Trong những năm qua, đất nước ta chuyển mình trong công cuộc đổi mới sâu sắc và toàn diện, từ một nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lí của nhà nước. Với công cuộc đổi mới, chúng ta có nhiều thành tựu to lớn rất đáng tự hào về phát triển kinh tế-xã hội, văn hóa, giáo dục. Góp phần đưa đất nước mở cửa, hội nhập và phát triển như hiện nay không thể không nhắc đến những thành tựu đạt được từ đường lối ngoại giao của Đảng. Đường lối đối ngoại đối với mỗi quốc gia, dân tộc có vai trò rất quan trọng trong công tác ngoại giao của quốc gia, dân tộc đó. Nó được xác định như là kim chỉ nam cho công tác đối ngoại; quyết định sự thành bại của công tác đối ngoại. Đối với Việt Nam, qua mỗi thời kỳ, dựa trên tình hình thực tiễn trongvà ngoài nước, Đảng ta luôn xác định đường lối đối ngoại phù hợp với điều kiện cụ thể của đất nước ở thời điểm đó. Bước vào thời kỳ đổi mới - đầu thế kỷ XXI, toàn cầu hóa cùng những thay đổi mạnh mẽ, phức tạp khó lường đòi hỏi các quốc gia phải xây dựng cho mình "sức mạnh thông minh" Trong hệ thống các phương tiện để có được sức mạnh thông minh đó ngoại giao nhân dân. Ngoại giao nhân dân đã đi vào từ điển từ vựng ngoại giao thế kỷ XXI. Ngoại giao nhân dân ngày càng trở thành một thành tố quan trọng, lồng ghép vào tất cả các lĩnh vực của hoạt động đối ngoại. Ở Việt Nam, ngoại giao nhân dân là một trong ba trụ cột của ngoại giao hiện đại. Thấm nhuần tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh, dưới sự lãnh đạo của Đảng, ngoại giao nhân dân đã, đang và sẽ tiếp tục khẳng định vị trí, vai trò quan trọng của mình trong nền ngoại giao đổi mới, giúp củng cố và tăng cường quan hệ hợp tác với các quốc gia, các vùng lãnh thổ, các tổ chức, cá nhân, nhân dân các nước, nâng cao vị thế Việt Nam trên trường quốc tế cũng như trong khu vực. Đó cũng chính là lí do mà nhóm chúng em đã quyết định chọn đề tài: "Vai trò của ngoại giao nhân dân trong việc thực hiện đường lối đối ngoại của Đảng" làm tiểu luận kết thúc môn học Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam.
2. Mục đích và nhiệm vụ của tiểu luận
· Mục đích:
Tìm hiểu và góp phần làm sáng tỏ hơn về vai trò của hình thức ngoại giao nhân dân trong việc thực hiện đường lối đối ngoại của Đảng. Từ đó nhằm đưa ra những giải pháp để phát huy hơn nữa vai trò của ngoại giao nhân dân trong xu thế hội nhập quốc tế hiện nay.
· Nhiệm vụ:
Để đạt được những mục đích nêu trên, tiểu luận cần thực hiện một số nhiệm vụ cụ thể như sau:
- Trình bày khái quát về định nghĩa và đối tượng và các nội dung của ngoại giao nhân dân.
- Trình bày được những vai trò của ngoại giao nhân dân trong việc thực hiện đường lối đối ngoại của Đảng hiện nay.
Đề xuất một số giải pháp giúp năng cao hiệu quả và phát huy hơn nữa vai trò của ngoại giao nhân dân trong công tác đối ngoại của Đảng hiện nay.
Đối tượng cần phân tích chính là vai trò của ngoại giao nhân nhân trong việc thực hiện đường lối đối ngoại của Đảng.
· Phạm vi nghiên cứu
Tiểu luận tập trung nghiên cứu về nội dung và vai trò của ngoại giao nhân dân và đường lối của Đảng để nâng cao vai trò của ngoại giao nhân dân trong công tác đối ngoại.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
· Cơ sở lý luận
Tiểu luận được nghiên cứu dựa trên lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc; các quan điểm, chủ trương, chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước.
· Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình thực hiện đề tài, tác giả sử dụng hai phương pháp nghiên cứu chủ yếu là phương pháp lịch sử và phương pháp lôgic. Bên cạnh đó, tác giả còn sử dụng các phương pháp khác như phương pháp phân tích, phương pháp tổng hợp, phương pháp so sánh, phương pháp điều tra xã hội học.
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của tiểu luận
· Ý nghĩa lý luận
Luận văn góp phần làm sáng tỏ vai trò của ngoại giao nhân dân trong hoạt động ngoại giao của Đàng và Nhà nước ta hiện nay.
· Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo cho
Việc tìm hiểu, nghiên cứu và giảng dạy các bộ môn: Văn hóa, lịch sử, dân tộc
Học, tư tưởng Hồ Chí Minh.. ở các trường Đại học và Cao đẳng; làm tài liệu cho các đề tài nghiên cứu và cho những ai quan tâm, nghiên cứu tìm hiểu vấn đề này.
6. Kết cấu của tiểu luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, tiểu luận được chia làm 3 chương:
Chương 1: Khái niệm và lực lượng thực hiện ngoại giao nhân dân
Chương 2: Vai trò của ngoại giao nhân dân trong việc thực hiện đường lối đối ngoại của Đảng.
Chương 3: Một số giải pháp phát huy hơn nữa vai trò của ngoại giao nhân dân.
Chương 1KHÁI NIỆM VÀ LỰC LƯỢNG THỰC HIỆN NGOẠI GIAO NHÂN DÂN
1.1. Bối cảnh quốc tế và trong nước từ nay đến 2020 tác động đến đường lối đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta
Bối cảnh quốc tế: Hòa bình, hợp tác cùng phát triển đi đôi với đấu tranh tiếp tục là xu thế chính trong quan hệ quốc tế thời gian tới. Trong đó, toàn cầu hóa, công nghệ thông tin, giao lưu trên các lĩnh vực tiếp tục phát triển mạnh mẽ. Trong bối cảnh đó, một mặt các quốc gia chủ động tham gia quá trình giao lưu văn hóa để phát triển, khẳng định bản sắc, phát huy ảnh hưởng của mình trên trường quốc tế. Mặt khác, các quốc gia cũng nhận thấy quá trình toàn cầu hóa có thể làm nổi rõ hơn những khác biệt về văn hóa, một trong những nguyên nhân có thể dẫn đến các cuộc xung đột sắc tộc, tôn giáo. Do vậy, ngoại giao nhân dân sẽ ngày càng có vai trò quan trọng hơn trong việc thúc đẩy hợp tác và tháo dỡ ngòi nổ cho những xung đột tiềm tàng trong quan hệ quốc tế. Tại khu vực Đông Nam Á, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đang thúc đẩy mạnh mẽ hợp tác văn hóa với việc xây dựng Cộng đồng ASEAN vào năm 2015, trong đó Cộng đồng Văn hóa - Xã hội là một trong ba trụ cột chính. Ý tưởng về việc xây dựng một cộng đồng Đông Á cũng đang được hình thành, trong đó việc thúc đẩy các hoạt động ngoại giao nhân dân và giao lưu văn hóa là một chất kết dính quan trọng.
