Vì sao có sấm sét? Các cách tránh sét khi có giông. Chớp chớp.. ầm ầm.. Tụi bạn thân của tao ơi, coi chừng trời đánh! Chắc hẳn các bạn đều đã từng giật bắn mình, có người còn vãi cả ra quần mỗi khi giông sét đúng không? Nhưng bạn sẽ chỉ thật sự hoảng sợ khi nghe tiếng sấm thôi, còn lúc thấy sét chớp ngang lại có vẻ chẳng lo lắng mấy.. Nhưng thực tế, thứ mà bạn cần sợ lại là thứ ánh sáng xoẹt ngang đấy đấy, còn lúc bạn nghe được tiếng sấm thì lúc đấy đã an toàn rồi.. Tại sao á? Trước khi trả lời câu hỏi này, chúng ta sẽ tìm hiểu sấm sét từ đâu mà có trước đã nhé! Tiếng "gầm" của vũ trụ và "chiếc búa của thần Thor" : Có lẽ bạn đã biết, những trận mưa dông, những đám mây đen u ám trên bầu trời kéo theo những luồng điện cực đại phóng các tia chớp giữa các đám mây luôn chờ nơi phù hợp để tạo bệ phóng xuống mặt đất mà con người đang sinh sống. Đó chính là "sét". Và âm thanh vang trời mà nó tạo ra sau đó vài giây, đấy là "sấm". Vậy từ đâu có hai thứ này? Sét hay tia sét là hiện tượng phóng điện trong khí quyển giữa các đám mây và mặt đất hay giữa các đám mây mang các điện tích khác dấu, đôi khi còn xuất hiện trong các trận phun trào núi lửa hay bão bụi (cát). Khi phóng điện trong khí quyển tia sét có thể di chuyển với tốc độ 36.000km/h. Sấm hay sấm sét là âm thanh gây ra bởi tia sét và là một hiện tượng thiên nhiên. Tùy thuộc vào khoảng cách và bản chất của những tia chớp, âm thanh sấm nghe được có thể dạng thanh ngắn hoặc dàng âm trầm lớn kéo dài hoặc ngắn. Tiếng sấm thường đi sau ánh sáng của tia chớp lóe lên. Lý do sét hình thành và nguồn gốc của nó vẫn là một vấn đề còn đang tranh luận. Các nhà khoa học đã nghiên cứu các nguồn gốc khác nhau như gió, độ ẩm, ma sát và áp thấp khí quyển cho đến ảnh hưởng của gió mặt trời và các hạt tích điện trong năng lượng mặt trời. Các tinh thể băng trong các đám mây có thể là yếu tố quan trọng trong việc hình thành tia sét do nó có thể tạo ra một môi trường tích điện cực trái dấu nhau trong các đám mây dẫn đến việc hình thành sét. Nguyên nhân chủ yếu và được công nhận nhiều nhất của hiện tượng này là do khi hai đám mây tích điện trái dấu lại gần nhau, hiệu điện thế giữa chúng có thể lên tới hàng triệu vôn. Giữa hai đám mây có hiện tượng phóng tia lửa điện và ta trông thấy một tia chớp. Vài giây sau ta mới nghe thấy tiếng nổ, đó là sấm (do vận tốc ánh sáng nhanh hơn vận tốc của tiếng động nên ta trông thấy tia chớp trước). Khi đám mây dông tích điện đi gần mặt đất tới những khu vực trống trải, gặp một vật có độ cao như cây cối, người cầm cuốc xẻng.. thì sẽ có hiện tượng phóng tia lửa điện giữa đám mây và mặt đất. Đó là hiện tượng sấm sét. Khi tia chớp lóe lên, theo sau 1 khoảng thời gian là tiếng sấm nổ, là hiện tượng mô tả rõ ràng rằng tốc độ âm thanh chậm hơn so với tốc độ ánh sáng. Vì sự khác biệt này, người ta có thể tính toán được tia chớp cách bao xa bằng đo thời gian giữa việc nhìn thấy tia chớp lóe lên và âm thanh sấm nghe được. Điều