Trong các quyền và nghĩa vụ của công dân được quy định trong Hiến pháp thực thi nghĩa vụ thì nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc là nhiệm vụ thiêng liêng và cũng là quyền cao quý của công dân. Sở dĩ chúng ta coi đó vừa là nghĩa vụ vừa là quyền lợi bởi lẽ xuất phát từ truyền thống dựng nước và giữ nước của dân tộc trải qua mấy nghìn năm lịch sử hình thành phát triển, cho thấy dù là trong chiến tranh hay thời bình, tinh thần dân tộc sẵn sàng chiến đấu hi sinh vì độc lập tự do, vì nhân dân luôn dược phát huy cao độ. Do đó, ngày nay trong thời bình, để có thể thực hiện được chiến lược bảo vệ Tổ quốc. Đáp ứng được yêu cầu xây dựng quân đội trong tình hình mới, bảo đảm cho công dân thực hiện đầy đủ quyền và nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc đòi hỏi mỗi công dân đều phải có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ quân sự và tham gia xây dựng nền quốc phòng toàn dân. Các quyền và nghĩa vụ của công dân đã dược quy định cụ thể hóa trong Luật nghĩa vụ quân sự năm 2015. Bên cạnh đó với một số trường hợp nhất định và đặc thù thì công dẫn được phép tạm hoãn và miễn thực hiện nghĩa vụ quân sự. Tiêu chuẩn gọi tham gia nghĩa vụ quân sự của công dân Mọi công dân Việt Nam từ đủ mọi thành phần xã hội. Tôn giáo, dân tộc, tín ngưỡng hay học vấn, nghề nghiệp, nơi cư trú đều có thể là đối tượng phải thực hiện nghĩa vụ quân sự bắt buộc theo quy định. Theo đó, công dân đáp ứng đủ 4 tiêu chuẩn được quy định tại Điều 4 Nghị định 148/2018/NĐ-CP như sau: = Công dân trong độ tuổi gọi nhập ngũ: Tuổi nhập ngũ được quy định là từ 18 đến hết 25 tuổi. Trong đó, tuổi nhập ngũ có thể được kéo dài đến hết 27 tuổi đối với người được đào tạo cao đẳng, đại học đã được tạm hoãn gọi nhập ngũ (Theo quy định tại Điều 30 Luật Nghĩa vụ quân sự 2015). - Đủ điêu chuẩn chính trị tuyển chọn theo quy định chung. - Công dân được tuyển chọn phải đủ tiêu chuẩn về sức khỏe. Theo đó, công dân phải có sức khỏe đạt loại 1, 2, 3 theo quy định của thông tư liên tịch số 16/2016/TTLT-BYT-BQP. Đặc biệt, không gọi nhập ngũ đối với công dân có sức khỏe loại 3 tật khúc xạ về mắt (tương đương cận thị 1, 5 diop trở lên, viễn thị các mức độ, loạn thị) ; nghiện ma túy, nhiễm HIV/AIDS. - Tiêu chuẩn văn hóa: Trình độ văn hóa từ lớp 8 trở lên, riêng địa phương khó khăn không đảm bảo đủ chỉ tiêu giao quân có thể tuyển chọn công dân có trình độ văn hóa từ lớp 7. Trường hợp khác có thể tuyển thêm 20 – 25% công dân có trình độ tiểu học và còn lại là trung học cơ sở đối với trường hợp gọi nghĩa vụ quân sự ở vùng sâu, vùng xa, vùng có điều kiện kinh tế xã hội đặc biệt khó khăn, đồng bào dân tộc thiểu số dưới 10.000 người. Trường hợp công dân được miễn nghĩa vụ quân sự Theo quy định, công dân nam từ đủ 17 tuổi trở lên phải đăng kí nghĩa vụ quân sự. Tuy nhiên, công dân có thể được miễn đăng ký nghĩa vụ quân sự nếu thuộc một trong các trường hợp được quy định tại Điều 14 Luật nghĩa vụ quân sự năm 2015 và Hướng dẫn tại Thông tư liên tịch 16/2016/TTLT- BYT-BQP. Các mục được đề cập bao gồm: - Công dân là người khuyết tật: Tiêu chuẩn để đánh giá người được miễn đăng ký nghĩa vụ quân sự trong trường hợp