[Thùy Minh]

Đề kiểm tra đọc hiểu bài thơ "Cỏ dại" - Xuân Quỳnh bao gồm hệ thống các câu hỏi phân bố theo 4 cấp độ nhận biết, thông hiểu, vận dụng, vận dụng cao giúp các bạn học sinh củng cố lại phần kiến thức đã học và kỹ năng làm bài đọc hiểu:

Nhận biết: Nhận biết được các biểu hiện của thể thơ, từ ngữ, vần, nhịp, đối và các biện pháp nghệ thuật; bố cục, những hình ảnh, chi tiết tiêu biểu; nhân vật trữ tình, chủ thể trữ tình; bối cảnh lịch sử - văn hóa; những biểu hiện trực tiếp của tình cảm, cảm xúc; đề tài của bài thơ..

Thông hiểu: Phân tích được giá trị biểu đạt, giá trị thẩm mĩ của từ ngữ, vần, nhịp và các biện pháp tu từ; ý nghĩa, giá trị của hình ảnh, chi tiết tiêu biểu; hiểu và lí giải được tình cảm, cảm xúc của nhân vật trữ tình; nêu được cảm hứng chủ đạo, chủ đề, thông điệp; phát hiện và lí giải các giá trị đạo đức, văn hóa từ bài thơ.

Vận dụng: Rút ra được bài học về cách nghĩ, cách ứng xử do bài thơ gợi ra; nêu được ý nghĩa hay tác động của tác phẩm đối với tình cảm, quan niệm, cách nghĩ của bản thân trước một vấn đề đặt ra trong đời sống hoặc văn học; Thể hiện thái độ đồng tình hoặc không đồng tình với các vấn đề đặt ra từ bài thơ.

Vận dụng cao: Vận dụng những hiểu biết về bối cảnh lịch sử - văn hóa được thể hiện trong bài thơ để lí giải ý nghĩa, thông điệp của bài thơ; Đánh giá được nét độc đáo của bài thơ thể hiện qua cách nhìn, cách cảm nhận riêng của tác giả về con người, cuộc sống; qua cách sử dụng từ ngữ, hình ảnh, giọng điệu; so sánh được hai văn bản thơ cùng đề tài ở các giai đoạn khác nhau; viết liên hệ với các vấn đề trong thực tiễn.

Đọc hiểu bài thơ Cỏ dại - Xuân Quỳnh

Nghị luận về lối sống biết trân trọng những điều bình dị trong cuộc sống.​

Đọc bài thơ sau:
"Cỏ dại quen nắng mưa
Làm sao mà giết được
Tới mùa nước dâng
Cỏ thường ngập trước
Sau ngày nước rút
Cỏ mọc đầu tiên"

Câu thơ nào trong ý nghĩ vụt lên
Khi tôi bước giữa một vùng cỏ dại
Không nhà cửa, không bóng cây. Tìm lối
Cứ đường hào rẽ cỏ mà đi.

Người dân quân tì súng lắng nghe
Bài hát nói về khu vườn đầy trái
Anh bỗng nghĩ đến một vùng cỏ dại
Nỗi nhớ đầu anh nhớ quê anh

Mảnh đạn bom và chất lân tinh
Đã phá sạch không còn chi nữa
Chỉ có sắt, chỉ còn có lửa
Và cuối cùng còn có đất mà thôi.

Thù trong lòng và cây súng trên vai
Cùng đồng đội anh trở về làng cũ
Anh nhận thấy trước tiên là cỏ
Sự sống đầu anh gặp ở quê hương

Có một lần anh tìm đến bà con
Khi xúm xít quanh anh thăm hỏi
Giữa câu chuyện có điều này đau nhói:
- Đất quê mình cỏ đã mọc lên chưa?

Trong cuộc đời bình yên tựa nghìn xưa
Gần gũi nhất vẫn là cây lúa
Trưa nắng khát ước về vườn quả
Lúc xa nhà nhớ một dáng mây
Một dòng sông, ngọn núi, rừng cây
Một làn khói, một mùi hương trong gió...

Có mấy ai nhớ về ngọn cỏ
Mọc vô tình trên lối ta đi
Dẫu nhỏ nhoi không đáng nhớ làm chi
Không nghĩ đến nhưng mà vẫn có.

Vĩnh Linh, 1969 (Xuân Quỳnh thơ và đời, NXB Văn hóa, 1998, tr.24-25)

Trả lời câu hỏi:

Câu 1. Xác định thể thơ, phương thức biểu đạt chính của bài thơ.

Câu 2. Nhân vật trữ tình trong bài thơ trên là ai? Hình tượng xuyên suốt bài thơ là hình tượng nào?

Câu 3. Nêu ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh cỏ dại.

Câu 4. Khi nghe bài hát về khu vườn đầy hoa trái, "anh" nghĩ về điều gì và nhớ về điều gì?

