Giải mã hiện tượng "hạn bà chằn" Đối với người dân Nam Bộ, hạn bà chằn là một hiện tượng tự nhiên quen thuộc nhưng vẫn ẩn chứa nhiều điều bí ẩn. Đây là thuật ngữ dân gian dùng để chỉ những đợt nắng nóng và khô hạn bất thường, đột ngột xuất hiện và kéo dài vài ngày ngay giữa mùa mưa. Theo các nhà khí tượng học, hạn bà chằn (còn được gọi là hạn lệ hay hạn bông tranh) là những đợt khô hạn ngắn, thường kéo dài từ 5 đến 10 ngày, thậm chí có thể lên tới 15-20 ngày. Hiện tượng này xảy ra phổ biến nhất ở Đồng bằng sông Cửu Long, đặc biệt là vào khoảng tháng 8 và tháng 9 - thời điểm mà lẽ ra mưa phải xuất hiện dày đặc nhất. Điều này tạo nên một nghịch lý: Trong lúc cây cối và đồng ruộng cần nước nhất, mưa lại tạm ngưng, để lại những ngày nắng gay gắt như thiêu đốt. Chính vì đặc điểm này mà người dân còn gọi hiện tượng này là hạn bà chằn lửa, vừa để nói lên sự dữ dằn của nó, vừa để phản ánh đúng bản chất khô nóng, khắc nghiệt như lửa. Hiện tượng này không chỉ là một sự kiện ngẫu nhiên mà là một phần của quy luật tự nhiên, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống và sản xuất của người dân địa phương. Mỗi năm, Đồng bằng sông Cửu Long có thể trải qua từ 7 đến 10 đợt không mưa liên tục trên 5 ngày, trong đó có khoảng 4 đến 6 đợt kéo dài hơn 7 ngày, đặt ra những thách thức lớn cho nông nghiệp và sinh hoạt. Tại sao "bà chằn" lại xuất hiện? Để hiểu rõ hơn về "hạn bà chằn", chúng ta cần nhìn vào nguyên nhân khoa học đằng sau nó. Mùa mưa ở Nam Bộ chịu ảnh hưởng chính của gió mùa Tây Nam. Gió này thổi từ biển vào, mang theo hơi ẩm và gây mưa. Tuy nhiên, không phải lúc nào gió mùa cũng hoạt động đều đặn. "Hạn bà chằn" xảy ra khi gió mùa Tây Nam hoạt động yếu đi, hoặc khi có sự xuất hiện của một hệ thống thời tiết khác làm cản trở quá trình hình thành mưa. Một trong những nguyên nhân chính là hiện tượng El Niño và La Niña, tuy nhiên, cũng có những yếu tố khác như sự thay đổi của áp cao cận nhiệt đới. Khi áp cao cận nhiệt đới lấn sâu xuống phía Nam, nó sẽ đẩy không khí khô và nóng từ lục địa vào, làm hạn chế sự phát triển của mây và gây ra nắng nóng. Một nguyên nhân khác là sự thay đổi của các hệ thống bão và áp thấp nhiệt đới trên Biển Đông. Khi một cơn bão hình thành và di chuyển, nó có thể hút toàn bộ hơi ẩm trong khu vực, làm cho các vùng lân cận trở nên khô ráo. Điều này cũng góp phần tạo nên những đợt "hạn bà chằn" bất ngờ. Do vậy, "hạn bà chằn" không phải là một lời nguyền hay sự trừng phạt của thiên nhiên, mà là một phần của quy luật khí hậu phức tạp. Nó phản ánh sự tương tác giữa các hệ thống gió, áp suất và nhiệt độ trên một phạm vi rộng lớn. Việc tìm hiểu về nó giúp chúng ta có cái nhìn toàn diện hơn về khí hậu ở vùng đất phương Nam, từ đó có những biện pháp chủ động để ứng phó, đặc biệt trong nông nghiệp. Ảnh hưởng và cách ứng phó Dù chỉ kéo dài trong vài ngày, "hạn bà chằn" vẫn gây ra những ảnh hưởng đáng kể. Nắng nóng kéo dài làm nhiệt độ tăng cao, gây khó chịu cho sinh hoạt và đặc biệt là ảnh hưởng đến cây trồng. Nông dân là những người chịu tác động trực tiếp nhất. Việc thiếu mưa đột ngột trong mùa mưa có thể làm khô hạn đất, ảnh hưởng đến sự phát triển của lúa và các loại cây trồng khác. Đối với những người dân sống ở vùng sông nước, "hạn bà chằn" cũng có thể gây ra hiện tượng thiếu nước ngọt cục bộ, đặc biệt ở những khu vực không có hệ thống thủy lợi đầy đủ. Nhiệt độ cao còn làm tăng nguy cơ cháy rừng, nhất là ở những khu vực có thảm thực vật khô. Để ứng phó với hiện tượng này, việc chủ động là vô cùng quan trọng. Đối với nông nghiệp, cần có kế hoạch dự trữ nước, sử dụng các phương pháp tưới tiêu tiết kiệm nước, và chọn giống cây trồng có khả năng chịu hạn tốt. Đối với cộng đồng, việc nâng cao nhận thức về biến đổi khí hậu và các hiện tượng thời tiết bất thường là cần thiết để mọi người có thể chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe và tài sản. Tóm lại, "hạn bà chằn" là một hiện tượng tự nhiên thú vị, pha trộn giữa yếu tố dân gian và khoa học. Nó nhắc nhở chúng ta rằng, ngay cả trong mùa mưa, thiên nhiên vẫn có những bất ngờ riêng, và việc hiểu rõ những quy luật đó sẽ giúp chúng ta sống hài hòa và ứng phó hiệu quả hơn với môi trường xung quanh.