[manh hoi uc]

Có những con đường không chỉ để đi, mà để nhớ. Có những đoạn đường đất nhỏ, hẹp, trơn trượt mùa mưa, bụi đỏ mịt mù mùa nắng, nhưng lại biết giữ lấy tất cả dấu chân, hơi thở, và cả những khúc quanh nghiệt ngã của đời người. Con đường Quan Lộ trong truyện Con Đường Biết Kể Chuyện chính là một chứng nhân như thế, và khi đọc xong, ta hiểu rằng nó đã trở thành linh hồn của một câu chuyện tình yêu đầy mất mát và day dứt – một truyện ngắn tình yêu buồn nhưng sáng trong, đúng kiểu khiến lòng người đọc mãi còn ngân nga, còn day dứt như khi khép lại trang sách mà tim chưa kịp khép lại.

Truyện mở ra bằng cảnh sắc miền Tây mênh mông sông nước. Từ những cánh đồng phù sa đến bờ mương lục bình tím, từ con mưa đầu mùa đến heo may cuối năm, tất cả làm nền cho một mối tình non nớt mà dữ dội, một mối tình không kịp trọn vẹn. Nguyễn Ngọc Tư từng nói về đất phương Nam như một người bạn tri âm, nơi mà từng dòng nước, từng ngọn gió đều biết thở than thay cho con người. Trong truyện này, tôi thấy văn phong ấy vọng lại, da diết và thấm thía.

Sáu Phụng – cô bé thành phố rơi vào cảnh khánh kiệt, theo gia đình về sống giữa ruộng đồng. Ngơ ngác, bỡ ngỡ, Phụng gặp Phúc – cậu trai nhà quê, lấm lem bùn đất nhưng đôi mắt sáng và bàn tay thô ráp đầy vết thương. Một bên là cô gái học giỏi, ôm ấp ước mơ vượt thoát. Một bên là chàng trai tưởng chừng gắn chặt với ruộng đồng, nhưng lại âm thầm ôm một khát vọng lớn lao: Đi xa, đi học, để đổi thay số phận. Ngay từ những dòng đầu, mối tình của họ đã nhuốm màu bất khả, nhưng cũng chính vì thế mà nó càng đẹp, càng khắc khoải.

Tình yêu ấy khởi đi từ những điều giản dị nhất. Tiếng cót két của chiếc xe đạp cũ, vết máu rướm trên bàn tay chai sần, những buổi sáng chở nhau đi học qua con đường Quan Lộ rực vàng hoa điên điển. Những hình ảnh ấy chẳng xa lạ gì với ai từng lớn lên ở miền quê, nhưng trong truyện, chúng trở thành biểu tượng. Xe đạp cũ như nhịp cầu mong manh nối hai số phận. Vết máu kia không chỉ là thương tích của một cậu trai lam lũ, mà là minh chứng cho khát vọng vươn lên từ nghèo khó. Và con đường, dẫu hẹp, dẫu bùn lầy, lại mở ra một không gian vô tận, như chính tình yêu non trẻ của hai con người ấy.

Nhưng đời vốn không chỉ có hoa điên điển vàng rực, mà còn có những mùa lũ dữ dằn. Định mệnh khốc liệt ập xuống vào một ngày mưa gió, khi Phúc cãi lời mẹ, quyết chở Phụng về nhà qua con đường ngập nước. Cái quyết liệt ấy – vừa là bản lĩnh, vừa là sự dại khờ của tuổi mười bảy – đã cuốn cậu đi mãi mãi trong dòng nước đỏ ngầu. Từ khoảnh khắc đó, con đường Quan Lộ không còn là con đường đến trường, con đường trở về, mà hóa thành con đường dang dở, con đường vĩnh viễn vắng một bàn tay chở che.

Đọc đến đây, tôi lặng người. Truyện ngắn tình yêu thường hay kể về những nỗi nhớ, nhưng ít truyện khiến tôi cảm thấy con đường cũng biết buồn, cũng biết giữ lại tiếng xe đạp cọt kẹt, cũng biết tiếc một bàn tay không còn kịp nắm. Người đi thì mất, nhưng con đường còn đó, để mỗi bước chân Sáu Phụng sau này đều là một bước đi cùng hoài niệm. Đó là cách tác giả gieo vào người đọc một nỗi buồn rất thật, rất đời.