Câu 5. Theo em, khổ thơ nào trong bài thơ thể hiện rõ nhất sự khốc liệt của chiến tranh và nỗi xót xa, căm thù của người chiến sĩ khi sự sống của quê hương bị hủy hoại?

Câu 6. Hai câu thơ sau sử dụng biện pháp tu từ gì? Nêu tác dụng:

Một dòng sông, ngọn núi, rừng cây

Một làn khói, một mùi hương trong gió

Câu 7. Nhận xét về tình cảm của người chiến sĩ đối với quê hương thể hiện trong bài thơ.

Câu 8. Thông điệp của tác giả gửi trong những câu thơ sau là gì?

"Cỏ dại quen nắng mưa

Làm sao mà giết được

Tới mùa nước dâng

Cỏ thường ngập trước

Sau ngày nước rút

Cỏ mọc đầu tiên"

Gợi ý trả lời câu hỏi:

Câu 1.

- Thể thơ: Tự do.

- Phương thức biểu đạt chính của bài thơ: Biểu cảm.

Câu 2.

- Nhân vật trữ tình trong bài thơ trên: Nhân vật "anh" - người trực tiếp bộc lộ cảm xúc trong bài thơ;

- Hình tượng xuyên suốt bài thơ là hình tượng cỏ dại.

Câu 3. Ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh cỏ dại: Cỏ dại bình dị nhưng dù có bị tàn phá đến đâu cũng không thể tiêu diệt hết đã trở thành hình ảnh biểu tượng cho sức sống mãnh liệt, biểu tượng cho giá trị lớn lao của những điều bình thường nhỏ bé.

Câu 4. Khi nghe bài hát về khu vườn đầy hoa trái, "anh" nghĩ về cỏ dại và nhớ về quê hương.

Câu 5. Khổ thơ thể hiện rõ nhất sự khốc liệt của chiến tranh và nỗi xót xa, căm thù của người chiến sĩ khi sự sống của quê hương bị hủy hoại:

Mảnh đạn bom và chất lân tinh

Đã phá sạch không còn chi nữa

Chỉ có sắt, chỉ còn có lửa

Và cuối cùng còn có đất mà thôi.

Câu 6.

Một dòng sông, ngọn núi, rừng cây

Một làn khói, một mùi hương trong gió

- Hai câu thơ trên sử dụng biện pháp tu từ liệt kê: Dòng sông, ngọn núi, rừng cây, làn khói, mùi hương, gió

- Tác dụng:

+ Cụ thể hóa những hình ảnh bình dị, thân thuộc của quê hương.

+ Nhấn mạnh sự phong phú bất tận của cảnh sắc quê hương.

+ Tô đậm nỗi nhớ, tình yêu quê hương của nhân vật trữ tình.

+ Tăng tính nhạc, tạo giọng điệu da diết, suy tư cho lời thơ.

Câu 7.

- Bài thơ thể hiện nỗi nhớ của nhân vật trữ tình về quê hương, nhớ về cây cỏ và những sự vật bình dị nơi quê nhà; niềm rưng rưng xúc động khi nghĩ đến hình ảnh quê nhà bị tàn phá trong bom đạn kẻ thù; yêu quê hương, anh ra đi chiến đấu với cây súng trên vai, mối thù trong lòng;

- Nhận xét: Những cảm xúc đó thể hiện tình yêu quê hương sâu sắc, mãnh liệt của nhân vật trữ tình.

Câu 8.

"Cỏ dại quen nắng mưa

Làm sao mà giết được

Tới mùa nước dâng

Cỏ thường ngập trước

Sau ngày nước rút

Cỏ mọc đầu tiên"

Thông điệp của tác giả gửi trong những câu thơ trên: Sức sống mãnh liệt sẽ chiến thắng nghịch cảnh. (Nắng mưa, mùa nước dâng tượng trưng cho nghịch cảnh; hình ảnh "cỏ mọc đầu tiên" tương trưng cho sức sống mãnh liệt).

Lí giải: Sức sống mãnh liệt tạo động lực tinh thần mạnh mẽ giúp con người không gục ngã trong bất cứ hoàn cảnh nào; có sức sống kiên cường, bền bỉ, con người sẽ tìm ra cách thức để hóa giải những khó khăn, thử thách để đi xuyên qua nó, đi đến thành công.

Còn nữa...

 

[Thùy Minh]

Viết: Từ bài thơ Cỏ dại, suy nghĩ về lối sống biết trân trọng những điều bình dị​

Gợi ý:

Mở bài: giới thiệu vấn đề nghị luận.

