Bin leo lên chiếc Spacy của mẹ, hí hửng khoe:

- Cô giáo treo tranh Bin lên tường.

- Cưng mẹ vẽ gì?

- Nhà bố ở quê. Có cây cau, đụn rơm, gà mẹ dẫn con đi kiếm ăn, con mèo nằm sưởi nắng, cu Mót ngồi chơi.

- Ai bảo thế?

- Ông nội!

Mẹ cau mặt, lảng qua chuyện khác:

- Bin thích mẹ thưởng gì?

- Thuốc lào.

- Gì cơ?

Mẹ sửng sốt.

- Thuốc lào để Bin thưởng ông nội.

Xe dừng trước cổng, Bin chạy vào réo:

- Ông ơi! Cháu được cô giáo treo tranh lên tường. Tranh vẽ nhà bố ở quê đấy!

Nó tìm ông khắp nơi nhưng không thấy. Thường ông đợi nó từ ngõ cơ mà!

- Ông đâu?

Nó hỏi chị Hai. Chị im lặng.

- Gối này của ông.

Cu Bin cúi nhặt chiếc gối trong đống đồ chị Hai đang dồn đống trước phòng. Lạ chưa, phòng ông dọn sạch đồ đạc, xịt mùi nước hoa thơm lừng đuổi mùi thuốc lào quen thuộc.

- Ông đâu mẹ?

- Ông ốm đi bệnh viện.

- Chở Bin vào thăm ông.

- Vào đó bác sĩ chích!

- Thế Bin chơi với ai?

Bin mếu máo.

- Bin chơi với con robot mẹ mới mua. Đẹp lắm!

Bố đi làm về, Bin níu áo:

- Bố biết ông đâu không?

- Ông về quê.

Ngẫm nghĩ, Bin bảo:

- Ông đi tìm cu Mót.

Bin đếm một mạch từ một đến trăm.

- Ai bày Bin thế?

- Ông.

Bin đọc:

- Công cha như núi Thái sơn. Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra. Một lòng thờ mẹ kính cha. Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.

- Ai dạy Bin thế?

Mẹ ngạc nhiên.

- Ông.

Bin vẽ một bức tranh trong đó ông nắm tay cu Mót. Vẽ xong, Bin bảo:

- Ông ra đi! Bin đã tìm cu Mót cho ông rồi kìa!

Ông và Bin đều ham coi tivi nhưng ông thích cải lương, Bin thích hoạt hình. Chiều nay đang coi hoạt hình, Bin đứng dậy nhìn ra cổng gọi lớn:

- Ông về đi! Bin nhường ông coi cải lương đấy.

Bin ngủ nhưng bố mẹ và đêm thao thức.

Mẹ hỏi:

- Cu Mót là ai mà con nhắc hoài vậy?

Giọng bố đều đều như tiếng mưa rơi từ dĩ vãng:

- Cu Mót ra đời trong đói khổ. Ăn củ khoai, hạt lúa mót mà tượng hình nên đặt là cu Mót. Nghèo mà sáng dạ. Nghe gì là nhớ. Nhìn qua là biết. Thấy con thông minh, bố mẹ quyết cho học chữ. Mùa đông cha cõng đi học. Mùa nước nổi, mẹ đẩy thúng qua mương. Có gì các chị cũng nhường. Ai cũng làm gấp đôi để dồn sức cho cu Mót học. Học hết trường làng, qua trường huyện, lên thành phố.. Học hết mồ hôi nước mắt, tiền của cha mẹ rồi đi làm, lấy vợ và.. Xù!

Bố chua chát.

- Anh kể.. Ai thế?

- Cu Mót lấy vợ giàu. Vợ thích cái gì cũng sang, sạch, hiện đại. Ông bố chồng như cái bát sành sứt cũ kỹ muốn quẳng cho khuất mắt..

Giọng anh vút cao nhọn hoắt như đâm kim vào lòng rồi trầm lặng như đá chặn ngực.

- Mai tôi đem cu Mót về cho bố. Tôi không muốn thằng Bin lớn lên lại thành cu Mót đi lạc và tôi lại đi tìm nó như cha.

