CHUYẾN XE Tác giả: Chế Lan Viên Chuyến xe sau không còn anh nữa Xe vẫn chạy nghìn đời chỉ vắng anh thôi Nguyễn Trãi, Nguyễn Du.. từng đi chuyến trước, Những chuyến xe không có khứ hồi. Chế Lan Viên hay Phan Ngọc Hoan (20-10-1920) tại tỉnh Quảng Trị là một nhà thơ hiện đại Việt Nam, nhà thơ cuối cùng trong phong trào thơ mới Ông lớn lên và học tập ở Quy Nhơn đến cấp 2 thì thôi học, đi làm gia sư kiếm sống. Có thể nói Quy Nhơn-Bình Định đã để lại dấu ấn sâu sắc trong tâm hồn người thi sĩ tài ba. Con đường thơ của Chế Lan Viên trải qua nhiều biến động với những trăn trở, tìm tòi không ngừng nghỉ của thi nhân Vào những năm cuối đời, khi nghĩ về truyền thống văn hóa của dân tộc ta với hai tên tuổi thường đi cùng nhau, trăn trở nhiều lần trong suy nghĩ của Chế Lan Viên, đó là Nguyễn Trãi và Nguyễn Du. Bài "Chuyến xe" được Chế Lan Viên viết vào tháng 11/1988 nhằm nói lên nỗi niềm ấy. Nguyễn Trãi (1380) hiệu là Ức Trai, quê ở Chi Ngại (Chí Linh, Hải Dương) sau dời về Nhị Khê (Thường Tín, Hà Tây). Cha là Nguyễn Phi Khanh, một học trò nghèo, học giỏi, đỗ tiến sĩ. Mẹ là Trần Thị Thái, con Trần Nguyên Đán, một quý tộc đời Trần. Bọn gian tà ở triều đình vu cho ông âm mưu giết vua, khép vào tội phải giết cả ba họ năm 1442. Hơn hai mươi năm sau, 1464, Lê Thánh Tông mới giải tỏa, rồi cho sưu tầm lại thơ văn ông và tìm người con trai sống sót cho làm quan. Ông là bậc anh hùng của dân tộc và có đóng góp lớn vào thi ca, đặc biệt là trong thời gian lui về ở ẩn Nguyễn Du tên chữ là Tố Như, hiệu là Thanh hiên, tuổi Ất dậu, niên hiệu Cảnh Hưng. Gia phả họ Nguyễn làng Tiên Điền phát hiện năm 1966 có ghi chú ngày sinh của Nguyễn Du là 23 tháng 11 năm Ất dậu. Nguyễn Du ra đời trong một gia đình đại quý tộc, có thế lực vào bậc nhất đương thời. Với tấm lòng bao dung, quảng đại của một bậc thi nhân, Nguyễn Du được đón nhận qua "Đoạn trường tân thanh" chính bằng trái tim máu nóng của một đại thi hào dẫu sống trong thời đại mà: "Cha ông ta từng đấm nát tay trước cánh cửa cuộc đời Cửa vẫn đóng và đời im ỉm khóa Những pho tượng chùa Tây Phương không biết cách trả lừoi Cả dân tộc đói nghèo trong rơm rạ" Ấy vậy mà ông vẫn bao dung cho thân phận bảy nổi ba chìm của nàng Kiều tài hoa bạc mệnh hay nàng Tiểu Thanh trong "Độc tiểu Thanh kí" cùng chung số phận hẳm hiu.