Tình hình trong nước: Sau 25 năm Đổi mới, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật về nhiều mặt và hội nhập tương đối sâu rộng vào đời sống quốc tế. Chúng ta đã bình thường hóa và từng bước xây dựng, nâng cấp khuôn khổ quan hệ ổn định, lâu dài với các nước lớn, các trung tâm kinh tế - chính trị thế giới và khu vực, cho đến nay Việt Nam có quan hệ ngoại giao với 180 nước, trong đó có tất cả các nước lớn, có quan hệ kinh tế với hơn 220 thị trường nước ngoài và là thành viên của nhiều tổ chúc và diến đàn quốc tế như Liên hợp quốc (1977), Phong trào Không liên kết (1976), Tổ chức Pháp ngữ (1986), ASEAN (1995), Diễn đàn hợp tác Á-Âu ASEM (1996), Diễn đàn hợp tác kinh tế khu vực châu Á- Thái Bình Dương APEC (1998).. ; giải quyết tốt nhiều tranh chấp về biên giới, lãnh thổ, biển đảo, giữ vững môi trường hòa bình; chủ động hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực.. Với tinh thần chủ động hội nhập, chúng ta đã tận dụng nhiều nguồn lực bên ngoài, kết hợp với tiềm lực trong nước phục vụ cho sự nghiệp phát triển kinh tế, công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước. Nhiệm vụ của công tác đối ngoại trong thời gian tới là giữ vững môi trường hòa bình, tạo các điều kiện quốc tế thuận lợi cho công cuộc đổi mới, đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đồng thời góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh chung của nhân dân thế giới vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội; đưa các quan hệ quốc tế đã được thiết lập vào chiều sâu, ổn định, bền vững, đặc biệt trong lĩnh vực phát triển kinh tế, khoa học công nghệ, giáo dục đào tạo, văn hóa, xã hội và thể thao. Thế và lực của đất nước vừa cho phép, vừa đòi hỏi việc phát huy hiệu quả hơn nữa công tác ngoại giao nhân dân để thực hiện nhiệm vụ này.
Chương 1:KHÁI NIỆM VÀ LỰC LƯỢNG THỰC HIỆN NGOẠI GIAO NHÂN DÂN
1.1. Bối cảnh quốc tế và trong nước từ nay đến 2020 tác động đến đường lối đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta
Nội dung đường lối:
Trong các văn kiện liên quan đến lĩnh vực đối ngoại, Đảng ta đều chỉ rõ cơ hội và thách thức của việc mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế, trên cơ sở đó Đảng xác định mục tiêu, nhiệm vụ và tư tưởng chỉ đạo công tác đối ngoại.
· Cơ hội và thách thức:
Cơ hội: Xu thế hòa bình, hợp tác phát triển và xu thế toàn cầu hóa kinh tế tạo thuận lợi cho nước ta mờ rộng quan hệ đối ngoại, hợp tác phát triển kinh tế. Bên cạnh đó, thắng lợi của sự nghiệp đổi mới đã nâng cao thế và lực của nước ta trên trường quốc tế, tạo tiền đề mới cho quan hệ đối ngoại, hội nhập kinh tế quốc tế.
Thách thức: Những vấn đề toàn cầu như phân hóa giàu nghèo, dịch bệnh, tội phạm xuyên quốc gia, khủng bố.. gây bất lợi cho nước ta. Nền kinh tế Việt Nam phải chịu sức ép cạnh tranh gay gắt trên cả ba cấp độ: Sản phẩm, doanh nghiệp và quốc gia; những biến động trên thị trường quốc tế sẽ tác động nhanh và mạnh hơn đến thị trường trong nước, tiềm ẩn nguy cơ bất ổn, thậm trí khủng hoảng kinh tế - tài chính. Ngoài ra, lợi dụng toàn cầu hóa, các thế lực thù địch sử dụng chiêu bài "dân chủ", "nhân quyền" chống phá chế độ chính trị và sự ổn định, phát triển của nước ta.
· Mục tiêu, nhiệm vụ đối ngoại:
Lấy việc giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, tạo các điều kiện quốc tế thuận lợi cho công cuộc đổi mới để phát triển kinh tế - xã hội là lợi ích cao nhất của Tổ quốc. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng xác đinh nhiệm vụ của công tác đối ngoại là: "Giữ vững môi trường hòa bình, thuận lợi cho đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ; nâng cao vị thế của đất nước; góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới". Mở rộng đối ngoại và hội nhập quốc tế là để tạo thêm nguồn lực đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước; kết hợp nội lực với các nguồn lực từ bên ngoài tạo thành nguồn lực tổng hợp để đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, thực hiện dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh; phát huy vai trò và nâng cao vị thế của Việt Nam trong quan hệ quốc tế; góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh chung của nhân dân thế giới vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội.
· Tư tưởng chỉ đạo:
- Bảo đảm lợi ích dân tộc chân chính là xây dựng thành công vả bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, đồng thời thực hiện nghĩa vụ quốc tế theo khả năng của Việt Nam.
- Giữ vững độc lập tự chủ, tự cường đi đôi với đẩy mạnh đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ đối ngoại.
- Nắm vững hai mặt hợp tác và đấu tranh trong quan hệ quốc tế; cố gắng thúc đẩy mặt hợp tác, nhưng vẫn phải đấu tranh dưới hình thức và mức độ thích hợp với từng đối tác; đấu tranh để hợp tác; tránh, trực diện đối đàu, tránh để bị đẩy vào thế cô lập.
- Mở rộng quan hệ với mọi quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, không phân biệt chế độ chính trị xã hội. Coi trọng quan hệ hòa bình, hợp tác với khu vực; chủ động tham gia các tổ chức đa phương, khu vực và toàn cầu.
- Giữ vững ổn định chính trị, kinh tế - xã hội; giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc; bảo vệ môi trường sinh thái trong quá trinh hội nhập quốc tế.
- Phát huy tối đa nội lực đi đôi với thu hút và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực bên ngoài; xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ; tạo ra và sử dụng có hiệu quả các lợi thế so sánh của đất nước trong quá trình hội nhập quốc tế.
- Bảo đàm sự lãnh đạo thống nhất của Đảng, sự quản lý tập trung của Nhà nước đối với các hoạt động đối ngoại. Phối hợp chặt chẽ hoạt động đối ngoại của Đảng, ngoại giao Nhà nước và ngoại giao nhân dân; giữa ngoại giao chính trị với ngoại giao kinh tế và ngoại giao văn hóa; giữa đối ngoại với quốc phòng an ninh".
Chương 1: KHÁI NIỆM VÀ LỰC LƯỢNG THỰC HIỆN NGOẠI GIAO NHÂN DÂN
1.2. Khái niệm và lực lượng thực hiện ngoại giao nhân dân
Có nhiều định nghĩa về ngoại giao nhân dân, tiêu biểu như:
- Theo học giả Vũ Dương Huân "ngoại giao nhân dân" dùng để chỉ "những hoạt động đối ngoại do các tổ chức nhân dân như thanh niên, phụ nữ, công đoàn, Hội cựu chiến binh, Hội nông dân.. hoạt động đối ngoại của các tổ chức nghề nghiệp (Hội văn học, nghệ thuật, Hội kiến trúc, Hội Sử học) thực hiện".
- Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam (đầu mối về hoạt động ngoại giao nhân dân) khẳng định: "Công tác ngoại giao nhân dân thực chất là công tác dân vận, vận động các đối tượng là quần chúng nhân dân nước ta và quần chúng nhân dân nước ngoài để thực hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị và hợp tác của nước ta".
- Từ điển bách khoa toàn thư Việt Nam định nghĩa: "Ngoại giao nhân dân một hình thức thực hiện quan hệ đối ngoại, do các tổ chức hoặc cá nhân (thuộc nhiều lĩnh vực) tiến hành, không mang tính chính thức của chính phủ các nước".
