Tóc xoăn và tóc thẳng di truyền như thế nào?

Tóc xoăn và tóc thẳng di truyền như thế nào?​

Tóc xoăn và tóc thẳng là một đặc điểm ngoại hình có liên quan đến yếu tố di truyền, chịu ảnh hưởng từ nhiều gene khác nhau trong bộ gen của con người. Trong số đó, gene TRPS1 và FGFR2 là hai trong những gene được nghiên cứu kỹ lưỡng có liên quan đến hình dạng sợi tóc. Tuy nhiên, kiểu tóc không chỉ được quyết định bởi một gene đơn lẻ mà là kết quả của sự tương tác phức tạp giữa nhiều gene (đa gene) và yếu tố môi trường.

Hình 1. Phả hệ tính trạng tóc xoăn tóc thẳng ba đời. (khoahoc. Vietjack.com)​

Trong mô hình di truyền đơn giản, tóc xoăn thường được xem là tính trạng trội, còn tóc thẳng là tính trạng lặn. Điều này có nghĩa là nếu một người thừa hưởng một gene trội (xoăn) và một gene lặn (thẳng), người đó thường sẽ có tóc xoăn hoặc hơi gợn sóng. Chỉ khi cả hai gene đều là gene lặn (thẳng), người đó mới có tóc thẳng hoàn toàn. Tuy nhiên, mô hình này không phải lúc nào cũng đúng tuyệt đối, vì thực tế có nhiều trường hợp tóc gợn nhẹ hoặc biến đổi theo độ tuổi và nội tiết tố, cho thấy sự điều hòa biểu hiện gene phức tạp hơn nhiều.

Ngoài yếu tố gene, hình dạng sợi tóc còn bị ảnh hưởng bởi cấu trúc nang lông. Những người có nang lông hình bầu dục hoặc dẹt hơn thường có tóc xoăn, trong khi người có nang lông tròn thì tóc thẳng. Di truyền ảnh hưởng đến chính hình dạng của các nang lông này, qua đó quyết định phần lớn kiểu tóc của mỗi người.

Đáng chú ý, yếu tố chủng tộc và vùng địa lý cũng có ảnh hưởng rõ rệt đến kiểu tóc. Ví dụ, phần lớn người Đông Á có tóc thẳng do mang biến thể gene EDAR V370A, trong khi người châu Phi có tỉ lệ tóc xoăn cao hơn. Người châu Âu thì có sự đa dạng lớn hơn về kiểu tóc, từ thẳng, gợn đến xoăn rõ nét, phản ánh sự đa dạng trong thành phần di truyền.

Tuy tóc xoăn hay tóc thẳng là đặc điểm bẩm sinh, nhưng yếu tố môi trường như độ ẩm, cách chăm sóc tóc, hóa chất và tuổi tác cũng có thể làm thay đổi tạm thời hoặc lâu dài độ xoăn của tóc. Chẳng hạn, tóc có thể trở nên xoăn hơn sau dậy thì hoặc trong giai đoạn mang thai do thay đổi hormone.

Tóm lại, tóc xoăn hay thẳng là kết quả của sự kết hợp giữa di truyền và môi trường. Di truyền đóng vai trò nền tảng, quyết định xu hướng chính, còn môi trường và sinh lý cá nhân có thể làm biến đổi đặc điểm này theo thời gian.

Tại sao vẫn có trường hợp sinh ra không giống quy tắc di truyền trên?

Mặc dù di truyền đóng vai trò chủ yếu trong việc quyết định kiểu tóc xoăn hay thẳng, nhưng vẫn có nhiều trường hợp sinh ra không tuân theo quy tắc di truyền đơn giản. Nguyên nhân là vì kiểu tóc không chỉ do một gene đơn lẻ chi phối, mà là kết quả của sự tương tác đa gene và ảnh hưởng từ môi trường bên ngoài lẫn nội tiết tố bên trong cơ thể.

