Cách Viết Kịch Bản Điện Ảnh Tác giả: Thế Tâm Đôi lời: Xin chào các bạn, với những kinh nghiệm làm biên kịch ít ỏi, mình xin chia sẻ cho các bạn một số nội dung đơn giản về kịch bản mà mình biết, chủ yếu là kịch bản điện ảnh. Mình thấy đa phần các bạn trong diễn đàn đều có kinh nghiệm viết lách, biết đâu qua những thông tin sau đây, các bạn sẽ thích thú tìm hiểu và dấn thân vào con đường biên kịch. Mình lấy hình minh họa poster phim Song Lang vì đây là bộ phim yêu thích nhất của mình trong nền điện ảnh Việt. Bộ phim mang đậm yếu tố giải trí nhưng đầy thuyết phục về mặt thẩm mỹ và giá trị văn hóa. Nếu để ý các bạn sẽ thấy chỉ cần dừng hình ở bất kỳ một giây nào trong phim cũng tạo nên một bức tranh tuyệt đẹp. Mình sẽ dùng bộ phim làm ví dụ dẫn chứng thường xuyên cho phần nội dung kịch bản bên dưới. Tất cả nội dung về kịch bản sẽ được mình tóm tắt theo chương và cập nhật duy nhất dưới phần comment ở bài đăng này. Nếu được các bạn ủng hộ, mình sẽ cố gắng cập nhật bài thường xuyên. [Thảo Luận - Góp Ý] Tác Phẩm Của Thế Tâm - Việt Nam Overnight Nội dung đầu tiên, sự khác nhau giữa văn học và kịch bản là gì? Mời các bạn đọc nội dung dưới phần comment nhé!
Chương 1: Sự Khác Nhau Cơ Bản Giữa Văn Học Và Kịch Bản Bấm để xem Chúng ta đã từng xem rất nhiều phim điện ảnh được chuyển thể từ tác phẩm văn học, như Mắt Biếc, Tôi Thấy Hoa Vàng Trên Cỏ Xanh, Thiên Mệnh Anh Hùng, Cánh Đồng Bất Tận.. Hiểu được sự khác nhau giữa văn học và kịch bản sẽ cho chúng ta cái nhìn toàn diện về việc "chuyển thể" ấy, cũng như một số vấn đề thực tế khác nữa. 1. Tính cá nhân - Văn học: Có tính cá nhân toàn diện, gần như tất cả tác phẩm văn học chỉ do một tác giả đảm trách, một số trường hợp là đồng tác giả. Ví dụ tác phẩm Chúng Ta Rồi Sẽ Ổn Thôi, một quyển tản văn thuộc hàng best-seller của hai tác giả Gào và Minh Nhật. Nội dung tác phẩm bao gồm 16 chương truyện, nhưng 10 chương đầu do Gào sáng tác, 6 chương cuối do Minh Nhật sáng tác. Điều đó cho thấy, ngay cả khi hai tác giả đứng tên cùng nhau trong cùng một tác phẩm thì tính cá nhân cũng rạch ròi. - Kịch bản: Là sản phẩm của giai đoạn tiền kỳ, trước khi sản xuất một bộ phim. Biên kịch viết kịch bản có quyền đặt cái tôi vào câu chuyện nhưng thường nương theo yêu cầu và góp ý từ nhà sản xuất hoặc đạo diễn. Một kịch bản thường do hai hay nhiều biên kịch cùng thực hiện, điều này tạo nên tính phản biện giúp câu chuyện cuối cùng là phiên bản tốt nhất. 2. Ngôn từ - Văn học: Phóng khoáng, bay bổng, và gần như không có giới hạn. Chính xác thì môi trường văn học được ví như vũ trụ không có ranh giới. Ngay cả khi các nhà du hành vũ trụ ngày nay tìm ra ranh giới thực của vũ trụ thì văn học cũng có thể phá bỏ ranh giới ấy và thoát ra đến vô tận. Một tác phẩm văn học được đánh giá cao khi sáng tạo thêm ngôn từ mới. Nếu các bạn đọc những câu chuyện của Nguyễn Ngọc Tư sẽ thấy có những từ vựng hoàn toàn được tác giả sáng tạo ra, kể cả có tra vào từ điển tiếng Việt cũng không có nghĩa. - Kịch bản: Súc tích, đơn giản nhất có thể, triệt tiêu tối đa tâm tư tình cảm của tác giả, vì tâm tư tình cảm ấy đã được thể hiện qua hành động và lời thoại của nhân vật. Mục tiêu của kịch bản là tạo nên "âm thanh" và "hình ảnh", giúp nhà sản xuất, đạo diễn, D. O. P, diễn viên.. đọc hiểu nhanh để làm việc tốt. Tuyệt đối không dùng nhiều từ vựng lắc léo, gây hiểu lầm, và hoàn toàn không cần thiết miêu tả cảnh thái dài dòng. Người viết kịch bản tốt thì chỉ cần qua một hành động nhỏ hoặc một câu thoại ngắn đã thể hiện ngay được tính cách nhân vật. 3. Cấu trúc (phần quan trọng nhất) - Văn học: Thường được viết theo cấu trúc chủ vị, ngôi thứ nhất hoặc ngôi thứ ba, nhưng môi trường văn học hoàn toàn chấp nhận tác phẩm phá vỡ mọi cấu trúc. Ví dụ tác phẩm Sound And Fury của William Faulkner ra đời năm 1929 khiến giới văn học sửng sốt vì người ta phải nhìn lại việc áp đặt cấu trúc ngữ pháp thông thường đã trở nên lạc hậu. Gần một trăm năm trôi qua nhưng tác phẩm