Trong lịch sử quan hệ quốc tế, các nước tiến hành các hoạt động ngoại giao dưới nhiều hình thức khác nhau, nhưng quy tụ lại thành hai loại chính là ngoại giao nhà nước và ngoại giao nhân dân. Ngoại giao nhà nước là mối quan hệ giữa chính phủ với chính phủ của các nước có chủ quyền, giữa các nhà lãnh đạo của các nước. Các quan chức làm việc trong các đại sứ quán hoặc cơ quan đại diện ngoại giao của một nước ở nước ngoài là những người đại diện cho chính phủ ở nước sở tại. Ngoại giao nhân dân là một hình thức hoạt động quan hệ đối ngoại do các tổ chức, các đoàn thể, hoặc cá nhân thuộc nhiều lĩnh vực tiến hành, không mang tính chất chính thức của Chính phủ. Có nhiều hình thức phong phú: Gặp gỡ, các cuộc đi thăm, hội đàm, trao đổi ý kiến, festival.. Trong lịch sử ngoại giao dân tộc, các hoạt động đối ngoại có tính chất ngoại giao nhân dân đã được thực hiện từ rất sớm. Với lịch sử Việt Nam cận hiện đại có thể nói, Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đặt nền móng cho ngoại giao nhân dân. Ngay từ những ngày đầu mới thành lập, Đảng Cộng sản Việt Nam đã nhận thức rõ tầm quan trọng cũng như tính cấp thiết của việc mở rộng quan hệ đối ngoại nhằm đưa sự nghiệp phát triển đất nước hòa vào trào lưu phát triển chung của thế giới. Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng luôn chú trọng việc kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh của thời đại, coi đây là một trong những nguyên tắc cơ bản trong đường lối quốc tế của mình. Cũng chính vì vậy, sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của nhân dân ta trải qua các thời kỳ lịch sử khác nhau đã luôn giành được sự đồng tình, ủng hộ, sự giúp đỡ rộng rãi của nhân dân tiến bộ trên thế giới.
Tham gia làm ngoại giao nhân dân gồm các đoàn thể, quần chúng, các tổ chức chính trị xã hội, các hội nghề nghiệp, toàn thể nhân dân và nhiều khi cả tổ chức Đảng và cơ quan nhà nước. Bởi vì theo Hồ Chí Minh, ngoại giao không chỉ là việc riêng của "các đại sứ quán, tổng lãnh sự quán là những cơ quan chuyên môn phụ trách, mà còn là các tổ chức khác như ngoại thương, văn hóa, thanh niên, phụ nữ, công đoàn cũng đều làm ngoại giao cả".
Lực lượng chủ chốt thực hiện các hoạt động ngoại giao nhân dân là Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam với vai trò đầu mối. Cùng với Liên hiệp là Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng các tổ chức chính trị - xã hội (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam, Hội Cựu chiến binh, Hội Nông dân). Quan hệ và hoạt động ngoại giao nhân dân không chỉ tập trung hoặc thông qua các tổ chức, cơ quan trung ương mà còn trực tiếp đến các địa phương, thậm chí đến tận cơ sở.
Bên cạnh các tổ chức chính trị - xã hội, nhiều tổ chức nghề nghiệp đã ra đời và tích cực tham gia công tác ngoại giao nhân dân. Nhiều cơ quan, trường học, viện nghiên cứu, trung tâm, các đơn vị sự nghiệp.. hoạt động tích cực trong công tác vận động và sử dụng vốn viện trợ từ các tổ chức phi chính phủ nước ngoài, các hợp tác quốc tế được xúc tiến mạnh mẽ.
Thêm vào lực lượng đông đảo này còn có nhiều nhân sĩ, trí thức, học giả, chức sắc tôn giáo, các nhà hoạt động chính trị - xã hội, các doanh nhân.. tích cực tham gia củng cố, xây dựng và phát triển các mối liên hệ và hoạt động quốc tế, trong số đó có cả những người Việt Nam ở nước ngoài.
Như vậy, với lực lượng đông đảo, ngoại giao nhân dân đã huy động được sức mạnh tổng hợp từ các tổ chức đến các cá nhân, từ trung ương đến cơ sở, từ nhân dân trong nước đến những người Việt Nam ở nước ngoài thực hiện các hoạt động ngoại giao nhân dân. Nhờ đó, Việt Nam không chỉ giữ vững và củng cố các mối quan hệ với bạn bè truyền thống mà còn có thêm nhiều đối tác mới, tranh thủ được nhiều sự ủng hộ của bạn bè quốc tế.
VAI TRÒ CỦA NGOẠI GIAO NHÂN DÂN TRONG VIỆC THỰC HIỆN ĐƯỜNG LỐI ĐỐI NGOẠI CỦA ĐẢNG
2.1. Khái quát chung về đường lối đối ngoại của Đảng hiện nay
Đường lối đối ngoại là một bộ phận của đường lối lãnh đạo chung của Đảng ta, ở mỗi giai đoạn cách mạng có mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ cụ thể và góp phần phục vụ đường lối đối nội. Qua 30 năm đổi mới, đất nước ta đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng có ý nghĩa lịch sử trên các lĩnh vực của đời sống xã hội: Kinh tế tăng trưởng khá, chính trị ổn định, quốc phòng - an ninh được tăng cường, văn hóa - xã hội có bước phát triển mới; đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân được cải thiện; quan hệ đối ngoại ngày càng mở rộng, đi vào chiều sâu, vị thế và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế được nâng cao. Quan hệ đối ngoại của Đảng không ngừng được mở rộng và tăng cường với các chính đảng ở các nước khác nhau trên thế giới theo hướng đa phương và đa dạng hóa các quan hệ. Công tác đối ngoại của Đảng cùng ngoại giao Nhà nước và ngoại giao nhân dân kết hợp hài hòa đã tạo nên những thắng lợi to lớn trên mặt trận ngoại giao, góp phần phát triển đất nước.
Hiện nay trên thế giới, tất cả các nước đều coi trọng lợi ích quốc gia khi thực thi chính sách đối ngoại. Đối với nước ta, xác định đường lối đối ngoại mà đặt lợi ích quốc gia - dân tộc là mục tiêu hàng đầu là vừa phù hợp với xu thế chung, vừa là ý Đảng lòng Dân và tạo sự đồng thuận cao trong xã hội.
Trong 30 năm đổi mới, nhất là trong 25 năm thực hiện Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (1991), Đảng ta đã không ngừng mở rộng và tăng cường quan hệ đa dạng với các chính đảng ở các nước khác nhau trên thế giới, tích cực tham gia các diễn đàn, hội nghị, hội thảo quốc tế của các Đảng Cộng sản và công nhân, các đảng cánh tả và các chính đảng ở châu Á. Từ chỗ chỉ có quan hệ với các Đảng Cộng sản và công nhân, các đảng cánh tả theo khuynh hướng cách mạng, giải phóng dân tộc là chủ yếu, Đảng ta đã chủ động mở rộng quan hệ với các đảng cầm quyền, các đảng tham chính. Đến nay, Đảng Cộng sản Việt Nam đã có quan hệ ở các mức độ khác nhau với trên 200 đảng ở 115 nước khắp các châu lục; trong đó có trên 100 Đảng Cộng sản và công nhân, hơn 40 đảng cầm quyền, gần 80 đảng đang tham gia Quốc hội - Nghị viện các nước. Đồng thời, Đảng ta cũng thường xuyên tham gia và tham gia có hiệu quả các diễn đàn đa phương chính đảng như: Cuộc gặp quốc tế hàng năm của các Đảng Cộng sản và công nhân trên thế giới (IMCWP) ; Hội nghị quốc tế các đảng chính trị châu Á (ICAPP) ; Diễn đàn Sao Paulo của các đảng cánh tả.. Đây là kết quả của quá trình cải biến cách mạng sâu sắc, toàn diện, triệt để, khẳng định đường lối đổi mới của Đảng, trong đó có tư duy đối ngoại là hoàn toàn đúng đắn, sáng tạo, phù hợp với thực tiễn cách mạng Việt Nam và xu thế phát triển của thời đại hiện nay.