Mười lăm năm sau, dòng sông trả lại một phần ký ức – chiếc hộp sắt chứa cuốn sổ học tiếng Anh của Phúc, cùng chiếc khăn tay thêu hoa nhí. Tôi đã đọc chậm lại từng chữ, tưởng như nghe thấy tiếng nước mắt rơi xuống trang giấy. Phúc – cậu trai tưởng như an phận với ruộng đồng – đã lén nuôi dưỡng giấc mơ học hành, đã ghi chép từng từ vựng, từng câu tiếng Anh, đã chuẩn bị một hành trình khác cho đời mình và cho người mình thương. Nhưng số phận đâu cho cậu cơ hội. Những dòng chữ nguệch ngoạc ấy, giờ hóa thành bản di chúc tình yêu, khiến người ở lại chẳng bao giờ thôi nhói đau.

Để rồi hai mươi năm sau, khi Phụng đã thành cô hiệu trưởng tóc điểm bạc, con đường Quan Lộ vẫn tiếp tục dệt nên những câu chuyện bất ngờ. Một cậu bé tên Phúc, đôi mắt đen láy và vết bớt trên cổ tay giống hệt chàng trai năm xưa, xuất hiện như bóng hình tái sinh. Người đọc ngỡ ngàng, bối rối, và trong cái bối rối ấy, ta nhận ra vòng quay nghiệt ngã của định mệnh, đồng thời cũng thấy một tia sáng len lỏi qua bóng tối – tia sáng của niềm tin rằng tình yêu không bao giờ biến mất, nó chỉ hóa thân, chỉ đi tiếp trên một hình hài khác.

Đây chính là điểm làm Con Đường Biết Kể Chuyện khác biệt so với nhiều truyện ngắn tình yêu khác. Nó không kết thúc ở cái chết, cũng không dừng lại ở nước mắt. Nó mở ra một khúc nối dài, để ta hiểu rằng thời gian và số phận có thể tàn nhẫn, nhưng ký ức và tình yêu thì bất tử. Nguyễn Ngọc Tư từng viết những nhân vật cứ lầm lũi sống với nỗi buồn, nhưng vẫn âm thầm gieo niềm tin. Cái cách mà Sáu Phụng nắm tay cậu bé Phúc cuối truyện – vừa run rẩy, vừa cương quyết – khiến ta rưng rưng. Đó không còn chỉ là nỗi đau riêng, mà là sự tiếp nối, là một cách yêu thương mới, sâu thẳm hơn, rộng lớn hơn.

Trong từng chi tiết, tác giả gieo vào lòng người đọc cảm giác miền Tây không chỉ là bối cảnh, mà là một nhân vật. Dòng sông biết nuốt chửng, cũng biết trả lại. Con đường biết chứng kiến, cũng biết thì thầm kể chuyện. Hoa điên điển nở vàng, bèo lục bình tím trôi, tất cả đều mang hồn vía của đất và người. Người đọc không chỉ thấy tình yêu đôi lứa, mà còn thấy tình yêu đất đai, tình yêu ký ức, và cả tình yêu đối với sự sống – dẫu có khắc nghiệt đến đâu.

Nếu gọi đây là một truyện ngắn tình yêu thì có lẽ còn chưa đủ. Nó là một bản giao hưởng buồn của ký ức, một mảnh gương soi vào sự mong manh của kiếp người. Nó khiến ta tin rằng có những tình yêu, dù dang dở, vẫn đẹp hơn trọn vẹn; có những cái mất, chính là cách để ta thấy giá trị của những gì còn lại.

Khi gấp lại câu chuyện, tôi vẫn thấy như có tiếng xe đạp cũ vang vọng trong trí nhớ, vẫn thấy mùi đất ẩm bùn non bốc lên từ con đường Quan Lộ. Và tôi biết, câu chuyện này sẽ còn ám ảnh mình lâu lắm. Bởi vì, đôi khi, những con đường biết kể chuyện, là những con đường chẳng bao giờ dẫn ta đến một điểm dừng.

Có lẽ, bạn sẽ tự hỏi: Liệu Phụng có tìm ra bí mật thật sự về cậu bé Phúc kia không? Liệu định mệnh còn ẩn chứa điều gì chưa được hé lộ? Tôi xin dừng lại ở đây, để những ai chưa đọc truyện sẽ tự mình bước lên con đường ấy, nghe chính nó kể câu chuyện tình yêu buồn mà rực sáng này.