Tác giả: Nông Quốc Chấn (18 tháng 11 năm 1923 – 4 tháng 2 năm 2002) tên thật là Nông Văn Quỳnh, sinh tại xã Cốc Đán, huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn, là một nhà văn người dân tộc Tày, Việt Nam. Ông gia nhập Hội Nhà văn Việt Nam vào năm 1958. Ông là người dân tộc thiểu số đầu tiên "mang hơi thở núi rừng Việt Bắc vào thi ca". Ông được xem là cánh chim đầu đàn của những người cầm bút các dân tộc thiểu số. Ông cũng là một trong số ít người dịch thơ văn từ tiếng Việt sang tiếng dân tộc. Các tác phẩm: - Tiếng ca người Việt Bắc (tập thơ, 1959) - Người núi Hoa (tập thơ, 1961) - Đèo gió (tập thơ, 1968) - Bước chân Pắc Pó (tập thơ, 1971) - Suối và biển (tập thơ, 1984) - Một vườn hoa nhiều hương sắc (tiểu luận, 1977) - Đường ta đi (tiểu luận, 1970) Hoàn cảnh sáng tác bài thơ: "Dọn về làng" Bài thơ được viết vào năm 1950 nói về quê hương của tác giả trong thời kì kháng chiến chống Pháp, được trao giải nhì tại Đại hội liên hoan thanh niên, sinh viên thế giới tại Béc – lin. Sau đó được dịch đăng trên tạp chí Châu Âu. Dọn Về Làng Mẹ! Cao - Lạng hoàn toàn giải phóng Tây bị chết bị bắt sống hàng đàn Vệ quốc quân chiếm lại các đồn Người đông như kiến, súng dày như củi. Sáng mai về làng sửa nhà phát cỏ, Cày ruộng vườn, trồng lúa ngô khoai Mấy năm qua quên tết tháng Giêng, quên rằm tháng bảy, Chạy hết núi lại khe, cay đắng đủ mùi Nhớ một hôm mù mịt mưa rơi Cơn gió bão trên rừng cây đổ Cơn sấm sét lán sụp xuống nát cửa Ðường đi lại vắt bám đầy chân. Súng nổ kia! Giặc Tây lại đến lùng. Từng cái lán, nó đốt đi trơ trụi, Nó vơ hết áo quần trong túi Mẹ địu em chạy tót lên rừng Lần đi trước, mẹ vẫy gọi con sau lưng Tay dắt bà, vai đeo đẫy nải Bà lòa mắt không biết lối bước đi. Làm sao bây giờ: Ta phải chống! Giặc đã bắt cha con đi, nó đánh, Cha chửi Việt gian, cha đánh lại Tây Súng nổ ngay đì đùng một loạt, Cha ngã xuống nằm lăn trên mặt đất Cha ơi: Cha không biết nói rồi.. Chúng con còn thơ, ai nuôi ai dạy? Không ai chống gậy khi bà cụ qua đời! Mẹ ngồi khóc, con cúi đầu cũng khóc. Sợ Tây nghe, mẹ dỗ "nín", con im. Lán anh em rải rác không biết nơi tìm Không ván, không người đưa cha đi cất. Mẹ tháo khăn phủ mặt cho chồng, Con cởi áo liệm thân cho bố; Mẹ con đưa cha đi nằm một chỗ Máu đầy tay, trên mặt nước tràn.. Mày sẽ chết! Thằng giặc Pháp hung tàn Băm xương thịt mày, tao mới hả. Hôm nay Cao - Bắc - Lạng cười vang Dọn láng, rời rừng, người xuống làng Người nói cỏ lay trong ruộng rậm Con cày mẹ phát, ruộng ta quang. Ðường cái kêu vang tiếng ô tô. Trong trường ríu rít tiếng cười con trẻ. Mờ mờ khói bếp bay trên mái nhà lá. Mặc gà gáy chó sủa không lo, Ngày hai bữa rau ta có muối. Ngày hai buổi không tìm củ pấu, củ nâu Có bắp xay độn gạo no lâu, Ðường ngõ từ nay không cỏ rậm, Trong vườn chuối, hổ không dám đến đẻ con Quả trên cành không lo tự chín tự rụng, Ruộng sẽ không thành nơi máu chảy từng vũng. Bộ đội đỡ phải đi thung lũng núi rừng, Ra đường xe, hát nói ung dung Từng đoàn người dắt lá cây tiến bước Súng bên vai, bao gạo buộc bên vai, Chân đi có giày không sợ nẻ Trên đầu có mũ che nắng mưa. Mặt trời lên sáng rõ rồi mẹ ạ! Con đi bộ đội, mẹ ở lại nhà, Giặc Pháp, giặc Mỹ còn giết người cướp của trên đất nước ta. Ðuổi hết nó đi, con sẽ về trông mẹ. Mùa đông 1950 Bài thơ được tác giả sáng tác bằng tiếng Tày, sau đó dịch sang tiếng Việt. Bài thơ này được sử dụng làm bài đọc thêm trong chương trình SGK Ngữ văn 12 từ 2007. Nguồn: Tuyển tập Nông Quốc Chấn, NXB Văn học, 1988 Cảm nhận về bài thơ: "Dọn về làng" Đây là một trong những bài thơ nổi tiếng của Nông Quốc Chấn tái hiện nỗi đau, mất mát trong cuộc thời kháng chiến chống Pháp, tố cáo, lên án chế độ thực dân Pháp bạo tàn đối với dân tộc ta và thể hiện niềm vui chiến thắng, giải phóng khỏi ách áp bức bóc lột của thực dân Pháp. Bài thơ của Nông Quốc Chấn gây xúc động trong lòng người đọc. Đến với thơ Nông Quốc Chấn, ta cảm nhận được tinh thần yêu nước, sức mạnh kiên cường, ý chí anh dũng của dân tộc ta không chịu khuất phục trước cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đầy đau thương.