Ngày đông có nắng ốm. Bát sành sứt, bình vôi mẻ chụm lại trên băng đá hong nỗi buồn. Cái mốc meo. Cái phai nhạt. Cái còn tươi rói. Họ giống nhau ở đôi mắt mờ đục mà cái nhìn hong hóng như trẻ thơ, đậu ở cổng ngóng phép lạ. Phép lạ hiếm mà niềm đau thì khối! Mỗi niềm chạm tay vào cổng để lại một vệt thế là dày cộm, mở ra, khép lại đều rướm máu. Nỗi buồn của Thi cán bộ choáng một vạt sân. Lão ở đây đã bảy mùa lá rụng. Có năm người con thành đạt ở nhiều ngành. Các con dỗ cha bán nhà chia vàng, thay phiên phụng dưỡng cha.

Được đôi năm xem cha như cục nợ, đùn đẩy, gây gổ, chửi mắng. Cuối cùng không chịu nổi cảnh ấy, lão đi lang thang rồi vào trung tâm nuôi dưỡng người già. Lão nói năng, kể chuyện hay nhất đám, lại từng làm cán bộ, có con cán bộ nên gọi là Thi cán bộ. Lão có ý định góp nhặt những thước phim buồn của 300 bi kịch nhờ ai đó chấp bút thành quyển Tam bách bất hiếu thời hiện đại.

Ông lão mới vào không kể gì ngoài chuyện thằng cháu. Dường như lão ở đây mà quả tim móc để đằng cháu, dõi theo từng giờ. Giờ này cháu tôi đi học về. Giờ này có phim hoạt hình. Giờ này cháu tôi ăn cơm. Nó biết chan canh cho tôi vì tay tôi run làm canh đổ.. Đôi mắt tèm nhẹp hấp háy của lão lưng rưng lướm rướm khi nhắc cháu. Riết rồi cháu lão thành cháu cả nhóm. Lão rỉ rả kể, bình sứt bát mẻ gật gù nghe. Chuyện nó đòi mẹ đẻ con bồ câu. Chuyện hai ông cháu lén nuôi con mèo..

Phép lạ hiện ra ở cổng khi ba người xuất hiện. Thi cán bộ gào to:

- Con cháu ai vào thăm kìa!

Nghe chữ cháu, ông lão như có điện xẹt qua tim. Ông nhìn ra và không tin ở mắt mình.

Thằng Bin chạy trước, vừa chạy vừa réo:

- Ông nội ơi, Bin tới đón ông nội về!

Cu Mót theo sau. Sau nữa.. Vợ thằng cu Mót!

Ông lão nhắm mắt lại. Phải chăng đây là giấc mơ ngày?

- Mở mắt ra ông! Bin nè?

Ông lão mở mắt ôm chầm lấy cháu vừa cười vừa mếu:

- Lớn mà khóc cô giáo không cho phiếu bé ngoan đấy!

Rồi nhìn quanh, Bin nhận xét:

- Trường ông nhiều ông, còn trường cháu nhiều cháu.

Quay qua những bạn già đang nhìn cảnh ấy với đôi mắt mừng lẫn tủi, ông lão giới thiệu:

- Đây là cu Bin!



Cũng đã lâu lắm rồi, cánh cổng trung tâm mở ra, khép lại mà không rướm máu..

Cảm nhận về truyện ngắn "cu mót"

Gấp lại câu chuyện ngắn ngủi này, lòng tôi cứ day dứt mãi không thôi. Một cảm giác nghẹn ngào dâng lên ở cổ họng, vừa thương cảm, vừa giận, vừa xót xa cho những kiếp người, cho cái gọi là "chữ Hiếu" trong xã hội hiện đại đầy toan tính. Câu chuyện về "Cu Mót" không dùng những từ ngữ đao to búa lớn, nhưng lại như những mũi kim châm thẳng vào lương tâm người đọc.

Sự ngây thơ của con trẻ - Tấm gương soi chiếu lương tâm người lớn

Điểm sáng trong trẻo nhất, nhưng cũng là yếu tố gây đau lòng nhất trong truyện, chính là bé Bin. Tâm hồn ngây thơ của đứa trẻ như một tờ giấy trắng, nó tiếp nhận tình yêu thương của ông nội một cách tự nhiên nhất. Bin không quan tâm đến mùi nước hoa thơm lừng hay căn phòng sạch sẽ, nó chỉ nhớ mùi thuốc lào quen thuộc, nhớ chiếc gối cũ của ông.