VAI TRÒ CỦA NGOẠI GIAO NHÂN DÂN TRONG VIỆC THỰC HIỆN ĐƯỜNG LỐI ĐỐI NGOẠI CỦA ĐẢNG
2.1. Khái quát chung về đường lối đối ngoại của Đảng hiện nay (tiếp)
Đại hội XII của Đảng đã đặt ra yêu cầu nâng cao hiệu quả hoạt động đối ngoại, chủ động hội nhập quốc tế, giữ vững môi trường hòa bình và tạo điều thuận lợi để phát triển đất nước. Đảng ta xác định đây là một trong những giải pháp quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2016 – 2020; đồng thời là sự thể hiện nhận thức, đánh giá của Đảng ta về vai trò to lớn của công tác đối ngoại trong tình hình mới. Kế thừa quan điểm chỉ đạo về đối ngoại của các kỳ Đại hội trước đây, Đại hội XII của Đảng Cộng sản Việt Nam đã đưa ra chủ trương có tính bước ngoặt về đường lối đối ngoại trong điều kiện mới, thể hiện trên một số nội dung sau:
Trước hết, Đảng ta đã gắn nhận định về tình hình thế giới, khu vực và thực tiễn của thời đại để xác định mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ đối ngoại trong những năm tới. Trong 5 năm tới, tình hình thế giới và khu vực sẽ còn nhiều diễn biến rất phức tạp, tác động trực tiếp đến nước ta, tạo ra cả thời cơ và thách thức. Hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn. Khu vực châu Á - Thái Bình Dương, trong đó có khu vực Đông Nam Á đã trở thành một cộng đồng, là trung tâm phát triển năng động nhưng cũng là khu vực cạnh tranh chiến lược giữa một số nước lớn. Đây cũng là khu vực có nhiều nhân tố bất ổn định, tranh chấp lãnh thổ, chủ quyền biển, đảo trên Biển Đông còn diễn ra gay gắt. Các nước lớn đang điều chỉnh chiến lược, vừa hợp tác, thỏa hiệp, vừa cạnh tranh đấu tranh, kiềm chế lẫn nhau, tác động mạnh đến tình hình thế giới và khu vực. Nhận thức của Đảng ta về tình hình thế giới, tình hình khu vực cũng luôn đổi mới và sát thực tiễn trong giai đoạn mới, đây là một trong những cơ sở trực tiếp để Đảng ta đưa ra quyết sách về đường lối đối ngoại cho phù hợp trong những năm tới. Đảng ta đã nhận định: "Nhận thức đúng về xu thế của thời đại và cục diện thế giới, khu vực, Đảng, Nhà nước đã có định hướng chỉ đạo và các chính sách đúng đắn, kịp thời trên cơ sở lợi ích quốc gia - dân tộc" [1] .
Thứ hai, Đại hội XII của Đảng đã đặt ra yêu cầu nâng cao hiệu quả hoạt động đối ngoại, chủ động hội nhập quốc tế, giữ vững môi trường hòa bình và tạo điều thuận lợi để phát triển đất nước. Đảng ta xác định đây là một trong những giải pháp quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2016 – 2020; đồng thời là sự thể hiện nhận thức, đánh giá của Đảng ta về vai trò to lớn của công tác đối ngoại trong tình hình mới. Nâng cao hiệu quả các hoạt động đối ngoại, tiếp tục đưa các mối quan hệ hợp tác đi vào chiều sâu. Triển khai mạnh mẽ định hướng chiến lược chủ động và tích cực hội nhập quốc tế. Nâng cao hiệu quả hội nhập kinh tế quốc tế, thực hiện đầy đủ các cam kết quốc tế, các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới trong một kế hoạch tổng thể với lộ trình hợp lý, phù hợp với lợi ích của đất nước. Chủ động, tích cực tham gia các cơ chế đa phương về quốc phòng và an ninh.. Công tác đối ngoại được đẩy mạnh sẽ tạo môi trường quốc tế thuận lợi, hòa bình, thiết thực góp phần thực hiện tốt nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Thứ ba, về mục tiêu và nhiệm vụ của đối ngoại, Đảng ta đã xác định trong văn kiện Đại hội XII: Mục tiêu tối thượng là bảo đảm lợi ích quốc gia - dân tộc, trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, bình đẳng và cùng có lợi. Thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển; đa dạng hóa, đa phương hóa trong quan hệ đối ngoại; chủ động và tích cực hội nhập quốc tế; là bạn là đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế nhằm "phục vụ mục tiêu giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, tranh thủ tối đa các nguồn lực bên ngoài để phát triển đất nước, nâng cao đời sống nhân dân; nâng cao vị thế, uy tín của đất nước và góp phần vào sự nghiệp hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới" [2] . Sự đúng đắn trong quan điểm chỉ đạo của Đảng thể hiện ở việc xác định mục tiêu, nhiệm vụ đối ngoại là bảo đảm lợi ích quốc gia - dân tộc là một trong những vấn đề quan trọng nhất "Bảo đảm lợi ích tối cao của quốc gia - dân tộc, trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, bình đẳng và cùng có lợi, thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển.. Trên cơ sở vừa hợp tác, vừa đấu tranh, hoạt động đối ngoại nhằm phục vụ mục tiêu giữ vững hòa bình, ổn định, tranh thủ tối đa các nguồn lực bên ngoài để phát triển đất nước" [3] .
[1] Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, H, 2016, tr. 152.
[2] Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, H, 2016, tr. 34-35.
[3] Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, H, 2016, tr. 153.
VAI TRÒ CỦA NGOẠI GIAO NHÂN DÂN TRONG VIỆC THỰC HIỆN ĐƯỜNG LỐI ĐỐI NGOẠI CỦA ĐẢNG
2.1. Khái quát chung về đường lối đối ngoại của Đảng hiện nay (tiếp)
Thứ tư, Đại hội XII của Đảng tiếp tục khẳng định phương châm và định hướng lớn của hoạt động đối ngoại là "Đa dạng hóa, đa phương hóa trong quan hệ đối ngoại; chủ động và tích cực hội nhập quốc tế; là bạn, là đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế" [1] . Đẩy mạnh và làm sâu sắc hơn quan hệ với các đối tác, nhất là các đối tác chiến lược và các nước lớn có vai trò quan trọng đối với phát triển và an sinh của đất nước, đưa khuôn khổ quan hệ đã xác lập vào thực chất. Chủ động tham gia và phát huy vai trò tại các cơ chế đa phương, đặc biệt là ASEAN và Liên hợp quốc. Chủ động, tích cực tham gia các cơ chế đa phương về quốc phòng, an ninh.. Triển khai đồng bộ hoạt động đối ngoại, cả về chính trị, an ninh, quốc phòng, kinh tế, văn hóa, xã hội. Nâng cao chất lượng công tác tham mưu về đối ngoại và hội nhập quốc tế. Tăng cường công tác thông tin đối ngoại, hội nhập quốc tế, tạo đồng thuận trong nước và tranh thủ sự ủng hộ của bạn bè quốc tế đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ đất nước.
Thứ năm, Đảng lãnh đạo thống nhất, Nhà nước quản lý tập trung đối với các hoạt động đối ngoại tạo nên diện mạo đa dạng với nội dung và hình thức phong phú của đối ngoại Việt Nam trong tình hình mới. "Bảo đảm sự lãnh đạo thống nhất của Đảng, sự quản lý tập trung của Nhà nước đối với các hoạt động đối ngoại. Phối hợp chặt chẽ hoạt động đối ngoại của Đảng, ngoại giao nhà nước và ngoại giao nhân dân; giữa ngoại chính trị với ngoại giao kinh tế và ngoại giao văn hóa; giữa đối ngoại với quốc phòng, an ninh" [2] . Trong mỗi kỳ Đại hội, Đảng ta đều có nghị quyết lãnh đạo, định hướng để tạo nên sự nhất quán và tiếp tục thực hiện hoạt động đối ngoại. Kết luận số 73 của Bộ Chính trị khóa XI về "Tăng cường quan hệ đối ngoại của Đảng trong tình hình mới", hoạt động đối ngoại Đảng tiếp tục được triển khai chủ động, tích cực, đa dạng, đa tầng nấc từ Trung ương đến địa phương, cả kênh song phương và đa phương.. trong tình hình mới, tập trung vào một số trọng tâm lớn: Phát huy vai trò chính trị, ngoại giao kênh Đảng, tiếp tục tạo nền tảng chính trị vững chắc cho sự phát triển bền vững, đi vào chiều sâu, thực chất quan hệ giữa nước ta với nước khác, nhất là các nước láng giềng có chung biên giới, các nước đối tác lớn đã góp phần nâng cao hiệu quả các hoạt động đối ngoại.