đó cũng lý giải cho việc "tại sao lúc nghe tiếng sấm là lúc chúng ta đã an toàn". Bởi lúc đó sét đã đánh xuống và kết thúc rồi, và ngạc nhiên chưa, ta vẫn còn toàn thây để nghe tiếng sấm, vì vậy đừng lo ngại quá khi nghe tiếng sấm nhé! Hãy xem nó như mộ tín hiệu tốt là được rồi! Có cách nào phòng tránh sét đánh không? Có đấy! Trừ đám bạn trời đánh của tao! Tụi mày có đọc và làm theo cũng không thoát đâu con trai! Bản tin dự bào thời tiết nói rằng có thể sẽ có một trận bão về, nhưng bạn chỉ thấy một chút mây trắng bồng bềnh trên cao. Vì vậy, bạn và gia đình vẫn ra sân tập thể dục! Bạn đang khởi động một chút thì--- chờ đã! Bạn nghe thấy một tiếng sấm? Và còn có cả chớp lóe lên? Bạn sẽ làm gì? Tiếp tục chơi cho đến khi sấm chớp dồn dập? Hay đến ngồi lên một chiếc ghế sắt dưới tán cây và xem điều gì sẽ xảy ra? Hoặc là, lên xe và về nhà? Câu trả lời đúng cho bạn là: Nếu không có một chỗ trú ẩn đủ lớn với mái không phải là bê-tông ở gần bạn, thì hãy đi vào trong xe và ngồi yên đó. Vì sao ư? Vì ở bên ngoài khi trời đang có sấm sét không phải là một điều nên làm. Tự bảo vệ bản thân khỏi sấm sét: Bạn hoàn toàn có thể tự bảo vệ mình khỏi nguy cơ bị sét đánh ngay cả khi bạn đang ở ngoài trời lúc có sấm sét. Những biện pháp phòng ngừa đàm bảo an toàn khi ở ngoài: Nếu dự báo thời tiết nói rằng sẽ có một cơn bão, bạn nên hủy chuyến đi ra ngoài hoặc hoạt động của bạn. Nhớ rằng: Khi bão về thì bạn nên ở trong nhà. Tìm một chỗ trú an toàn và vững chắc. Hướng dẫn đảm bảo an toàn khi sấm sét tuân theo nguyên tắc 30-30. Sau khi nhìn thấy tia chớp, bạn hãy đếm đến 30. Nếu bạn nghe thấy tiếng sấm trước 30 thì hãy đi vào trong nhà hay chỗ trú ngay. Ngừng ngay các hoạt động lại ít nhất 30 phút sau khi tiếng sấm cuối cùng vang lên. Nếu không có chỗ nào có thể trú được, hãy co người lại, làm cách nào đó để cơ thể bạn ít tiếp xúc với mặt đất nhất. Sét có thể gây ra một dòng điện trên mặt đất, dòng điện này có tính sát thương trong vòng hơn 30m. Bạn phải tránh xa những sàn nhà hoặc bức tường bằng bê-tông. Bởi vì, dòng điện do sét gây ra có thể truyền theo dây dẫn hay ống kim loại bên trong tường hay dưới sàn nhà. Mặc dù bạn nên đi vào những nơi trú ẩn không làm bằng bê-tông nếu có thể, nhưng việc ở trong những vị trí như vậy cũng chưa đảm bảo an toàn tuyệt đối cho bạn. Trên thực tế, một phần ba những ca tổn thương do sét đánh xảy ra khi nạn nhân ở bên trong nơi trú ẩn. Những biện pháp phòng tránh sét đánh khi ở trong nhà: Tránh xa nguồn nước khi bão diễn ra. Bời vì điện do sét có thể chạy qua ống dẫn nước. Tránh xa các loại thiết bị điện Dòng điện cũng có thể chạy qua hệ thống điện, hay hệ thống thu tín hiệu của radio và TV. Tránh xa điện thoại có dây. Tuy nhiên, những điện thoại không dây hay điện thoại di động thì có thể sử dụng được trong con bão. Tránh xa sàn nhà và tường nhà bằng bê-tông. Sét đánh sập tường hay sàn nhà rất hiếm khi xảy ra, nhưng là điều hoàn toàn có thể xảy ra và nếu điều này