Những câu hỏi ngô nghê của Bin: "Ông đâu mẹ?", "Bố biết ông đâu không?" và đặc biệt là câu kết luận "Ông đi tìm cu Mót" đã vô tình trở thành những đòn roi quất mạnh vào sự vô tâm của bậc làm cha mẹ. Bin chính là sợi dây neo giữ lại chút tình người còn sót lại trong ngôi nhà hiện đại đó. Nếu không có sự kiên trì nhớ thương ông của Bin, có lẽ người lớn đã mãi mãi trượt dài trong sự lãng quên.

Bi kịch của "Cu Mót" - Khi sự thành đạt đánh mất cội nguồn

Đoạn cao trào nhất của câu chuyện chính là lời thú nhận đầy chua chát của người bố về nhân vật "Cu Mót". Hóa ra, Cu Mót không phải là một người xa lạ, mà chính là quá khứ của anh ta.

Cái tên "Cu Mót" gợi lên cả một tuổi thơ nghèo khó, được chắt chiu, "mót" từng hạt lúa củ khoai để nuôi lớn. Sự hy sinh của cha mẹ dành cho Cu Mót là vô bờ bến: "Mùa đông cha cõng đi học. Mùa nước nổi, mẹ đẩy thúng qua mương". Thế nhưng, bi kịch thay, khi Cu Mót thành đạt, có nhà cao cửa rộng, thì người cha già hy sinh cả đời ấy lại trở thành "cái bát sành sứt cũ kỹ muốn quẳng cho khuất mắt" vì không phù hợp với lối sống sang trọng của vợ con anh.

Lời tự sự của người bố: "Học hết mồ hôi nước mắt, tiền của cha mẹ rồi đi làm, lấy vợ và.. Xù!" nghe thật tàn nhẫn, nhưng lại là một thực tế trần trụi đáng buồn trong xã hội ngày nay. Sự thành đạt về vật chất đã làm mờ đi những giá trị đạo đức căn bản nhất.

Nỗi đau sau cánh cổng viện dưỡng lão và sự thức tỉnh

Hình ảnh những người già trong trung tâm nuôi dưỡng thật ám ảnh. "Bát sành sứt, bình vôi mẻ chụm lại trên băng đá hong nỗi buồn". Họ là những người đã vắt kiệt sức mình cho con cháu, để rồi cuối đời lại bị "đùn đẩy, gây gổ, chửi mắng". Chi tiết "Thi cán bộ" vẫn dõi theo cháu từng giờ, "đôi mắt tèm nhẹp hấp háy lưng rưng lướm rướm khi nhắc cháu" khiến người đọc không cầm được nước mắt. Tình yêu của cha mẹ, ông bà dành cho con cháu là vô điều kiện, ngay cả khi họ bị hắt hủi.

May mắn thay, câu chuyện đã có một cái kết có hậu. Sự ngây thơ của bé Bin và câu chuyện về Cu Mót đã đánh thức lương tri của người bố. Cảnh đoàn tụ tại cổng trung tâm dưỡng lão là một "phép lạ" hiếm hoi. Câu kết của tác phẩm thật đắt giá: "Cũng đã lâu lắm rồi, cánh cổng trung tâm mở ra, khép lại mà không rướm máu..". Nó vừa là niềm vui cho sự đoàn tụ của gia đình Bin, nhưng cũng là nỗi xót xa ngầm hiểu cho biết bao nhiêu cánh cổng khác vẫn đang "rướm máu" vì những cuộc chia ly không có ngày về.

Lời kết

Truyện ngắn "Cu Mót" là một hồi chuông cảnh tỉnh sâu sắc về đạo làm con. Nó nhắc nhở chúng ta rằng, dù cuộc sống có hiện đại, bận rộn đến đâu, dù ta có thành công đến mức nào, cũng không bao giờ được phép quên đi nguồn cội, quên đi công ơn sinh thành dưỡng dục. Đừng để cha mẹ trở thành những "cái bát sành sứt" bị bỏ quên bên lề cuộc đời của chính con cái mình. Đừng để đến khi quá muộn mới nhận ra, bởi không phải ai cũng may mắn có được cơ hội sửa sai như người bố trong câu chuyện này.