[Thư Viện Ngôn Từ]

BÀN VỀ CÁCH CƯ XỬ Ở ĐỜI

​

Trong cuộc sống, cách con người đối xử với nhau là tấm gương phản ánh đạo đức, nhân cách và bản lĩnh của mỗi cá nhân. Bàn về vấn đề này, câu chuyện giữa Nhan Uyên và Khổng Tử mang đến những bài học sâu sắc về cách cư xử ở đời. Nhan Uyên từng hỏi Khổng Tử: "Thưa thầy, con muốn dù nghèo vẫn có được sự thanh thản như giàu, dù hèn nhưng vẫn giữ được sự sáng suốt như người sang. Con muốn cả đời sống không lo sợ, không phải buồn phiền vì thất bại. Sống như thế có nên không ạ?" Khổng Tử đáp: "Câu hỏi của con thật đáng trân trọng. Nghèo mà muốn sống như giàu, đó là nhờ biết bằng lòng với số phận, không tham lam, không mê đắm vật chất. Hèn mà muốn được như sang, ấy là nhờ biết nhún nhường, sống lễ độ và tự trọng. Dù không mạnh mẽ nhưng muốn có uy, đó là nhờ biết thận trọng, sống cung kính, không để mình mắc sai lầm. Sống hòa hợp với mọi người mà muốn cả đời không lo sợ, ấy là nhờ biết cân nhắc lời nói, chọn lựa hành động kỹ càng."

Câu chuyện ngắn gọn nhưng chứa đựng triết lý nhân sinh sâu sắc. Trong xã hội hiện đại, khi vật chất và danh vọng thường được đặt lên hàng đầu, cách cư xử cao thượng lại càng trở nên quý giá. Nó nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc giữ gìn phẩm giá, sống chân thành và luôn hướng đến giá trị bền vững hơn những thứ phù phiếm.

Sống ở đời, không cần chạy theo công danh, phú quý để được tôn trọng, bởi điều ấy chỉ là phù phiếm và nhất thời. Thay vào đó, hãy coi trọng "thiên tước" – đức hạnh trời ban – hơn "nhân tước" – danh vọng do con người phong tặng. Biết tự trọng là biết gìn giữ phẩm giá, không để ai coi thường hay khinh nhờn. Biết thản nhiên, không để những lo âu hay phiền toái bủa vây, đó chính là cách bảo vệ sự an nhiên trong tâm hồn.

Như nhà triết học Epictetus từng nói: "Đừng mong cầu những điều ngoài tầm kiểm soát của mình. Nếu bạn hài lòng với những gì đang có, bạn sẽ luôn sống thanh thản." Hay Lão Tử cũng từng nhắc nhở: "Người biết đủ là người giàu, người biết nhún nhường là người cao quý." Những lời dạy ấy, dù ở phương Đông hay phương Tây, đều chung một thông điệp: Hạnh phúc không nằm ở những thứ bên ngoài, mà ở cách chúng ta nhìn nhận và cư xử trong cuộc sống.

Trong lịch sử, danh tướng Nguyễn Trãi là một tấm gương tiêu biểu. Dù sống trong cảnh bị đố kỵ, ghen ghét, ông vẫn giữ được cốt cách thanh cao, tận tụy vì dân, vì nước. Ông từng viết: "Của cải chẳng để bận tâm, chỉ nguyện lòng trong sạch mãi." Chính sự tự trọng, khiêm nhường đã giúp ông vượt qua bao thử thách của cuộc đời, để lại tiếng thơm muôn đời.

Hay như cố Tổng thống Nam Phi Nelson Mandela – người đã bị giam cầm suốt 27 năm, nhưng khi được trả tự do, ông không hề mang lòng hận thù mà lại chọn cách tha thứ. Ông từng nói: "Hận thù giống như uống thuốc độc và chờ kẻ thù của mình chết. Tha thứ chính là cách giải thoát cho tâm hồn mình." Chính sự khoan dung và nhân ái của Mandela đã giúp ông hàn gắn những vết thương trong lòng dân tộc, trở thành biểu tượng của hòa bình và nhân quyền.

Trong bối cảnh xã hội ngày nay, khi sự vô cảm và thói ích kỷ có xu hướng gia tăng, cách cư xử đúng mực, biết nghĩ đến người khác, lại càng trở thành biểu hiện của một lối sống cao đẹp. Một hành động nhỏ như nhường đường, một lời nói ân cần, hay đơn giản là sự im lặng đúng lúc cũng có thể là minh chứng cho phẩm chất của một con người.

Hãy thử hình dung một xã hội mà ai cũng biết cách cư xử đúng mực: Sẽ không còn những cuộc xung đột vô nghĩa, không còn sự ganh ghét, đố kỵ. Ngược lại, mọi người sẽ đối xử với nhau bằng sự cảm thông và tôn trọng. Cách cư xử đúng đắn không chỉ giúp ta xây dựng mối quan hệ tốt đẹp, mà còn là chìa khóa mở ra cánh cửa hạnh phúc và thành công bền vững.

Như Khổng Tử đã dạy, nếu biết giữ cho tâm hồn thanh cao, biết sống hòa nhã với mọi người, và biết cân nhắc trước mọi hành động, lời nói, chúng ta không chỉ sống an yên mà còn góp phần xây dựng một xã hội văn minh, nhân ái. Ở đời, giữ trọn vẹn những điều này không dễ, nhưng đó chính là con đường dẫn đến sự thanh thản và niềm vui cao thượng.