Thứ sáu, Đảng ta rất chú trọng hoạt động đối ngoại với các Đảng anh em, góp phần định hướng, giải quyết các vấn đề nảy sinh trong quan hệ giữa Việt Nam với một số nước, nhất là các nước láng giềng. Trong thời điểm khó khăn, quan hệ ngoại giao giữa Đảng ta với các Đảng anh em đã góp phần hiệu quả tháo gỡ vướng mắc, khai thông bế tắc, giữ nhịp cho quan hệ nhà nước và tổng thể quan hệ chung phát triển ổn định, lành mạnh, đúng hướng. Trong đó, chủ động mở rộng và tăng cường quan hệ đối ngoại Đảng, đưa các mối quan hệ đi vào chiều sâu, hiệu quả, thiết thực. Chú trọng tới khâu đột phá là quan hệ với các đảng cầm quyền, tham chính, và những đảng có vị trí và vai trò quan trọng trong việc hình thành và triển khai chính sách của các nước đối với Việt Nam. Đồng thời, thông qua kênh quan hệ Đảng, góp phần củng cố đoàn kết nội khối, phát huy vai trò trung tâm, dẫn dắt của ASEAN trong khu vực, đóng góp tích cực vào quá trình xây dựng Cộng đồng ASEAN vững mạnh. Chủ động, tích cực tham gia có hiệu quả cao vào các hoạt động đa phương chính đảng, theo đó phát huy mạnh mẽ vai trò của Đảng ta tại Hội nghị quốc tế các chính đảng châu Á (ICAPP), các hội nghị, hội thảo của các chính đảng ở các khu vực, nhằm tranh thủ sự ủng hộ của các chính đảng, các lực lượng chính trị đối với công cuộc bảo vệ và xây dựng đất nước, bảo vệ chủ quyền, lãnh thổ, đồng thời góp phần vào phong trào tiến bộ trên thế giới.
Việc khẳng định tiếp tục mở rộng quan hệ với các đảng cầm quyền và các đảng khác thể hiện tư duy đối ngoại linh hoạt, mềm dẻo, sáng tạo cần thiết của Đảng Cộng sản Việt Nam. Mở rộng quan hệ với các đảng cầm quyền ở các nước nhằm trao đổi kinh nghiệm lãnh đạo và quản lý đất nước, góp phần thúc đẩy quan hệ mọi mặt giữa nước ta với nước mà đảng đó cầm quyền đã góp phần nâng cao vị thế uy tín của Việt Nam trên các diễn đàn đa phương. Đương nhiên, trong quan hệ với các đảng cầm quyền trên thế giới chúng ta cũng xác định rõ các nguyên tắc: Độc lập tự chủ; bình đẳng; tôn trọng lẫn nhau, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau; cùng nhau thúc đẩy quan hệ hữu nghị và hợp tác, vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ, phát triển và tiến bộ; và Đảng ta không quan hệ với các đảng, các tổ chức cực đoan.
[1] Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, H, 2016, tr. 35.
[2] Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, H, 2016, tr. 156.
VAI TRÒ CỦA NGOẠI GIAO NHÂN DÂN TRONG VIỆC THỰC HIỆN ĐƯỜNG LỐI ĐỐI NGOẠI CỦA ĐẢNG
2.2. Vai trò của ngoại giao nhân dân
Một là, ngoại giao nhân dân là bộ phận quan trọng cấu thành công tác đối ngoại nói chung của Đảng và Nhà nước ta hiện nay. Hoạt động của ngoại giao nhân dân là phát huy "sức mạnh mềm" của một nước, hỗ trợ cho ngoại giao nhà nước để thực hiện chính sách đối ngoại mà chính phủ nước đó đề ra. Ngoại giao nhân dân là lực lượng quan trọng của mặt trận ngoại giao và ưu thế của ngoại giao nhân dân là có thể đi đầu, có thể đi trước tại những nước, những khu vực và về một số vấn đề mà ngoại giao chính thức của nhà nước chưa có điều kiện triển khai. Bước sang thế kỷ XXI, quan hệ quốc tế bàn nhiều hơn đến ngoại giao nhân dân. Đất nước đang đổi mới và hội nhập toàn diện, hoạt động ngoại giao nhân dân cũng khoác thêm lên mình "chiếc áo" mới. Cũng giống như đối ngoại của Nhà nước, ngoại giao nhân dân triển khai đều cả bốn mặt trận: Ngoại giao chính trị, ngoại giao kinh tế, ngoại giao văn hóa và công tác người Việt Nam ở nước ngoài, góp phần quảng bá hình ảnh, bảo vệ lợi ích của Việt Nam tại các diễn đàn nhân dân khu vực và trên thế giới; vận động nhân dân thế giới ủng hộ nạn nhân chất độc màu da cam; vận động viện trợ phi chính phủ của nước ngoài tăng đáng kể.. Ngoại giao nhân dân được coi là công cụ hữu hiệu để gây ảnh hưởng, xây dựng thương hiệu quốc gia. Trong bối cảnh đó, "Các đoàn thể nhân dân, các tổ chức chính trị xã hội, ủy ban hòa bình và các hội hữu nghị đẩy mạnh ngoại giao nhân dân cả về quy mô và địa bàn, góp phần tích cực vào thắng lợi của Đảng và Nhà nước ta trên mặt trận đối ngoại". Một mặt, ngoại giao nhân dân đã giúp cho nhân dân thế giới hiểu rõ đất nước, truyền thống, con người Việt Nam, chính sách đối nội, đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta, những thành tựu của công cuộc đổi mới của ta; đấu tranh với những âm mưu và hành động chống phá của các thế lực thù địch, giữ vững môi trường hòa bình để xây dựng, phát triển đất nước. Đồng thời, ngoại giao nhân dân còn góp phần xây dựng và tăng cường tình cảm hữu nghị của nhân dân các nước với nhân dân ta và của nhân dân ta với nhân dân các nước, vận động các nguồn lực tham gia phát triển kinh tế - xã hội, tranh thủ sự ủng hộ và giúp đỡ rộng rãi của bạn bè quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi cho công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Hơn nữa là còn góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh chung của nhân dân thế giới vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội. Trên cơ sở tổng kết những kết quả đạt được của ngoại giao nhân dân, Đảng đã đề ra phương hướng chỉ đạo cho công tác ngoại giao nhân dân những năm đầu thế kỷ XXI: "Mở rộng hơn nữa công tác ngoại giao nhân dân, tăng cường quan hệ song phương và đa phương với tổ chức nhân dân các nước, nâng cao hiệu quả hợp tác với các tổ chức phi chính phủ quốc gia và quốc tế, góp phần tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau, quan hệ hữu nghị và hợp tác giữa nhân dân ta và nhân dân các nước rong khu vực và trên thế giới.. Phối hợp chặt chẽ hoạt động đối ngoại của Đảng và hoạt động ngoại giao nhân dân. Hoàn thiện cơ chế quản lý thống nhất các hoạt động đối ngoại, tạo thành sức mạnh tổng hợp thực hiện có kết quả nhiệm vụ công tác đối ngoại, làm cho thế giới hiểu rõ hơn đất nước, con người, công cuộc đổi mới của Việt Nam, đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước ta, tranh thủ sự đồng tình ủng hộ và hợp tác ngày càng rộng rãi của thế giới." Thế kỷ XXI với cơ hội và thách thức mới, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng (1/2011) khẳng định "Tiếp tục thực hiện tốt chủ trương: Mở rộng hoạt động đối ngoại, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế.. Phối hợp chặt chẽ hoạt động đối ngoại của Đảng, ngoại giao của Nhà nước, ngoại giao nhân dân..", trong đó "coi trọng và nâng cao hiệu quả của công tác ngoại giao nhân dân".