của ông ấy vẫn nguyên giá trị sáng tạo và đi đầu, thì chẳng có lý do gì chúng ta ở thời điểm hiện tại buộc mình vào bất kỳ một khuôn khổ nào. Ví dụ thứ hai là tác phẩm Bieguni - Những Người Không Ngừng Chuyển Động của tác giả người Ba Lan, Olga Tokarczuk, đã đoạt giải Nobel Văn học 2018, bà không còn kể theo ngôi thứ thông thường mà hóa thân thành mọi sự vật tồn tại để nói lên những giá trị nhân sinh. Giống như sáng tạo ngôn từ mới, việc sáng tạo nên cấu trúc mới trong văn học cũng làm cho câu chuyện được đánh giá cao. Những tác phẩm thuộc thể loại trinh thám thường có những thay đổi mới mẻ nhất về cấu trúc, bởi trinh thám là một thể loại thuần giải trí, đọc một lần rồi thôi, đọc giả thông minh sẽ đoán được hung thủ của vụ án, nhiệm vụ của tác giả trinh thám là sáng tạo cấu trúc mới để khiến độc giả dán chặt vào mặt sách cho đến dòng cuối cùng. - Kịch bản: Ngoại trừ thể loại Art House (đậm chất nghệ thuật, dành cho các phim độc lập mang đầy tính cá nhân), thì hầu hết kịch bản điện ảnh ngày nay được viết theo cấu trúc Save The Cat. Tất cả các phim thuần giải trí của Hollywood đều viết theo cấu trúc này, bao gồm cả phim Ký Sinh Trùng đoạt giải Oscar của Hàn Quốc. Trước đây, kịch bản phim Việt được viết theo cấu trúc Ba Hồi Tám Nhịp (được dạy ở trường điện ảnh), nhưng từ khi một số đạo diễn Việt kiều như Victor Vũ, Charlie Nguyễn.. về nước thì hơi thở hiện đại dần làm thay đổi môi trường phim Việt, bao gồm việc ngày càng phổ biến cấu trúc Save The Cat. Vậy cấu trúc này là gì, mình sẽ nói về nó ở toàn bộ những nội dung sau này. 4. Thời gian hoàn thành - Văn học: Trung bình một truyện dài mất từ một đến hai năm để hoàn thành, điều đó còn tùy thuộc vào tác giả. Nhưng ngay cả khi tác phẩm ấy được xuất bản thì ở những lần tái bản sau chúng ta cũng nhận thấy sự chỉnh sửa. Đặc điểm của viết lách là mỗi lần đọc lại tác phẩm là mỗi lần sửa, không có phiên bản hoàn thiện cuối cùng. - Kịch bản: Một kịch bản có thể hoàn thành trong hai tháng hoặc kéo dài mười mấy năm là chuyện thường. Thời gian phụ thuộc nhiều vào đạo diễn và nhà sản xuất, kèm thêm một chút may mắn. Nhà sản xuất có thể chấp nhận ngay nội dung bạn đưa ra, hoặc bắt bạn sửa đi sửa lại hàng trăm lần, bởi không ai bỏ ra vài chục tỷ làm phim khi chưa hài lòng về khâu kịch bản. 5. Thu nhập - Văn học: Trừ khi tác phẩm của bạn thuộc hàng best-seller như Tuổi Trẻ Đáng Giá Bao Nhiêu của Rosie Nguyễn, Ngày Trôi Về Phía Cũ của Anh Khang.. thì may ra bạn có thể kiếm được vài tỷ. Tỷ lệ ấy chiếm 1/1000 tác phẩm được xuất bản. Vậy 999 tác phẩm còn lại thường chỉ đủ nhuận bút giúp bạn sống trong một vài tháng. Bạn thấy mình bỏ ra vài năm để viết một tác phẩm có đáng không? Khi ấy, chỉ đam mê mới giữ chân bạn lại với nghề viết. Nhưng, nếu tác phẩm của bạn có giá trị theo thời gian, ví dụ bỗng một ngày được ai đó chuyển thể thành phim, tác phẩm của bạn được chú ý và tái bản, thu nhập từ tác phẩm có thể kéo dài cả đời, đến khi bạn qua đời và để lại bản quyền cho con cháu. - Kịch bản: Một kịch bản chỉ mang lại thu nhập cho bạn một lần duy nhất, nhưng nếu được viết kịch bản điện ảnh thì thu nhập khá là cao trong những nghề viết. Bạn có thể kiếm được 150 đến 200 triệu đồng cho một kịch bản điện ảnh, hoặc 25 đến 50 triệu cho một kịch bản webdrama có độ dài từ 5 đến 10 tập. Đó là trong trường hợp lý tưởng, bạn là một biên kịch giàu kinh nghiệm và được đạo diễn hoặc nhà sản xuất tin tưởng giao phó kịch bản một mình, còn đối với những biên kịch trẻ thì thu nhập sẽ được chia theo sự đóng góp. Theo nguyên tắc của Hollywood, một biên kịch điện ảnh sẽ nhận được 5% chi phí sản xuất. Nếu áp tỷ lệ đó vào môi trường phim Việt, lấy ví dụ phim Bố Già của Trấn Thành có chi phí sản xuất 20 tỷ thì biên kịch sẽ nhận được 1 tỷ, một thu nhập không tưởng và không tồn tại. Trên đây là những chia sẻ từ kinh nghiệm và hiểu biết ít ỏi của mình, hy vọng các bạn thấy hữu ích, mọi thắc mắc các bạn có thể comment bên dưới. Thanks!