Thân bài:

Bước 1: Nghị luận về vấn đề xã hội trong tác phẩm:

- Biểu hiện của "điều bình dị" trong "Cỏ dại" : Bài thơ khắc họa hình ảnh biểu tượng cỏ dại – tượng trưng cho những điều nhỏ bé, bình thường dễ bị quên lãng. Nhưng dù nhỏ bé, cỏ dại vẫn tồn tại, vẫn vươn lên với sức sống mãnh liệt. Chính hình ảnh cỏ dại bình dị ấy lại có sức mạnh khơi dậy những cảm xúc sâu lắng trong lòng người chiến sĩ xa quê, cũng như trong mỗi chúng ta sau khi đọc bài thơ. Đó là niềm tin vào sự sống, là sự bồi đắp tình yêu quê hương, yêu những điều giản dị, đời thường.

- Ý nghĩa: Như vậy, qua hình ảnh cỏ dại, bài thơ của Xuân Quỳnh khiến mỗi chúng ta không khỏi suy ngẫm về lối sống biết trân trọng những điều bình dị trong cuộc sống hàng ngày.

Bước 2: Nghị luận về vấn đề xã hội trong cuộc sống :

* Giải thích:

- Trân trọng: Thái độ nâng niu, coi trọng, điều bình dị: Những điều nhỏ bé, giản dị xung quanh cuộc sống mỗi con người.

- Trân trọng những điều bình dị trong cuộc sống là thái độ coi trọng, nâng niu, trân quý những điều nhỏ bé, giản dị xung quanh cuộc sống mỗi con người.

* Bàn luận:

- Vì sao cần trân trọng những điều bình dị trong cuộc sống?

+ Cuộc sống là bức tranh muôn màu, là sự tổng hòa của những điều lớn lao và nhỏ bé bình dị, đời thường. Những điều bình dị thuộc về một phần tất yếu của cuộc sống.

+ Mỗi con người chỉ có duy nhất một lần để sống trên cõi đời, bởi vậy cần trân trọng cuộc sống, mà trước hết là những điều nhỏ bé bình dị xung quanh.

- Ý nghĩa của sự trân trọng những điều bình dị trong cuộc sống

+ Những điều bình dị xung quanh ta có thể là một nhành cây, ngọn cỏ, một ánh mắt thân thương, một nụ cười ấm áp, một cuộc gặp gỡ bạn bè, một bữa cơm gia đình, một câu nói quan tâm.. Đó là những điều rất giản đơn, bình dị mà con người có thể gặp ở bất cứ đâu trong cuộc sống hàng ngày.

+ Những điều nhỏ bé là cơ sở, là nền tảng tạo nên những điều lớn lao (muôn triệu giọt nước tạo nên biển cả, muôn vạn cây xanh tạo nên cánh rừng bạt ngàn, những cử chỉ quan tâm tạo nên tình yêu thương gắn kết, những thành tựu vĩ đại được kiến tạo từ những suy nghĩ, hành động.. chi tiết, giản đơn nhất).

+ Trân trọng những điều bình dị là cách chúng ta thể hiện lòng biết ơn đối với cuộc sống, tạo thêm yêu thương và sự kết nối với cuộc sống đang diễn ra xung quanh, nhìn nhận cuộc đời tích cực, biết mở rộng tâm hồn, đón nhận cảm giác gần gũi, bình yên..

+ Khi làm được những điều bình dị nhỏ bé, con người thêm tự tin vào bản thân mình; có động lực để vượt qua khó khăn, thử thách, phát huy hết khả năng tiềm ẩn trong mình để vươn tới những điều lớn lao, cao cả. Đó là khi con người được sống ý nghĩa, nhân văn..

* Chứng minh: lấy dẫn chứng thực tế.

* Mở rộng:

- Không trân trọng những điều bình dị xung quanh, thờ ơ với thế giới muôn màu sắc của cuộc sống, chúng ta dần trở nên lạc lõng trong chính cuộc sống của bản thân mình. Xem thường những điều bình dị nhỏ bé, chúng ta dần đánh mất đi giá trị của cuộc sống.

- Đáng tiếc cho những người quá mải mê chạy theo những gì lớn lao mà quên mất những điều nhỏ bé trong cuộc sống hàng ngày.

- Tuy nhiên, trân trọng những điều bình dị không có nghĩa là bằng lòng với những gì vụn vặt, tầm thường hoặc không bao giờ biết mơ ước tới những điều lớn lao, kì vĩ, có ảnh hưởng tích cực cho cuộc sống của tất cả mọi người.

* Bài học:

- Nhận thức: Cuộc sống được tạo thành từ những điều rất nhỏ. Đừng thờ ơ, cũng đừng vì chạy theo những điều lớn lao mà quên mất những điều bình dị quanh mình.

- Biết tìm niềm vui trên cõi sống ngay từ những gì thân quen, trân trọng những gì nhỏ bé, lấy đó làm cơ sở để thực hiện những ước mơ, khát vọng lớn.

- Làm điều nhỏ bé: Học tập, rèn luyện, nỗ lực phấn đấu trở thành người có ích cho xã hội..

Kết bài: khẳng định lại vấn đề.