VAI TRÒ CỦA NGOẠI GIAO NHÂN DÂN TRONG VIỆC THỰC HIỆN ĐƯỜNG LỐI ĐỐI NGOẠI CỦA ĐẢNG
2.2. Vai trò của ngoại giao nhân dân (tiếp)
Hai là, hoạt động ngoại giao nhân dân giúp kết nối nhân dân Việt Nam với bạn bè quốc tế. Hoạt động ngoại giao nhân dân hướng đến chính phủ, các tổ chức quốc tế, quốc gia, nhất là công chúng quốc tế. Cùng với việc củng cố quan hệ với các tổ chức dân chủ và tiến bộ, các tổ chức bạn bè truyền thống, các tổ chức nhân dân các nước xã hội chủ nghĩa, Việt Nam đã thiết lập quan hệ đối tác mới với nhiều tổ chức nhân dân, tổ chức phi chính phủ (quốc gia và quốc tế) và các tổ chức quốc tế mới, mở rộng đáng kể địa bàn hoạt động. Công tác vận động viện trợ, quản lý và sử dụng hiệu quả viện trợ từ các tổ chức phi chính phủ được tăng cường và phát huy có hiệu quả.
Cùng với các hoạt động ngoại giao nhân dân song phương với bạn bè truyền thống như các nước láng giềng, các nước ASEAN, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Trung Quốc.. Việt Nam mở rộng phạm vi hoạt động sang các nước ở các khu vực địa lý khác như châu Phi, châu Mỹ.. với vai trò tích cực của 52 Hội hữu nghị song phương, 02 tổ chức hữu nghị và hợp tác khu vực (tính đến năm 2013). Hợp tác đa phương với nhiều hoạt động có hiệu quả cao, chú trọng đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ đối tác, đặc biệt là mở rộng hợp tác với các tổ chức cánh tả, tiến bộ, các mạng lưới và phong trào nhân dân, khôi phục và duy trì quan hệ với các tổ chức bạn bè truyền thống, phối hợp và hỗ trợ kênh ngoại giao Nhà nước trong một số thiết chế hợp tác đa phương quan trọng (Quỹ Hòa bình và Phát triển Việt Nam được chấp thuận quy chế tư vấn phi chính phủ tại Hội đồng Kinh tế - Xã hội (ECOSOC) của Liên hợp quốc, tham gia và tổ chức các hoạt động có hiệu quả tại Diễn đàn Xã hội thế giới, Diễn đàn Nhân dân Á-Âu, Diễn đàn Nhân dân ASEAN.. đăng cai tổ chức các sự kiện quốc tế). Các hoạt động ngoại giao nhân dân góp phần mở rộng quan hệ đối tác và có phối hợp, hỗ trợ kênh ngoại giao nhà nước, thúc đẩy và bảo vệ lợi ích quốc gia.
Ba là, hoạt động ngoại giao nhân dân có nội dung và hình thức phong phú, liên tục đổi mới hỗ trợ đắc lực cho ngoại giao Nhà nước. Trong thời gian qua, đặc biệt là những năm đầu thế kỷ XXI, số lượng hoạt động ngoại giao nhân dân tăng nhanh, với các hình thức phong phú, đa dạng. Bên cạnh lĩnh vực chủ đạo là hòa bình, đoàn kết, hữu nghị truyền thống, Việt Nam đã mở rộng các hoạt động hợp tác trên các lĩnh vực phát triển nhân đạo, xóa đói giảm nghèo, bảo vệ môi trường, phòng chống dịch bệnh, thiên tai, các vấn đề xã hội, văn hóa, kinh tế, dân chủ, nhân quyền, tôn giáo, đấu tranh dư luận, vì nạn nhân chất độc Da cam/Đi-ô-xin.. Các hoạt động trao đổi, hợp tác đều lồng ghép nhiều nội dung, nhiều mục tiêu, phát huy hiệu quả quan hệ ngoại giao nhân dân. Để tăng cường sức lan tỏa cho các hoạt động ngoại giao nhân dân, công tác thông tin đối ngoại được đẩy mạnh với các kênh thông tin quốc tế, các website bằng tiếng Anh, các hợp tác quốc tế trong lĩnh vực truyền thông.. được đầu tư, nâng cấp cả về số lượng và chất lượng. Bên cạnh các hoạt động hữu nghị mang tính giao lưu truyền thống, hoạt động ngoại giao nhân dân đã chú trọng gắn với thúc đẩy hợp tác kinh tế, thương mại, du lịch, khoa học, công nghệ, văn hóa, giáo dục v. V.. Với nội dung phong phú, hình thức phù hợp, nhiều hoạt động ngoại giao nhân dân hiệu quả đã hỗ trợ đắc lực cho ngoại giao Nhà nước, đóng góp thiết thực cho việc nâng cao uy tín và ảnh hưởng quốc tế của Việt Nam.
Bốn là, hoạt động ngoại giao nhân dân được thực hiện bởi một lực lượng đa dạng giúp ngoại giao sâu rộng và hiệu quả. Lực lượng chủ chốt thực hiện các hoạt động ngoại giao nhân dân là Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam với vai trò đầu mối. Cùng với Liên hiệp là Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng các tổ chức chính trị - xã hội (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam, Hội Cựu chiến binh, Hội Nông dân). Quan hệ và hoạt động ngoại giao nhân dân không chỉ tập trung hoặc thông qua các tổ chức, cơ quan trung ương mà còn trực tiếp đến các địa phương, thậm chí đến tận cơ sở. Bên cạnh các tổ chức chính trị - xã hội, nhiều tổ chức nghề nghiệp đã ra đời và tích cực tham gia công tác ngoại giao nhân dân. Nhiều cơ quan, trường học, viện nghiên cứu, trung tâm, các đơn vị sự nghiệp.. hoạt động tích cực trong công tác vận động và sử dụng vốn viện trợ từ các tổ chức phi chính phủ nước ngoài, các hợp tác quốc tế được xúc tiến mạnh mẽ. Thêm vào lực lượng đông đảo này còn có nhiều nhân sĩ, trí thức, học giả, chức sắc tôn giáo, các nhà hoạt động chính trị - xã hội, các doanh nhân.. tích cực tham gia củng cố, xây dựng và phát triển các mối liên hệ và hoạt động quốc tế, trong số đó có cả những người Việt Nam ở nước ngoài. Như vậy, với lực lượng đông đảo, ngoại giao nhân dân đã huy động được sức mạnh tổng hợp từ các tổ chức đến các cá nhân, từ trung ương đến cơ sở, từ nhân dân trong nước đến những người Việt Nam ở nước ngoài thực hiện các hoạt động ngoại giao nhân dân. Nhờ đó, Việt Nam không chỉ giữ vững và củng cố các mối quan hệ với bạn bè truyền thống mà còn có thêm nhiều đối tác mới, tranh thủ được nhiều nguồn viện trợ cho sự nghiệp phát triển đất nước, mở rộng phạm vi ảnh hưởng của ngoại giao nhân dân.
MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT HUY HƠN NỮA VAI TRÒ CỦA NGOẠI GIAO NHÂN DÂN
3.1. Chủ động kịp thời khắc phục những tồn tại của hoạt động ngoại giao nhân dân và đổi mới để nâng cao hiệu quả.
Trong những năm qua, bên cạnh những thành tựu đạt được, hoạt động ngoại giao nhân dân còn tồn tại nhiều hạn chế. Một số hoạt động đối ngoại chất lượng khiêm tốn do còn nặng về hình thức, nội dung chưa đổi mới. Trong một số trường hợp, nội dung trao đổi với đối tác còn chưa sâu, chưa thực chất, thiếu linh hoạt; tính đối thoại, lập luận chưa sắc bén, hiệu quả chính trị chưa cao. Trong quan hệ với đối tác, còn biểu hiện thụ động, thiếu tính đột phá, liên tục và liên kết. Ở một số địa bàn, mạng lưới đối tác mỏng, chưa được quan tâm đúng mức, mối liên hệ với đối tác cũ chưa thường xuyên, thiếu tính bền vững, chưa phát triển được đối tác mới. Phương pháp tiếp cận một số vấn đề mới còn hạn chế, thiếu tính cơ bản, chưa đổi mới mạnh mẽ. Một số mảng công tác còn chưa khai thác hết tiềm năng.