Hình 2. Con tóc xoăn. (Eva.vn)​

Một ví dụ thường gặp: Cả bố và mẹ đều có tóc xoăn, nhưng con lại có tóc thẳng. Nếu chỉ xét theo quy luật Mendel, đây là điều khó xảy ra, vì tóc xoăn thường được xem là tính trạng trội. Tuy nhiên, nếu kiểu tóc xoăn của bố mẹ không phải do gene trội mạnh (dominant homozygous), mà là do họ mang kiểu gene dị hợp (một gene xoăn + một gene thẳng), thì hoàn toàn có thể sinh ra đứa trẻ nhận cả hai gene thẳng => tóc thẳng. Đây là ví dụ điển hình cho hiện tượng di truyền ẩn tính trạng qua thế hệ.

​

Ngoài ra, còn có những trường hợp đặc biệt như:

(1) Đột biến gene nhẹ xảy ra trong quá trình phát triển phôi thai, làm thay đổi cấu trúc nang tóc mà không do di truyền từ bố mẹ.

(2) Biểu hiện gene không hoàn toàn (incomplete penetrance) hoặc di truyền trội không hoàn toàn (incomplete dominance) khiến cho kiểu hình không thể hiện rõ ràng, ví dụ như tóc chỉ hơi gợn sóng thay vì xoăn hoàn toàn.

(3) Yếu tố nội tiết cũng có thể làm thay đổi đặc điểm tóc theo thời gian. Một đứa trẻ sinh ra tóc thẳng nhưng sau dậy thì, nội tiết tố tăng mạnh khiến tóc trở nên xoăn hơn. Trường hợp này thường bị hiểu nhầm là "không giống bố mẹ".

Ví dụ thực tế khác: Một người mẹ gốc Á có tóc thẳng, bố là người châu Âu tóc gợn sóng nhẹ, con sinh ra lại có tóc xoăn rõ. Dù không ai trong bố mẹ có tóc xoăn hẳn, nhưng con vẫn có thể nhận tổ hợp gene từ hai phía khiến biểu hiện tóc xoăn trội lên. Đây là kết quả của sự tổ hợp lại từ các biến thể gene tiềm ẩn, được gọi là tính trạng đa yếu tố (polygenic trait).

Tóm lại, không phải mọi đặc điểm di truyền đều đi theo kiểu "đen trắng" như trong sách vở. Kiểu tóc là một ví dụ điển hình cho di truyền phức tạp, nơi mà nhiều gene cùng nhau tác động, bị điều chỉnh bởi hormone, môi trường và thậm chí cả tuổi tác. Chính sự phức tạp đó mới tạo nên sự đa dạng trong ngoại hình con người, ngay cả trong cùng một gia đình.

Có thể thay đổi nhân tạo được không?

Tóc xoăn và tóc thẳng là đặc điểm có yếu tố di truyền bẩm sinh, nhưng hoàn toàn có thể thay đổi nhân tạo bằng nhiều phương pháp khác nhau. Tuy nhiên, sự thay đổi này chỉ mang tính tạm thời hoặc bán vĩnh viễn, chứ không làm thay đổi được yếu tố gene di truyền.

Một trong những cách phổ biến nhất là sử dụng nhiệt và hóa chất. Duỗi tóc (rebonding) hoặc uốn tóc (perming) là phương pháp dùng hóa chất để phá vỡ và tái định hình các liên kết disulfide trong sợi tóc, từ đó thay đổi hình dạng tự nhiên của tóc. Quá trình này có thể giữ được kết quả từ vài tháng đến nửa năm, tùy vào cơ địa tóc và cách chăm sóc. Tuy nhiên, việc can thiệp hóa chất thường gây khô, xơ, hư tổn cho tóc nếu không được dưỡng đúng cách.

Ngoài ra, phương pháp sử dụng máy tạo kiểu như máy duỗi, máy uốn cũng là cách thay đổi hình dạng tóc một cách nhanh chóng, dễ thực hiện tại nhà. Dù hiệu quả chỉ kéo dài trong ngày hoặc vài ngày, đây là lựa chọn ít ảnh hưởng đến cấu trúc tóc hơn nếu biết bảo vệ bằng xịt chống nhiệt.