xảy ra, nó sẽ gây ra những chấn thương nghiêm trọng và dẫn tới tử vong. Vì vậy, hãy thật thận trọng với giông bão. Ngoài ra còn một số biện pháp khác mà bạn cũng nên nhớ đấy: Khi ở trong nhà nên đứng xa cửa sổ, cửa ra vào, các đồ dùng điện, tránh các chỗ ẩm ướt như buồng tắm, bể nước, vòi nước, không nên dùng điện thoại trừ trường hợp rất cần thiết. Nên rút phích cắm các thiết bị điện trước lúc có giông gần xảy ra. Với các đường dây điện thoại hay dây điện vì nối với lưới bên ngoài nên rất có thể bị ảnh hưởng sét đánh lan truyền. Nên tránh xa các dây này và các vật dùng điện với khoảng cách ít nhất là 1m. Cần rút ăng ten ra khỏi ti vi khi có dông. Nếu ở ngoài trời, tuyệt đối không dùng cây cối làm chỗ trú mưa, tránh các khu vực cao hơn xung quanh, tránh xa các vật dụng kim loại như xe đạp, máy, hàng rào sắt.. Nên tìm chỗ khô ráo, nếu xung quanh có cây cao hơn thì nên tìm chỗ thấp, tìm vị trí cây thấp. Người ở vị trí càng thấp càng tốt, tay ôm cổ, phần tiếp xúc của người với mặt đất là ít nhất; nhón chân, không được nằm xuống đất. Đặc biệt, không đứng thành nhóm người gần nhau. Nếu như bạn cảm thấy tóc bị dựng lên (như cảm giác điện khi sờ tay trước mặt ti-vi) thì điều đó có nghĩa là có thể bị sét đánh bất cứ lúc nào, lập tức cúi ngồi xuống và lấy tay che tai, không nằm xuống đất hay đặt tay lên đất. Chưa thể chống sấm sét tuyệt đối: Các nghiên cứu của Viện Vật lý địa cầu cho thấy, Việt Nam nằm ở tâm giông châu Á - một trong ba tâm giông trên thế giới, có hoạt động giông sét mạnh. Mùa giông ở Việt Nam tương đối dài, số ngày giông trung bình 100 ngày mỗi năm và số giờ giông trung bình là 250 giờ một năm. Mỗi năm, Việt Nam hứng chịu tới hai triệu cú sét. Khu vực như Cổ Dũng (Hải Dương), Sơn Lộc (Hà Tĩnh), Đồng bằng sông Cửu Long.. là những nơi được coi là tâm sét. Theo tiến sĩ Anh, từ năm 2005, Viện Vật lý địa cầu hoàn thành công trình nghiên cứu về giông sét và các giải pháp phòng chống. Kết quả nghiên cứu đã có đủ dữ liệu để có thể xây dựng quy phạm phòng chống sét tại Việt Nam. Tuy nhiên, TS Anh cũng cho rằng: "Phòng chống sét tuyệt đối là điều không thể đối với loài người hiện nay. Không chỉ Việt Nam mà ngay cả trên thế giới cũng chỉ có thể nghiên cứu để giảm thiếu tác hại của loại hình thiên tai này" . Ngày 16/5, sấm sét khiến 6 nông dân ở huyện Yên Thành, Nghệ An chết tại chỗ, 7 người khác bị thương nặng. Tiến sĩ Nguyễn Xuân Anh, Viện Vật lý địa cầu cho biết một số kinh nghiệm phòng tránh sét. Tiến sĩ Nguyễn Xuân Anh, Trưởng phòng Vật lý Khí quyển (Viện Vật lý địa cầu, Viện Khoa học - Công nghệ Việt Nam) cho rằng, nếu người dân nắm vững được quy phạm phòng tránh sét thì sẽ không thiệt hại nhiều tính mạng đến vậy. Hiện, Viện Vật lý địa cầu tổ chức 10 buổi hội thảo tại Bà Rịa - Vũng Tàu, Quảng Nam, Khánh Hòa.. để phổ biến kinh nghiệm chống sét cho người dân. Tuy nhiên, dẫu thế nào bạn cũng hãy nắm vững những nguyên tắc trên để bảo vệ mình khỏi rủi ro từ sấm sét bạn nhé!