Chưa phát huy được hết thế mạnh công tác, chưa kết hợp được công tác hòa bình, đoàn kết, hữu nghị và vận động viện trợ phi chính phủ nước ngoài, trong một số hoạt động, sự phối hợp, hướng dẫn của cấp trung ương đối với tổ chức ở địa phương còn chưa sâu sát và kịp thời. Đội ngũ cán bộ chuyên trách ở các cơ sở, địa phương còn thiếu, năng lực chưa cao, cần được đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu. Công tác nghiên cứu còn thiếu tính hệ thống, lực lượng nghiên cứu chuyên nghiệp còn yếu và thiếu, các đề tài nghiên cứu mang tính trước mắt và chưa có kế hoạch lâu dài; lực lượng cán bộ làm công tác nghiên cứu của cơ quan thường trực còn mỏng, chủ yếu phát huy vai trò của các tổ chức thành viên hoặc cộng tác viên. Công tác thông tin đối ngoại đã khởi sắc nhưng hiệu quả của một số công cụ thông tin vẫn còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu của bạn bè quốc tế và các tổ chức thành viên, công tác tuyên truyền trong nước về ngoại giao nhân dân còn hạn chế do đó chưa tạo được sự lan tỏa mạnh mẽ và nhận thức đầy đủ trong dư luận nhân dân cả nước về lĩnh vực hoạt động này. Việc nhận thức rõ ràng những tồn tại, hạn chế đã giúp các đơn vị quản lý, các cơ quan chuyên trách về ngoại giao nhân dân kịp thời có những điều chỉnh phù hợp, khắc phục dần những yếu kém, thiếu sót, phát huy những điểm tích cực, nâng cao chất lượng, hiệu quả các hoạt động ngoại giao nhân dân.
Thời gian qua, Đảng đoàn MTTQ Việt Nam luôn bám sát sự lãnh đạo, chỉ đạo của Ban Bí thư và hướng dẫn của Ban Đối ngoại Trung ương về công tác đối ngoại; tham gia xây dựng, củng cố và phát triển tình hữu nghị, hợp tác giữa nhân dân Việt Nam với nhân dân các nước láng giềng, trong khu vực và trên thế giới, góp phần củng cố và mở rộng đối ngoại của Đảng, hỗ trợ, thúc đẩy ngoại giao nhà nước, tăng cường đoàn kết quốc tế, tranh thủ mọi nguồn lực thực hiện công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT HUY HƠN NỮA VAI TRÒ CỦA NGOẠI GIAO NHÂN DÂN
3.1. Chủ động kịp thời khắc phục những tồn tại của hoạt động ngoại giao nhân dân và đổi mới để nâng cao hiệu quả. (tiếp)
Bên cạnh đó, công tác vận động, tập hợp người Việt Nam ở nước ngoài cũng được quan tâm. Hiện có 17 vị là người Việt Nam ở nước ngoài là Ủy viên UBTƯ MTTQ Việt Nam khóa VIII. Thông qua các vị ủy viên là người Việt Nam ở nước ngoài, UBTƯ MTTQ Việt Nam đã nắm bắt tình hình, tâm tư, nguyện vọng của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài, từ đó có các kiến nghị với các cơ quan có thẩm quyền về cơ chế, chính sách, quan tâm giải quyết những tâm tư, nguyện vọng chính đáng của bà con..
Thời gian tới, Đảng đoàn, Ban Thường trực UBTƯ MTTQ Việt Nam tiếp tục nghiên cứu, mở rộng đối tác quốc tế của MTTQ Việt Nam; tổ chức đánh giá kết quả việc thực hiện các bản ghi nhớ, chương trình hợp tác đã ký kết; phối hợp cùng các tổ chức thành viên của Mặt trận trong hoạt động đối ngoại; phối hợp hiệu quả hơn với Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài, Bộ Ngoại giao trong việc phát huy vai trò cầu nối của người Việt Nam ở nước ngoài trong các hoạt động đối ngoại.
Đảng đoàn, Ban Thường trực UBTƯ MTTQ Việt Nam cần tiếp tục quan tâm xây dựng bộ máy tham mưu và thực hiện các hoạt động ngoại giao nhân dân; tăng cường cơ chế phối hợp, kết hợp, tập hợp của UBTƯ MTTQ Việt Nam với các tổ chức thành viên trong hoạt động ngoại giao nhân dân; tăng cường đoàn kết quốc tế, tranh thủ các nguồn lực để thực hiện công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc;..
Để hoạt động ngoại giao nhân dân tiếp tục phát huy hiệu quả, UBTƯ MTTQ Việt Nam cần khẳng định đối ngoại là nhiệm vụ quan trọng, từ đó đề ra giải pháp cụ thể nhằm đưa hoạt động đối ngoại đi vào chiều sâu, tăng cường tinh thần đoàn kết, hợp tác, hữu nghị giữa nhân dân Việt Nam với nhân dân các nước trên thế giới. Để góp phần củng cố và mở rộng hoạt động đối ngoại của Đảng, hỗ trợ thúc đẩy ngoại giao của Nhà nước, Ban Đối ngoại Trung ương cần tiếp tục quan tâm, tạo điều kiện, phối hợp chặt chẽ hơn với Đảng đoàn, Ban Thường trực UBTƯ MTTQ Việt Nam trong việc hướng dẫn xây dựng kế hoạch đối ngoại hàng năm, cũng như khi có các hoạt động đối ngoại phát sinh. Đồng thời tạo điều kiện để Mặt trận triển khai thực hiện các chương trình hợp tác với các đối tác truyền thống, giữ quan hệ hợp tác chiều sâu, ổn định trên cơ sở thực hiện hiệu quả các bản ghi nhớ, chương trình hợp tác đã ký kết để Mặt trận cùng với Đảng, Nhà nước triển khai hiệu quả hoạt động ngoại giao nhân dân, tăng cường giao lưu hữu nghị, cùng xây dựng và bảo vệ đường biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác, cùng phát triển. UBTƯ MTTQ Việt Nam cần quan tâm đến nâng cao chất lượng hoạt động của đội ngũ cán bộ làm công tác ngoại giao nhân dân và Hội đồng tư vấn về đối ngoại và kiều bào; tăng cường công tác tuyên truyền trong nhân dân và phát huy vai trò của các tổ chức thành viên để đẩy mạnh hơn nữa hoạt động ngoại giao nhân dân.
MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT HUY HƠN NỮA VAI TRÒ CỦA NGOẠI GIAO NHÂN DÂN
3.2. Mở rộng ngoại giao nhân dân bắt kịp xu thế của thế giới thời kì hội nhập
Cách đây 70 năm, ngày 28-8-1945, cùng với tuyên bố thành lập Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Bộ Ngoại giao đã ra đời. Từ đó đến nay, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, Ngoại giao Việt Nam đã đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc. Phát huy truyền thống, thời gian tới, ngành Ngoại giao tích cực đổi mới, nỗ lực vươn lên, góp phần kiến tạo môi trường hòa bình để xây dựng và phát triển đất nước.
Đảng và Nhà nước Việt Nam tiếp tục kiên trì thực hiện đường lối ngoại giao độc lập, tự chủ, rộng mở, đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ quốc tế, chủ động hội nhập quốc tế với phương châm "Việt Nam sẵn sàng là bạn và là đối tác tin cậy của tất cả các nước trong cộng đồng thế giới phấn đấu vì hòa bình, độc lập và phát triển."
Trên cơ sở đường lối ngoại giao đó, Việt Nam chủ trương mở rộng quan hệ hợp tác nhiều mặt, song phương và đa phương với các nước và vùng lãnh thổ, trong đó ưu tiên cho việc phát triển quan hệ với các nước láng giềng và khu vực, với các nước và trung tâm chính trị, kinh tế quốc tế lớn, các tổ chức quốc tế và khu vực trên cơ sở những nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế và Hiến chương Liên Hợp Quốc. Trong những năm qua, Việt Nam đã chủ động đàm phán và ký kết với nhiều nước trong và ngoài khu vực những khuôn khổ quan hệ hữu nghị và hợp tác toàn diện cho thế kỷ XXI. Nhiều Hiệp định, thỏa thuận quan trọng đã được ký kết như Hiệp định Thương mại song phương Việt Nam - Hoa Kỳ, Hiệp định về biên giới trên bộ, Hiệp định về phân định Vịnh Bắc Bộ và Hiệp định nghề cá với Trung Quốc, Hiệp định về phân định thềm lục địa với Indonesia. Các mối quan hệ song phương và đa phương đó đã góp phần không nhỏ vào việc không ngừng củng cố môi trường hòa bình, ổn định và tạo mọi điều kiện quốc tế thuận lợi cho công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc.