Trong một số nghiên cứu khoa học hiện đại, người ta đang thử nghiệm các phương pháp thay đổi tóc ở cấp độ nang lông thông qua liệu pháp gen hoặc can thiệp hormone, nhưng hiện tại vẫn chưa có ứng dụng thực tế rộng rãi hay an toàn tuyệt đối cho người bình thường.

Tóm lại, việc thay đổi tóc xoăn thành thẳng hay ngược lại hoàn toàn có thể thực hiện được bằng phương pháp nhân tạo, nhưng đó chỉ là thay đổi về mặt hình thức, không làm thay đổi bản chất di truyền. Khi tóc mới mọc ra, nó vẫn sẽ mang đặc điểm vốn có của cơ thể. Do đó, nếu muốn duy trì vẻ ngoài như mong muốn, cần can thiệp lặp lại định kỳ hoặc chăm sóc đúng cách để giữ được hiệu quả lâu dài.

Khi tác động phải chăm sóc tóc thế nào là khoa học lành mạnh?

Khi đã tác động lên tóc bằng nhiệt hoặc hóa chất như duỗi, uốn, nhuộm, tóc sẽ yếu đi do mất đi lớp bảo vệ tự nhiên, liên kết protein bị phá vỡ và dễ hư tổn hơn. Vì vậy, việc chăm sóc khoa học và lành mạnh là điều cần thiết để giữ cho mái tóc khỏe mạnh, bóng mượt và tránh gãy rụng.

​

Trước hết, nên sử dụng dầu gội dịu nhẹ, không chứa sulfate mạnh, vì các chất tẩy rửa quá mạnh sẽ làm tóc khô xơ, đặc biệt là với tóc đã qua xử lý hóa chất. Chọn loại dầu gội và dầu xả chuyên dùng cho tóc uốn/duỗi/nhuộm để phục hồi lớp biểu bì tóc. Không nên gội đầu quá thường xuyên, lý tưởng là cách 2–3 ngày/lần để tóc không mất đi độ ẩm tự nhiên.

Sau mỗi lần gội, nên dùng dầu xả hoặc mặt nạ tóc, để cung cấp độ ẩm và dưỡng chất giúp tóc mềm mượt. Với tóc đã qua hóa chất, mặt nạ dưỡng sâu từ 1 đến 2 lần/tuần là rất cần thiết, ưu tiên sản phẩm chứa keratin, protein thủy phân, dầu argan, bơ hạt mỡ, collagen..

Việc hạn chế nhiệt độ cao là yếu tố quan trọng. Nếu cần sấy tóc, hãy để chế độ gió mát hoặc ấm vừa và luôn giữ máy cách tóc ít nhất 15cm. Trước khi tạo kiểu bằng máy uốn, máy duỗi, nên xịt chống nhiệt (heat protectant) để bảo vệ sợi tóc khỏi tổn thương.

Ngoài ra, cắt tỉa đuôi tóc định kỳ mỗi 1 đến 2 tháng sẽ giúp loại bỏ phần tóc chẻ ngọn, giữ cho tóc trông dày và khỏe hơn.

Chế độ ăn uống cũng có ảnh hưởng lớn. Một mái tóc khỏe cần được nuôi dưỡng từ bên trong, vì vậy hãy bổ sung đủ protein, vitamin B, biotin, kẽm và omega-3 thông qua thực phẩm như trứng, cá, các loại hạt, rau xanh, trái cây. Uống đủ nước mỗi ngày để duy trì độ ẩm cho tóc và da đầu.

Cuối cùng, nên tránh buộc tóc quá chặt, chải tóc khi tóc còn ướt (vì lúc này tóc rất yếu), hoặc dùng lược răng dày khi tóc đang rối. Tốt nhất là dùng lược răng thưa, chải nhẹ nhàng từ ngọn lên gốc để tránh làm tóc gãy rụng.

Chăm sóc tóc sau khi tác động hóa chất không chỉ là việc bôi kem dưỡng bên ngoài, mà là một quá trình kết hợp giữa chăm sóc đúng cách, dinh dưỡng lành mạnh và thói quen sinh hoạt hợp lý để tóc có thời gian phục hồi và giữ được vẻ đẹp lâu dài.

Cảm ơn các bạn đã ghé thăm bài viết, chúc mọi người một ngày tốt lành.