Sự sống và cái chết như hai mặt của một tờ giấy, gắn bó mật thiết, hữu cơ với nhau. Ta có thể quan sát được sự chuyển hóa sống chết trong những sự tồn tại ngắn ngủi trên thế gian. Một chiếc lá rơi xuống lại trở thành dưỡng chất ươm lên sự sống mới. Phù dung nở, tàn rồi lại nở. Đom đóm sinh ra chỉ để truyền lại ánh sáng le lói, lung linh để rồi chết đi.. Nhưng ta vẫn không thể biết được sự tuần hoàn sinh tử trong cuộc sống của chính con người. Ta vẫn băn khoăn cho câu hỏi: "Có sự sống đằng sau cái chết hay không?". Nhà vũ trụ học, giáo sư vật lý người Mỹ Sean Caron, bằng các nghiên cứu trong Trường Lượng Tử, không tìm thấy "hạt linh hồn" nên đã khẳng định: "Một kiếp sống khác là bất khả thi." Chúng ta, trong sự hữu hạn của kiếp sống này cũng không thể ý thức được về cõi sống khác đó. Cuộc sống của chúng ta là thế giới hiện hữu xung quanh, là những gì ta nhìn nhận, luận giải được. Cuộc sống hiện tại là nơi bản ngã của ta, con người ta với bề ngoài, chức vị, tính cách, suy nghĩ đang tồn tại. Cái chết là sự vĩnh biệt thế giới hiện tồn và chấm dứt mọi hoạt động sinh học cũng như ý thức nên dù có nói thiên địa tuần hoàn, cuộc đời này vẫn là duy nhất với ta và thật khó tin nếu ta đến và sống ở một thế giới khác. Và đời sống khác đó, nếu không là ta thì ta trải nghiệm nó như thế nào? Ngược lại với quan điểm đó là sự khẳng định "thác là thể phách, còn là tinh anh" với ý niệm rằng, tuy thân xác này của ta phân rã nhưng vẫn còn kí ức của linh hồn chu du ở đâu đó và lại tiếp diễn một đời sống khác. Trong cuốn sách "Kiếp nào ta cũng tìm thấy nhau" của Brian L. Weiss, câu chuyện "trùng hợp" đến kì lạ của Elizabeth và Pedro cho thấy họ đã trải qua những kiếp sống khác nhau và còn cái duyên để tương ngộ, điều đó làm ta không khỏi băn khoăn. Nhiều người lúc còn nhỏ hay khi được thôi miên cũng đã kể lại được tiền kiếp của mình một cách rành rọt. Thần thoại Hy Lạp có nói về "thế giới bên kia" được Hades cai quản; các tôn giáo khác cũng có ý niệm về sự tái sinh của linh hồn hay cõi thiên đàng, địa ngục; Trang Tử, một triết gia Trung Hoa, cũng cho rằng con người là hợp nhất của khí, chết đi là trả lại khí cho trời đất để khí ấy tiếp tục tích tụ mà tạo nên một cuộc sống mới.. Nhưng đến cuối cùng, ta vẫn không thể có một câu trả lời đích đáng, đóng khung cho vấn đề này. Con người luôn khát khao đi khám phá, luận giải, định nghĩa mọi thứ, nhưng có những điều khi ta càng cố hiểu bằng lý tính thuần túy thì ta càng không thể hiểu. Chỉ có đứng ngoài sự tri kiến, thoát khỏi bản ngã của mình, không đặt nặng đúng sai mà cứ ung dung hòa vào bản chất mênh mông của vũ trụ thì may ra ta mới thâu nhận được chút gì đó cho mình. Nhưng có lẽ câu hỏi quan trọng hơn cả không phải là có sự sống sau cái chết hay không mà là ta phải sống ra sao trong đời sống hiện tại này, để mỗi bước đi của sinh mệnh là một hành trình đẹp đẽ. Dẫu kiếp sống có tuần hoàn thì mỗi khoảnh khắc ta sống trong cuộc đời này vẫn là duy nhất. Cái chết không chờ đợi ta ở cuối con đường mà luôn hiện hữu tại đây và