Chủ động hội nhập quốc tế, trước hết là hội nhập kinh tế quốc tế là nội dung quan trọng trong đường lối và hoạt động ngoại giao của Đảng và Nhà nước Việt Nam trong bối cảnh thế giới toàn cầu hóa và cách mạng khoa học kỹ thuật diễn ra rất mạnh mẽ hiện nay. Trong tiến trình hội nhập này, Việt Nam đặt ưu tiên cao cho việc mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại, mở rộng và đa dạng hóa thị trường, tranh thủ vốn, kinh nghiệm quản lý và khoa học công nghệ tiên tiên cho sự nghiệp công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước.
Những năm qua, UBTƯ MTTQ Việt Nam tiếp tục phát triển mối quan hệ với 5 đối tác truyền thống: Mặt trận Lào Xây dựng đất nước, Mặt trận Đoàn kết Phát triển Tổ quốc Campuchia, Chính hiệp Toàn quốc Trung Quốc, Ủy ban Bảo vệ Cách mạng Cuba, Mặt trận Dân chủ Thống nhất Tổ quốc Triều Tiên; đồng thời chủ động mở rộng quan hệ với các tổ chức có chức năng, nhiệm vụ tương đồng như: Hiệp hội Nhân dân Singapore, Hội Liên hiệp Bình đẳng Xã hội CHLB Đức, Phòng Xã hội Liên bang Nga và Mặt trận Nhân dân toàn Nga, Hội đồng Kinh tế - Xã hội và Môi trường Pháp; duy trì quan hệ với các tổ chức quốc tế và đại sứ quán các nước tại Việt Nam.
MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT HUY HƠN NỮA VAI TRÒ CỦA NGOẠI GIAO NHÂN DÂN
3.2. Mở rộng ngoại giao nhân dân bắt kịp xu thế của thế giới thời kì hội nhập (tiếp)
Từ năm 2009, UBTƯ MTTQ Việt Nam trở thành quan sát viên của Hiệp hội Quốc tế các Hội đồng Kinh tế Xã hội và Các tổ chức tương đương (AICESIS) ; hằng năm đều có đoàn đại biểu cấp cao của UBTƯ MTTQ Việt Nam tham dự kỳ họp Đại hội đồng AICESIS. Thông qua các diễn đàn AICESIS, các đoàn đại biểu Việt Nam đã tranh thủ quảng bá hình ảnh đất nước Việt Nam, tuyên truyền thành tựu đổi mới và tranh thủ sự ủng hộ, giúp đỡ của các tổ chức quốc tế đối với nhân dân Việt Nam; tìm hiểu và mở rộng đối tác có chức năng tương đồng.
Trong thời gian tới, hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn nhưng sẽ có nhiều diễn biến phức tạp mới, tiềm ẩn nhiều bất trắc khó lường. Những căng thẳng, xung đột tôn giáo, sắc tộc, ly khai, chiến tranh cục bộ, tranh chấp lãnh thổ, tranh chấp tài nguyên, bạo loạn chính trị, can thiệp, lật đổ, khủng bố vẫn sẽ tiếp tục diễn ra. Cục diện thế giới đa cực ngày càng rõ hơn, xu thế dân chủ hóa trong quan hệ quốc tế tiếp tục phát triển nhưng các nước lớn vẫn sẽ chi phối các quan hệ quốc tế. Khủng hoảng kinh tế thế giới mặc dù có dấu hiệu phục hồi nhưng chậm và vẫn còn nhiều khó khăn, bất ổn. Những vấn đề toàn cầu như an ninh tài chính, an ninh lương thực, biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh.. sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp. Các vấn đề về an ninh phi truyền thống, đặc biệt là an ninh mạng ngày càng nổi cộm, buộc các nước tăng cường đầu tư cho an ninh nội địa và đẩy mạnh hợp tác giải quyết. Cuộc đấu tranh của nhân dân các nước trên thế giới về chính trị, tư tưởng, vì dân sinh, dân chủ ngày càng quyết liệt hơn. Bên cạnh đó, chính phủ một số nước và các thế lực chống phá Việt Nam tăng cường quan tâm, đầu tư, sử dụng kênh ngoại giao nhân dân để gia tăng các hoạt động chống phá Việt Nam thông qua vấn đề dân chủ, nhân quyền, dân tộc, tôn giáo.
Đứng trước diễn biến phức tạp của tình hình trong nước và quốc tế, tiếp tục thực hiện chủ trương hội nhập sâu rộng với thế giới, hoạt động và quan hệ ngoại giao nhân dân ngày càng được mở rộng ở tất cả các cấp, các lĩnh vực với các hình thức đa dạng, kết nối ngày càng trực tiếp với quốc tế. Công tác ngoại giao nhân dân có vị trí, vai trò quan trọng trong việc tham gia thực hiện đường lối, chính sách đối ngoại chung, góp phần vào việc tạo môi trường quốc tế thuận lợi cho sự phát triển của đất nước, bảo vệ độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, củng cố hình ảnh, vị thế quốc tế của Việt Nam, góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Với việc nhìn nhận nghiêm túc những hạn chế, thiếu sót trên đây, các ban ngành chuyên trách, các tổ chức chính trị - xã hội, các hội nghề nghiệp.. kịp thời điều chỉnh, đưa ra những giải pháp hữu hiệu nhằm tăng cường hiệu quả hoạt động của các hoạt động ngoại giao nhân dân, tiếp tục phương châm "chủ động, linh hoạt, sáng tạo" trong thời gian tới.
Như vậy, ngoại giao nhân dân là một hoạt động không thể thiếu trong quan hệ quốc tế hiện đại. Không những giữ vai trò là bộ phận quan trọng cấu thành công tác đối ngoại nói chung của Đảng và Nhà nước, giúp kết nối nhân dân Việt Nam với bạn bè quốc tế, có nội dung và hình thức phong phú, liên tục đổi mới hỗ trợ đắc lực cho ngoại giao Nhà nước mà còn được thực hiện bởi một lực lượng đa dạng giúp ngoại giao sâu rộng và hiệu quả. Trong thời gian tới, hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn nhưng sẽ có nhiều diễn biến phức tạp mới, tiềm ẩn nhiều bất trắc khó lường: Các cuộc chiến tranh cục bộ, xung đột vũ trang, xung đột dân tộc, tôn giáo, chạy đua vũ trang, hoạt động can thiệp lật đổ, khủng bố vẫn xẩy ra ở nhiều nơi với tính chất và hình thức ngày càng đa dạng và phức tạp. Đứng trước diễn biến phức tạp của tình hình trong nước và quốc tế, tiếp tục thực hiện chủ trương hội nhập sâu rộng với thế giới, hoạt động và quan hệ ngoại giao nhân dân ngày càng được mở rộng ở tất cả các cấp, các lĩnh vực với các hình thức đa dạng, kết nối ngày càng trực tiếp với quốc tế. Công tác ngoại giao nhân dân có vị trí, vai trò quan trọng trong việc tham gia thực hiện đường lối, chính sách đối ngoại chung, góp phần vào việc tạo môi trường quốc tế thuận lợi cho sự phát triển của đất nước, bảo vệ độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, củng cố hình ảnh, vị thế quốc tế của Việt Nam, góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động ngoại giao nhân dân là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị và của toàn dân. Với việc nhìn nhận nghiêm túc những hạn chế, thiếu sót trên đây, các ban ngành chuyên trách, các tổ chức chính trị - xã hội, các hội nghề nghiệp.. kịp thời điều chỉnh, đưa ra những giải pháp hữu hiệu nhằm tăng cường hiệu quả hoạt động của các hoạt động ngoại giao nhân dân, tiếp tục phương châm "chủ động, linh hoạt, sáng tạo" trong thời gian tới.
5684
7
