[Con Ong Po]

10 Sự Thật Tâm Lý Con Người Khiến Bạn Ngạc Nhiên​

Tác giả: Con Ong Po

Bạn đã bao giờ tự hỏi vì sao mình có thể nhớ mãi một kỷ niệm buồn từ thời tiểu học, trong khi quên mất hôm qua ăn gì? Hoặc tại sao chỉ cần thấy người khác ngáp là bạn cũng ngáp theo? Tâm lý con người ẩn chứa nhiều điều kỳ lạ, và càng tìm hiểu, bạn sẽ càng ngạc nhiên trước cách bộ não vận hành. 10 sự thật tâm lý thú vị được khoa học chứng minh, nhưng ít ai để ý. Hiểu chúng, bạn không chỉ hiểu rõ bản thân hơn, mà còn biết cách ứng xử tinh tế và hạnh phúc hơn trong đời sống hàng ngày.

1. Bộ não nhớ cảm xúc nhiều hơn sự kiện​

Bạn có thể quên chi tiết buổi học đầu tiên ở trường cấp 1, nhưng bạn vẫn nhớ rõ cảm giác hồi hộp, lo lắng hay phấn khích ngày hôm đó. Điều này xảy ra vì não không ưu tiên lưu trữ toàn bộ dữ liệu giống như một chiếc máy quay phim. Thay vào đó, nó chọn lọc những phần quan trọng nhất – mà trong hành trình sinh tồn của loài người, đó chính là cảm xúc.

Ví dụ, bạn có thể quên bạn thân hồi nhỏ từng nói câu gì làm bạn khóc, nhưng cảm giác tủi thân thì không bao giờ mất đi. Khoa học gọi đây là "hiệu ứng cảm xúc trong trí nhớ" – chúng ta dễ nhớ những trải nghiệm cảm xúc mạnh, dù tích cực hay tiêu cực.

Nếu muốn tạo nên những kỷ niệm khó quên với ai đó, hãy chú trọng đến cảm xúc bạn mang lại, chứ không phải chỉ lời nói hay hành động.

2. Cười giả cũng khiến bạn vui hơn thật sự​

Có bao giờ bạn buồn nhưng vẫn phải nở một nụ cười để "giữ phép lịch sự"? Điều bất ngờ là ngay cả nụ cười gượng gạo đó cũng có thể cải thiện tâm trạng. Đây là hiệu ứng phản hồi nét mặt.

Khi cơ mặt tạo hình cười, các dây thần kinh truyền tín hiệu đến não, và não sẽ "tin" rằng bạn đang vui. Một nghiên cứu nổi tiếng cho thấy, những người ngậm bút ngang miệng (khiến cơ mặt giống như đang cười) báo cáo rằng họ thấy nội dung phim hoạt hình hài hước hơn nhóm còn lại.

Vậy nên, khi thấy chán nản, hãy thử cười trước gương hoặc bật một video vui nhộn rồi cười theo. Não bạn sẽ bị "đánh lừa", và tâm trạng sẽ nhẹ nhàng hơn nhiều.

3. Nghe lặp lại nhiều lần, não dễ tin hơn​

Đây gọi là "hiệu ứng ảo tưởng sự thật". Não có xu hướng tin thông tin càng quen thuộc thì càng đúng, bất kể tính chính xác.

Đó là lý do tin giả có thể lan truyền nhanh chóng: Khi bạn nghe một lời đồn lặp lại từ nhiều nguồn, bạn sẽ thấy nó có vẻ đáng tin. Các nhà quảng cáo cũng tận dụng điều này: Lặp lại slogan, logo, giai điệu để khiến bạn ghi nhớ.

Nếu muốn học thuộc điều gì, hãy lặp lại nó nhiều lần trong các ngữ cảnh khác nhau. Và nếu nghe tin gì đó, hãy nhớ: Việc "nghe quen" không đồng nghĩa với "đúng".

4. Một đêm mất ngủ khiến não như.. Say rượu​

Có người nghĩ: "Thức một đêm thôi chắc không sao." Nhưng khoa học cho thấy chỉ cần thiếu ngủ, não sẽ hoạt động như khi bạn vừa uống vài ly bia. Phản xạ chậm hơn, phán đoán kém hơn, trí nhớ ngắn hạn giảm rõ rệt.

Một nghiên cứu của NASA cho thấy, chỉ cần thiếu ngủ 24 giờ, hiệu suất làm việc của phi công giảm tương đương mức say rượu 0.1% (cao hơn giới hạn cho phép khi lái xe).

Đừng chủ quan với giấc ngủ. Ngủ ngon có thể hiệu quả hơn cả học thêm một tiếng trước kỳ thi, vì não cần thời gian nghỉ ngơi để xử lý và lưu trữ thông tin.

5. Quyết định được đưa ra trước khi bạn "nghĩ"​

Bạn nghĩ rằng mình suy xét kỹ trước khi mua một chiếc áo hay chọn món ăn? Thực tế, nhiều nghiên cứu bằng máy quét não cho thấy não đã đưa ra quyết định trước vài trăm mili-giây, rồi sau đó ý thức mới "chắp vá lý do" để biện minh.

