Hãy phân tích tình hình tại châu Âu trước chiến tranh thế giới thứ nhất

(Bản đồ châu Âu thế kỷ XIX)​

Châu Âu vào thế kỷ XIX là những cuộc tranh giành quyền lực trong phạm vi khu vực và toàn cầu. Có thể nhìn cuộc xung đột này ở ba điểm (i) sự trỗi dậy của các đế quốc mới, (ii) mong muốn giữ nguyên hiện trạng của các đế quốc cũ và (iii) sự ảnh hưởng của các cường quốc khác bên ngoài khu vực. Đây là những dấu hiệu cơ bản cho sự hình thành trật tự thế giới những năm sắp tới.

• Sự trỗi dậy của các cường quốc mới

Trên đất liền, với sự thông hiểu về tâm lý và mưu lược về chính trị, Bismarck đã giúp vương quốc Phổ thống nhất được các quốc gia gốc Đức khác bằng bức điện tín Ems. Điện tín Ems là một công văn báo chí về cuộc gặp gỡ giữa nhà Vua William I của nước Phổ và ngài đại sứ Pháp. Trong cuộc gặp gỡ ngài Đại sứ đã yêu cầu nhà Vua Phổ đảm bảo sẽ không có bất kỳ ứng cử viên nào là thành viên gia hoàng gia nước Phổ lên nắm quyền ở Tây Ban Nha. Nhà vua đã từ chối yêu cầu này. Tuy nhiên, sau khi bức điện tín đến tay Bismarck, ông đã chỉnh sửa lại bằng những câu từ kích động để phóng đại nổi sợ hãi của người Pháp. Nhờ đó, đúng như Bismarck toan tính, chiến tranh Pháp - Phổ đã diễn ra. Đó trở thành động lực để người dân các công quốc gốc Đức đoàn kết và thống nhất. Đế chế Đức - kẻ sẽ gây sóng gió lớn cho lục địa già trong thập kỷ tiếp theo được khai sinh.

• Mong muốn giữ nguyên hiện trạng của các đế quốc cũ

Đức đã vươn lên vị trí cường quốc kinh tế và quân sự hàng đầu của châu Âu lục địa trước sự ngỡ ngàng của người Pháp. Sau khi Hoàng đế Đức Wilhelm II lên nắm quyền ông quyết tâm đưa nước Đức trở thành "Cường quốc Thế giới". Tham vọng của nước Đức tiếp tục thể hiện ở vùng biển cả nơi nước Anh đã độc chiếm vị trí dẫn đầu suốt hai thế kỷ qua. Sự thách của Đức đã đưa nước Anh - một kẻ cô độc ở châu Âu xích gần lại với Nga và Pháp. Châu Âu lục địa còn đối mặt với sự xuất hiện của một nhân tố mới làm cho cuộc tranh giành quyền lực ở đây càng khốc liệt hơn. Năm 1861, Ý được thống nhất và trở thành một quốc gia độc lập. Tuy nhiên, đến cuối thế kỷ XIX, Ý vẫn còn là một quốc gia nghèo và yếu kém. Để giải quyết vấn đề này, các nhà lãnh đạo Ý đã đưa ra chính sách mở rộng thuộc địa và xâm lược các nước khác để tìm kiếm tài nguyên và thị trường mới.

Các cường quốc cũ cũng tham gia vào cuộc chiến tranh giành quyền lực này với mục tiêu lấy lại ảnh hưởng ở các khu vực cũ. Đế quốc Ottoman thế lực đã thách thức được sự nổi lên về quyền lực của phương tây trong thế kỷ XV-XVI bắt đầu suy yếu. Dù có nhiều nỗ lực để cách, thế nhưng sự thiếu nguồn lực về tài chính, nhân lực cùng với tư duy bảo thủ đã cản trở sự thành công của cải cách Tanzimat. Cải cách đã khiến Ottoman đã mất ảnh hưởng với khu vực truyền thống là vùng Balkan. Điều này mở ra cơ hội để các cường quốc khác trong khu vực tranh giành ảnh hưởng ở khu vực này đồng thời tạo điều kiện cho các quốc gia thuộc địa giành độc lập. Đối với Đế quốc Áo-Hung, những cuộc xung đột nội bộ đã làm cường quốc này suy yếu và Áo - Hung vẫn muốn giữ lại ảnh hưởng của mình trong khu vực Trung Âu, Balkan và Kavkaz.

• Sự ảnh hưởng của các cường quốc khác bên ngoài khu vực

Các cường quốc ở châu Âu cũng tham gia vào các cuộc cân bằng quyền lực thế giới. Vùng Đông Á chứng kiến sự trỗi dậy của Nhật Bản, chiến thắng của Nhật Bản trước Trung Quốc đã yêu cầu Nga, Pháp, Đức tiến hành cuộc can thiệp ba bên để bác bỏ điều khoản chuyển giao vùng Mãn Châu từ Trung Quốc sang Nhật Bản. Ở khu vực Tây bán cầu, hải quân Anh đối mặt với sự cạnh tranh của hạm đội Mỹ. Vì phải đối mặt với mối đe dọa cận kề, Hải quân Anh đã im lặng và cho phép Mỹ là ngoại lệ trong tiêu chuẩn song cường của mình.

Nhìn chung, tình hình châu Âu lúc bấy giờ là một đua của nhiều cường quốc trong việc xác lập lại trật tự châu Âu và thế giới. Đó là một cuộc chiến mà bất kỳ quốc gia nào đạt được lợi thế ưu việt đều không có lợi cho các quốc gia còn lại. Tình hình nguy hiểm đến mức bất kỳ một cuộc xung đột cục bộ nào cũng có thể dẫn đến một cuộc chiến tranh tổng lực.