Làng nọ có đôi bạn chí thân là Nhân và Quốc. Hai người đều mồ côi cha mẹ, Quốc được học hành nhiều hơn và làm nghề gõ đầu trẻ. Bổng lộc của Quốc chẳng có bao nhiêu nhưng vẫn thường chia sẻ với Nhân. Có những lần Nhân bị ốm nặng, nếu không có bạn ngày đêm thuộc thang chăm sóc thì Nhân cũng khó lòng sống được. Về sau vì kế sinh nhai, đôi bạn thân phải chia tay mỗi người một ngả. Trong khi Quốc vẫn theo đuổi nghề dạy học thì Nhân phiêu bạt đến các vùng xa lạ để cày thuê cuốc mướn. Trải qua thời kỳ lang bạt, cuối cùng Nhân xin vào làm công cho một thương gia. Thương gia thấy Nhân là người thật thà chăm chỉ nên rất tin cậy. Sau một thời gian dài thử thách, Nhân được thương gia gả con gái yêu cho. Vợ Nhân được nhiều của hồi môn, vì thế nghiễm nhiên Nhân trở thành một phú thương có cơ nghiệp kha khá trong vùng. Mặc dù có của ăn của để, nhưng Nhân không quên tình nghĩa bạn cũ, không quên những ngày rau cháo có nhau. Nhân vẫn nhớ lời thề với Quốc: "Sướng, khổ có nhau". Rồi Nhân cất công đi tìm bạn. Qua bao ngày vất vả tìm kiếm, dò hỏi, cuối cùng Nhân cũng tìm được Quốc. Tuy Quốc đang dở dang năm dạy, nhưng Nhân cũng thương lượng được với cha mẹ học sinh cho con em chuyển sang học với một cụ đồ khác gần đó. Sau đó, anh ân cần đưa Quốc về nhà mình. Nhân căn dặn người nhà phải coi Quốc không khác gì mình, cơm nước thuốc thang không được trễ nải. Nhưng tính vợ Nhân không được như chồng. Xưa nay đối với người nghèo hèn, những kẻ rách rưới, chị ta thường khinh rẻ. Vả lại, chị ta đâu có sống những ngày hàn vi như Quốc và Nhân nên không nhìn thấy được tình nghĩa giữa Nhân và Quốc sâu nặng thế nào. Lúc đầu thấy chồng trọng đãi khách, chị ta phớt lờ không tỏ thái độ gì. Nhân luôn bảo vợ: - Đây là người thân thiết nhất đời tôi. Nêu không có bạn thì chưa chắc tôi còn sống đến ngày hôm nay để gặp nàng. Vợ Nhân chỉ lẩm bẩm: - Chỉ khéo vẽ. Bạn với chả bè. Chỉ ngồi không ăn hại. Dần dần vợ Nhân bực mình ra mặt. Chị ta khó chịu với cái ông khách lạ tự dưng ở đâu đến chẳng giúp được gì cho gia đình lại chễm chệ trên giường cao ngày ba bữa rượu tì tì. Chị ta lúc đầu còn nói mát, nhưng sau thì không bóng gió nữa mà ngoa ngoắt ra mặt. Rồi một hôm không nhịn được cơn tam bành, chị ta đay nghiến cả chồng lẫn khách: - Không phải ố già, chẳng phải khách nợ, ở đâu lại rước về lù lù một gã ăn no lại nằm. Phải hầu phải hạ, thôi liệu mà tống khứ đi. Thấy thái độ của vợ ngày càng quá quắt, chồng chị sợ mất lòng bạn. Nhân một mặt thân hành chăm sóc bạn, một mặt khuyên dỗ vợ. Nhưng vợ Nhân chứng nào tật ấy, suốt ngày chị ta đá thúng đụng nia, mắng mèo chửi chó. Về phần Quốc, chàng hiểu được tất cả, Quốc cáo bạn xin về nhưng Nhân cố sức níu giữ lại. Thấy bạn chí tình, Quốc nấn ná ở lại ít lâu. Nhưng rồi một hôm, Quốc quả quyết ra đi vì chàng vừa nghe được những câu nói xúc phạm quá đáng của vợ bạn. Quốc nghĩ: "Nếu mình không đi sớm thì có ngày nhục nhã với người đàn bà này, mà nếu ra đi như mấy lần trước thì bị bạn chèo kéo khó mà đi được". Một buổi sáng, sương mù dày đặc, Quốc lẻn bước ra đi. Để cho bạn khỏi mất công tìm kiếm nên lúc đi qua một khu rừng, chàng cởi khăn áo treo lên một cành cây bên đường, rồi tìm đến xứ khác trở lại cuộc sống dạy học. Buổi sáng ngủ dậy, không thấy Quốc đâu, Nhân hỏi vợ, vợ cũng không biết, hỏi người làm cũng chẳng ai hay. Nhân bổ đi tìm kiếm. Khi nghe tin có người nhặt được khăn áo ở mé rừng phía nam, chàng vội vã đến xem, thì thấy đó là đồ của bạn, Nhân rất thương cảm. - Ta thương bạn hóa ra hại bạn! Có lẽ bạn ta bị cướp lấy mạng. Nhưng sau đó, Nhân lại nghĩ khác: - Trong túi bạn ta chẳng có lấy một đồng xu thì gặp cướp cũng chẳng hề gì. Một là bị thú dữ ăn thịt, hai là bị lạc vào rừng sâu. Nhân bắt đầu vào rừng tìm Quốc. Không thấy có vết máu, chàng lại càng hi vọng. Băng hết chông gai, chui rúc hết bụi rậm, Nhân luôn miệng gọi bạn: "Anh Quốc ơi, anh Quốc". Nhân đi mãi, gọi mãi, quanh quẩn hết trong khu rừng mênh mông. Cho đến một hôm, quá mòn mỏi kiệt sức, còn lại chút hơi tàn, người bạn chí tình ấy vẫn không ngớt gọi: "Quốc, Quốc..". Người bạn nghĩa tình ấy mất đi hóa thành con chim Quốc, hay còn gọi là chim Đỗ Quyên. Vợ Nhân đợi mãi không thấy chồng về thì lấy làm hối hận những việc đã qua. Một hôm, quá thương chồng, chị ta bỏ nhà bỏ cửa quyết đi tìm chồng. Qua bao tháng ngày lặn lội tìm kiếm, chị ta cũng lần mò đến khu rừng phía nam. Nghe tiếng kêu quốc quốc, tưởng là tiếng chồng mình, chị kêu lên: "Anh Nhân ơi! Có phải anh đấy không!". Nhưng không có tiếng người trả lời mà chỉ có tiếng kêu quốc quốc đầy thương cảm. Vợ Nhân cứ đi theo tiếng kêu tiến vào rừng sâu. Chị ta cứ đi mãi, đi mãi đến kiệt sức rồi gục dưới một bụi cây.