ngay lúc này. Sư ông Làng Mai nói rằng, sự sống và cái chết tương tức với nhau, luôn diễn ra đồng thời với nhau, dựa vào nhau mà tồn tại. Ta sống thật ra là đang chết dần đi từng ngày, từng phút, từng giây để rồi đi đến điểm cuối cùng là sự kết thúc của kiếp sống, ta lìa quán trọ trần gian này. Mỗi khoảnh khắc trong cuộc đời này là duy nhất, khi thời gian trôi qua, khoảnh khắc ấy chết đi và một bóng ma của chính ta trôi vào dĩ vãng không thể lấy lại được. Quá khứ chỉ có thể hoài niệm chứ không thể quay đầu. Ta biết rằng thời gian ta sống trên đời là hạn hữu và những người ta gặp được rồi cũng phải lìa xa. Thế nhưng, ta cứ mải miết ganh đua và oán hận, ta suy tính và lạnh nhạt, ta yêu ghét rồi giận hờn.. Một ngày, khi dòng thời gian âm thầm đã trôi chảy quá nhanh, ta mới bất chợt nhận ra con cò trắng đã bay khỏi mảnh đất nhọc nhằn của trần thế, đám mây xưa đã hóa thành mưa bụi, tiễn người và tiễn chính ta rời khỏi cuộc đời.. Nói như thế không phải để ta dồn mình vào sự sợ hãi cái chết mà để nhắc nhở ta trong hành trình sống, sống ra sao để mỗi phút giây, một một ngày, mỗi tháng năm qua đi đều lung linh ánh sáng của thương yêu và thức ngộ, để mỗi khoảnh khắc chết đi như một cánh hoa rơi chứ không phải tro bụi mịt mù. Ý thức được sự ngắn ngủi của cuộc đời, sự mong manh của sinh mệnh, sự nhỏ bé của thế gian, ta cũng sẽ nhẹ lòng hơn trước hạnh phúc và khổ đau, thành công hay thất bại. Trái Đất rộng lớn của chúng ta vẫn "Như một hòn bi xanh, Trái Đất này quay tròn" (Trịnh Công Sơn), nhỏ bé và tầm thường so với chiều kích của vũ trụ, như một trò chơi của tạo hóa. Những gì ta cho là quan trọng, là lớn lao, cấp thiết vẫn chỉ là những điều bất định, phù du. Ta đang sống, ta lao lực để hoàn thành công việc, hoàn thành công việc để có tiền, có tiền để nuôi sống bản thân và gia đình, vậy sống để làm gì? Sống là không cố chấp cũng không buông xuôi, cứ bình an và hết lòng với cuộc sống. Mọi hạnh phúc rồi sẽ qua đi, mọi đau buồn rồi sẽ qua đi, thăng trầm của cuộc sống là hệ quả của việc vận động và biến chuyển liên tục. Vì vậy, đừng quá ảo mộng với công danh hay lụy phiền vì thất bại, chỉ cần ung dung mà đón nhận những hoàn cảnh cuộc đời bày ra trước mắt. Tất cả rồi sẽ qua đi.. "Có cuộc sống sau cái chết không?", thiền sư Nhất Hạnh trả lời: "Không diệt không sinh đừng sợ hãi". Cái sinh cái diệt luôn diễn ra đồng thời, chuyển hóa nhau, thay thế nhau. Cái chết là nơi sự sống khởi sinh, sự sống cũng là điểm cái chết bắt đầu đếm nhịp. Sống hay chết chỉ là sự thay đổi trạng thái, còn bản chất thuần khiết, cao cả vẫn tiềm tàng, bất biến. Trong điệu luân vũ bất tận của sự sống và cái chết, ta không biết được sinh mệnh mình trôi dạt đến những đâu nhưng trong cuộc sống hiện tại này, ta ý thức được mình, cảm nhận được cuộc sống tươi đẹp với muôn hình nghìn vẻ và vô vàn điều bí ẩn, ta quyết định được con đường mình đi, thái độ sống mình chọn.. Như vậy là ta có thể tìm đến được bình an và hạnh phúc cho mình, vượt lên guồng quay sinh tử, ngay trong giây phút hiện tại này..