này phải là người bị khiếm khuyết, bị tật nặng hoặc đặc biệt nặng được quy định. - Người mắc các bệnh tâm thân, bệnh hiểm nghèo hoặc các bệnh mãn tính như các bệnh lý ác tính, Động kinh, Parkinson, di chứng do lao, xương, khớp, bệnh phong; người nhiễm HIV/AIDS. Trường hợp công dân được tạm hoãn gọi nhập ngũ Công dân thuộc vào một hoặc nhiều trường hợp được quy định tại Khoản 1 Điều 41 Luật nghĩa vụ quân sự 2015, Khoản 1 Điều 5 Thông tư 148/2018/TT-BQP thì được tạm hoãn gọi nhập ngũ. - Một là, chưa đủ tiêu chuẩn về sức khỏe phục vụ tại ngũ theo kết luận của Hội động khám sức khỏe. - Hai là, công dân phải là lao động duy nhất trong gia đình. Theo đó: + Công dân phải trực tiếp nuôi dưỡng thân nhân chưa đến tuổi lao động hoặc không còn khả năng lao động. + Công dân bị thiệt hại nặng nề về người và tài sản do tai nạn, thiên tai, dịch bệnh nguy hiểm xảy ra. Trường hợp này công dân cần có được xác nhận từ phía Ủy ban nhân dân cấp xã để có thể làm đơn xin hoãn tạm gọi nhập ngũ. - Ba là, công dân là con của bệnh binh, người nhiễm chất độc màu da cam, bị suy giảm khả năng lao động từ 61% đến 80% hoặc trong gia đình có anh, chị, em ruột là hạ sĩ quan, binh sĩ đang phục vụ tại ngũ; hạ sĩ quan, chiến sĩ thực hiện nghĩa vụ tham gia Công an nhân dân. - Bốn là, trường hợp người đang có thời gian sinh sống tại khu vực đặc biệt khó khăn theo dự án phát triển kinh tế - xã hội trong thời gian 3 năm đầu tiên hoặc các cán bộ, công chức, viên chức, thanh niên xung phong được điều động đến công tác tại khu vực này. - Năm là, học sinh, sinh viên đang học tập tại trường phổ thông, đại học, cao đẳng có thể được tạm hoãn gọi nhập ngũ trong thời gian theo học, theo thời gian của khóa học, đào tạo. Lưu ý: Thời gian để công dân tạm hoãn tham gia nghĩa vụ quân sự được kéo dài đến khi công dân không còn thuộc trong các trường hợp này. Trường hợp miễn gọi nhập ngũ Để được miễn gọi nhập ngũ, công dân phải thuộc một trong các trường hợp được quy định tại Khoản 2 Điều 41 Luật nghĩa vụ quân sự 2015 như sau: = Công dân phải là con hoặc là một anh, một em trai của liệt sĩ, một con của thương binh hạng một. - Công dân phải là một con của thương binh hạng hai, bệnh binh, người nhiễm chất độc màu da cam suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên. - Trường hợp các cán bộ, công chức, viên chức, thanh niên xung phong có thời gian làm việc từ 24 tháng trở lên theo điều động tại khu vực đặc biệt khó khăn hoặc công tác cơ yếu. Như vậy, bài viết này đã cung cấp cho bạn một số thông tin về các quy định, nghĩa vụ bắt buộc tham gia thực hiện nghĩa vụ quân sự của công dân cũng như các trường hợp công dân được tạm hoãn, miễn nghĩa vụ quân sự một cách đầy đủ và rõ ràng nhất. Tuy nhiên, các hành vi lợi dụng quy định dể cố tình trốn tránh không thực hiện nghĩa vụ quân sự được xếp vào các hành vi bị pháp luật nghiêm cấm. Người có hành vi này có thể bị xử phạt hành chính theo quy định tại Nghị định 120/2013/NĐ-CP. Đặc biệt, kể từ khi Bộ luật hình sự 2015 có hiệu lực thi hành, các hành vi trốn tránh nghĩa vụ quân sự có thể bị xử lí về hình sự theo quy định tại Điều 332 với mức hình phạt cao nhất lên đến 5 năm tù.