Điều này giải thích vì sao nhiều khi bạn chỉ nói: "Tôi thích món này vì cảm giác thôi" – bởi vì vô thức đã chọn sẵn.

Hiểu được điều này, bạn sẽ cẩn thận hơn với môi trường xung quanh, vì nó tác động trực tiếp đến vô thức. Nếu bạn thường xuyên ở gần đồ ăn vặt, khả năng cao bạn sẽ "quyết định ăn" trước khi kịp suy nghĩ.

6. Một lời chê nặng hơn mười lời khen​

Não chúng ta nhạy cảm với thông tin tiêu cực hơn tích cực. Đây gọi là "thiên kiến tiêu cực" (negativity bias ). Nó từng giúp tổ tiên chúng ta sinh tồn: Nhớ kỹ nguy hiểm để tránh lặp lại sai lầm.

Ví dụ, khi bạn nhận được 9 lời khen và 1 lời chê trong ngày, bạn sẽ thường nhớ mãi lời chê đó. Tin xấu cũng lan nhanh hơn tin tốt, bởi vì não coi nó quan trọng hơn. Đừng quá khắt khe với chính mình. Hãy học cách cân bằng bằng việc ghi nhận những điều tích cực, thay vì chỉ chăm chăm vào khuyết điểm.

7. Não không phân biệt rõ giữa tưởng tượng và thực tế​

Khi bạn tưởng tượng chi tiết một trải nghiệm, các vùng não liên quan sẽ hoạt động giống như khi bạn thật sự sống trải nghiệm đó. Các vận động viên thường hình dung từng bước thi đấu trước khi ra sân, và điều này thực sự giúp họ cải thiện hiệu suất.

Thậm chí, nếu bạn hình dung mình tập thể dục (như nâng tạ), cơ bắp có thể tăng nhẹ sức mạnh, dù không nhiều bằng tập thật.

Điều này có nghĩa: Hình dung tích cực có thể giúp bạn học kỹ năng nhanh hơn, chuẩn bị tinh thần tốt hơn, và đối mặt khó khăn tự tin hơn.

8. Cơ thể điều khiển ngược lại cảm xúc​

Tư thế không chỉ phản ánh cảm xúc, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến chúng. Khi bạn đứng thẳng, mở vai, hít thở sâu, bạn sẽ cảm thấy tự tin hơn. Ngược lại, ngồi gù lưng, cúi mặt có thể khiến tâm trạng đi xuống.

Tiến sĩ Amy Cuddy, trong một bài TED Talk nổi tiếng, đã cho thấy "power pose" (tư thế mạnh mẽ) chỉ trong 2 phút có thể làm giảm cortisol (hormone căng thẳng) và tăng testosterone (hormone tự tin).

Vậy nên, lần tới khi bạn bước vào một cuộc phỏng vấn hay thuyết trình, hãy thử đứng thẳng, mở vai, hít thở sâu. Bạn sẽ cảm thấy khác biệt ngay.

9. Ngáp là một dạng.. Đồng cảm​

Chắc bạn từng bị "lây ngáp" rồi đúng không? Chỉ cần thấy ai đó ngáp, tự dưng mình cũng ngáp theo. Các nhà khoa học cho rằng đây liên quan đến "tế bào gương" trong não – loại tế bào giúp ta đồng cảm và bắt chước cảm xúc người khác.

Điều thú vị: Người càng đồng cảm cao, càng dễ bị lây ngáp. Thậm chí, bạn còn dễ lây ngáp hơn khi đó là người thân hay bạn bè gần gũi, so với người lạ.

Vậy nên, lần tới khi cả nhóm cùng ngáp, có thể xem đó như dấu hiệu rằng mọi người đang.. Kết nối với nhau.

10. Sự im lặng trong hội thoại khiến não căng thẳng​

Bạn đã bao giờ ngồi trong một cuộc họp mà không ai nói gì, khiến không khí nặng nề, tim đập nhanh hơn? Khoa học chứng minh: Sự im lặng quá lâu trong giao tiếp kích hoạt vùng não liên quan đến cảnh giác và nguy hiểm.

Đó là lý do con người thường cố lấp khoảng trống bằng lời nói vu vơ như "Ờm.. Thời tiết hôm nay đẹp nhỉ?".

Tuy nhiên, biết cách dùng im lặng đúng lúc (như trong đàm phán hoặc trò chuyện sâu) lại rất mạnh mẽ, vì nó buộc người đối diện phải suy nghĩ và phản hồi.

Kết lại​

Tâm lý con người kỳ lạ nhưng cũng rất thú vị. Chỉ từ một nụ cười gượng, một lời chê, hay một cái ngáp, chúng ta đã thấy cách não bộ điều khiển cảm xúc và hành vi tinh vi đến mức nào.

Hiểu những sự thật này, bạn sẽ dễ dàng thấu hiểu bản thân hơn, bớt căng thẳng khi gặp khó khăn, và biết cách ứng xử thông minh hơn trong các mối quan hệ.

Bởi vì, cuối cùng thì, tâm lý không phải điều gì xa vời – nó chính là cách bạn đang sống, đang cảm nhận, và đang kết nối mỗi ngày.