những thứ cụ thể để nói đến những thứ trừu tượng hơn, đó là sự đơn lẻ, sự đông đảo đoàn kết và thành tựu. So sánh ẩn dụ và hoán dụ Ẩn dụ là sự so sánh ngầm, dùng tên sự vật, hiện tượng này để gọi tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, sức gợi cảm cho cách diễn đạt. Điểm giống nhau giữa ẩn dụ và hoán dụ: Chúng đều là những công cụ tu từ gọi tên sự vật bằng tên của sự vật khác. Cả hai biện pháp đều giúp câu văn, câu thơ, câu nói.. trở nên ấn tượng hơn, có sức mạnh diễn đạt hơn. Sự khác biệt giữa ẩn dụ và hoán dụ: Phép hoán dụ dựa trên mối quan hệ khăng khít giữa hai sự vật, hiện tượng. Còn phép ẩn dụ dựa trên mối quan hệ tương đồng giữa hai sự vật, hiện tượng. Hai sự vật, hiện tượng được dùng trong phép ẩn dụ không có quan hệ trực tiếp với nhau. Tóm lại, điểm khác biệt nổi bật nhất giữa hai biện pháp tu từ ẩn dụ và hoán dụ là: Ẩn dụ thường được xây dựng dựa trên các mối quan hệ tương đồng (tương tự) về các mặt: Phẩm chất, hình thức, cách thức, sự chuyển hóa tình cảm.. Trong khi phép hoán dụ dựa trên các mối quan hệ gần gũi giữa bộ phận với tổng thể, giữa vật chứa đựng với vật được chứa đựng bên trong nó, giữa cụ thể với trừu tượng, dấu hiệu giữa sự vật này với sự vật khác. Cũng có thể nhận thấy rằng, bởi những điểm tương đồng giữa hoán dụ và ẩn dụ, cũng có lúc hoán dụ và ẩn dụ hơi có chút "lẫn lộn" vào nhau, đặc biệt với biện pháp hoán dụ lấy cái cụ thể để chỉ cái trừu tượng – biện pháp này cực kỳ gần với ẩn dụ. Có thể thấy trong ví dụ ở phần trên: "Một cây làm chẳng nên non Ba cây chụm lại nên hòn núi cao" Như đã phân tích trong phần trên, "một cây", "ba cây chụm lại" và "núi cao" là hoán dụ, nhưng bản thân các từ: "Cây", "non", "núi" lại là ẩn dụ. Ở đây có sự kết hợp giữa ẩn dụ và hoán dụ, nhờ sự kết hợp vô cùng tinh tế và "đắt giá" này nên câu tục ngữ đã trở nên cực kỳ ấn tượng, mang đến hiệu quả diễn đạt rất lớn.
Phương thức chuyển nghĩa ẩn dụ và hoán dụ là gì Chuyển nghĩa là phương thức thay đổi nghĩa của từ để tạo ra những từ nhiều nghĩa. Thông thường trong câu, từ chỉ có một nghĩa nhất định. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, từ có thể được hiểu đồng thời theo cả nghĩa gốc lẫn nghĩa chuyển. Phương thức chuyển nghĩa ẩn dụ là phương thức chuyển tên gọi dựa trên sự liên tưởng, so sánh những mặt, những thuộc tính.. giống nhau giữa các đối tượng được gọi tên. Phương thức chuyển nghĩa hoán dụ là phương thức chuyển tên gọi từ sự vật, hiện tượng này sang sự vật, hiện tượng khác dựa trên mối quan hệ logic giữa các sự vật hoặc hiện tượng ấy.
