Tác phẩm: Hoa Cúc Dại Tác giả: Kim Ân Reviewer: Ôn An Na Nhan đề "Hoa cúc dại" ngắn gọn, chỉ có ba chữ duy nhất không có gì ấn tượng, hình ảnh hoa cúc dại mọc lan rộng khắp nơi, nở rộ giữa tháng tư chẳng xa lạ gì với người Việt Nam nữa. Đến với nội dung của tập truyện ngắn này, ta có thể hình dung hoa cúc dại tượng trưng cho những số phận bình thường mà tác giả Kim Ân muốn kể. Dù vô tình hay cố ý, tác giả muốn nói lên con người Việt Nam qua bao đời vẫn toát lên tố chất không thay đổi được. Dù ở quê ta hay xứ người, lòng yêu nước và kiên trinh không bao giờ bị mài mòn. Cuốn sách "Hoa cúc dại" bao gồm mười ba câu chuyện ngắn cho ta thấy hình ảnh người dân Việt Nam trong những năm kháng chiến được khắc họa rõ nét, tô điểm lên bởi tình cảm thắm thiết, tin yêu mà người dân dành cho bộ đội, cách mạng. Ở một số truyện xuất hiện người chiến sĩ vệ quốc quân thời chống Pháp được kể lại qua đôi mắt của chính tác giả, hoặc là tác giả đặt mình vào vị trí của đồng đội. Cách viết theo lối riêng biệt, nhà văn không theo lối viết kể một cách chân thực, mà đi sâu vào nhiều số phận oái ăm trong xã hội lúc bấy giờ, cách nhìn nhận vấn đề theo hai chiều hướng tích cực và tiêu cực, chủ quan và khách quan. Một người lính phải đối diện với thập tử nhất sinh đi trong đêm ba mươi tết, tình cờ phải nghỉ lại trong căn nhà sàn chỉ có một cô gái. Như vậy lại trở thành một câu chuyện về tình quân dân, hoặc biến thành tình yêu nảy nở giữa đôi nam nữ (trong truyện Đôi mắt màu đêm). Không chỉ những gì xảy ra ở thời chiến, cuốn sách còn kể về những người Việt xuất ngoại, sống ở xứ người với bao tình huống bất ngờ. Những trang văn cóp nhặt cái thực ở đời mà viết nên. Hoàn cảnh lịch sử khắc nghiệt đã đưa đẩy người ta phải đi đến nơi xa. Hoàn cảnh trớ trêu không thể tưởng tượng được, một người từng bẫy mình, xem như kẻ thù, lại có thể trở thành thông gia (truyện ngắn Ông thông gia). Một chuyện lạ đầy tính tâm linh, hai người đồng đội cùng chôn xuống một mảnh đất, hai bộ xương cứ quấn chặt không rời (truyện ngắn Nấm mồ). Một linh mục nhận lời đi gặp một người đang trong tình trạng hấp hối, tiếp đến đã diễn ra một cuộc đối thoại giữa những người mang trong mình thù hận sâu đậm, giờ tha thiết mong muốn được hóa giải hận thù (Lời xưng tội lúc nửa đêm). Tác giả đã rất thành công trong việc xây dựng tâm lý nhân vật, từng câu chữ len lỏi trong ngõ ngách tâm hồn rồi viết lên giấy. Những triết lý nhà văn gợi ra không mới lạ so với các nhà văn đương thời, song đều có chất thơ, chất riêng của một người nghệ sĩ. "Con người nào mà không giăng cho mình sợi tơ nhện dối trá để chính mình sa vào? Sự dối trá êm ái ấy, mấy ai thoát khỏi? Êm ái và tiện lợi". Những câu bày tỏ nỗi niềm của một người sắp rời khỏi trần thế, đánh trúng tim đen của bao con người. Tự lừa dối chính mình và đổ lỗi cho hoàn cảnh, không bao giờ ý thức được cái sai của mình. "Rất nhiều người chúng ta tưởng lầm là giỏi giang thực ra đều là nhờ những cái bóng". Lời văn súc tích, không cầu kỳ hoa mỹ, không sắc bén, nhưng đúng trọng tâm và gợi nhiều suy nghĩ. Kim Ân không giảng dạy ai cái gì, chỉ là bình thản nói ra sự thật, giống như đang lột ra lớp vỏ bọc bên ngoài, để người ta nhìn lại chính mình theo cách trần trụi. Nghĩa trên mặt chữ, thấm cái chữ mới nhuần cái nghĩa. Gấp lại cuốn sách, những điều nhỏ nhặt đến mức tầm thường đi vào văn chương mang theo sức cảm đặc biệt. Sức cảm thấu lẽ đời, những bất bình ở đời, hoặc những tình cảm trong thời hậu chiến cứ âm ỉ kéo dài làm nên nghệ thuật của tác phẩm. Nhan đề "Hoa cúc dại" bình dị nói lên nội dung mỗi câu chuyện trong tác phẩm đều như vậy. Nhưng không có câu chuyện nào lạc lối cả, tất cả đều tỏa sáng và mang theo sức sống như nhau, đều đọng lại dư âm rất vang. Kim Ân lớn lên giữa thời loạn lạc nên đã viết lại rõ ràng và chân thực, những nỗi đau mất mát đó sẽ là bài học cho lớp trẻ hiện nay cần phải noi gương cha ông.
