Ước mơ trong mỗi cuộc đời Tác giả: Thảo Bích Thể loại: Truyện ngắn và ký Tình trạng: Đã xuất bản Reviewer: Lê Quang Huy [Thảo luận - Góp ý] - Các tác phẩm của dongda Tôi biết đến tác giả Thảo Bích qua những truyện ngắn, tùy bút của anh trên tạp chí Văn nghệ Tiền Giang. Ở thể loại nào anh cũng thành công, để lại dấu ấn trong lòng độc giả bằng ngôn từ chân phương, đậm tính Nam Bộ. Bằng một giọng văn sáng sủa với cốt truyện tương đối nhẹ nhàng tập truyện và tùy bút "Ước mơ trong mỗi cuộc đời" khắc họa hình ảnh người dân Nam bộ lên đô thị kiếm sống mang theo nét chân chất, thật thà từ quê thông qua những câu chuyện mang hơi thở cuộc sống những năm tháng trước 1975 và cả sau này. Sống trong những điều kiện lịch sử luôn biến động, người dân Nam Bộ đã tạo dựng một nếp sống tinh thần ấm áp, bình đẳng, lấy tình nghĩa huynh đệ làm trọng, nhưng cũng rõ tính ngay thẳng, gan góc đến mức đôi lúc lỳ lợm nhưng rất cởi mở, bao dung. Trong suốt 18 truyện ngắn, tùy bút, đa phần anh Thảo Bích viết về người nông dân nghèo Nam Bộ trước năm 1975. Đó là những con người yêu quê hương, ghét chiến tranh được thể hiện qua sự kể lại của những nhân vật thứ ba. Vì ghét chiến tranh, không muốn con mình cầm súng bắn lại đồng bào mình, người cha cho con đi theo gánh cải lương Sóng Vang để trốn quân dịch (Ước mơ trong mỗi cuộc đời). Họ là những con người tuy thật thà, chất phác nhưng giữ được cái truyền thống bất khuất, ngoan cường trước kẻ thù ngay từ nhỏ ".. Căm thù lan tỏa trong lòng đã khiến Nam như một con chuột cùng đường, phải xù lông lên chống lại. Nam bặm chặt môi hình như có cả vị mặn của máu để không khóc trước kẻ thù, và dù chỉ là một đứa bé không được đi học, Nam cũng hiểu được rằng, sự an toàn của các chú giải phóng trong căn cứ đang được mặc cả bằng chính mạng sống của mình" (Đất và tràm). Bên cạnh tình yêu quê hương đất nước, lòng căm thù giặc sâu sắc, truyện ngắn của Thảo Bích đều chứa đựng một triết lí sâu sắc về cuộc đời, mỗi câu chuyện đều thể hiện một triết lí cuộc sống, nhưng tựu chung là ước mơ có ngôi nhà ba gian lợp lá cạnh bờ sông. Đây cũng chính là ước mơ mà những nhà văn hướng tới cho những nhân vật của mình. Trong Chiếc bình bông bằng vỏ đạn đồng người cha mơ màng cái nhà ba gian lợp lá dừa nước, có cái tủ thờ bằng thao lao đỏ au chễm chệ giữa nhà rồi để cái bình bông ấy kề bên bộ lư đồng cỡ đại. Truyện ngắn Ước mơ trong mỗi cuộc đời, tác giả kể về gia đình ba cha con với ước mơ đơn giản của người cha là "một cái nhà lợp là rộng ba giang". Cuộc sống tuy nghèo khổ nhưng ông vẫn cố gắng đi tìm niềm vui ở phía trước. Một ước mơ phù hợp với câu nói của ông bà để lại "Sống cái nhà, thác cái mồ" vậy mà đến cuối cuộc đời họ vẫn không có được. Dù con cái sau này đã làm được căn nhà như ước mơ của cha nhưng rõ ràng niềm vui không trọn vẹn "Phải chi ba còn sống để nhìn thấy ngôi nhà này". Từ đây tác giả kết thúc bằng giọng văn bùi ngùi "Phải chi, muôn ngàn lần phải chi ấy chính là cái tâm cảm của những người nông dân nghèo bất hạnh, chấp nhận một cuộc đời thua thiệt trong chiến tranh". (Ước mơ trong mỗi cuộc đời). Đó còn là Luật Nhân quả, là đạo lý "Ở Hiền Gặp Lành, Ác Giả Ác Báo" trong Tám "thợ hồ". Đến với với hoàn cảnh khó khăn mà Tám "thợ hồ" xót thương mà lạnh lùng lấy những đồng tiền lẻ mang đẩm mồ hôi, nước mắt của chàng thanh niên bán vé số đang cố van nài. Cuối cùng ông ta nhận cái chết thật đau đớn khi xe đâm xuống hàm cá vồ bà Nam Lai. Để từ đó, tác giả đã kết thúc chuyện bằng một câu mang đầy tính triết lý "Đúng hơn cái lòng ganh tị, hèn hạ trong trái tim ích kỷ của hắn đã giết hắn". Đặc biệt viết về tính cách cùa người Nam Bộ, tác giả không quên hình ảnh đoàn gánh hát Sóng Vang và những con người thích vọng cổ, "mê cải lương từ trong bụng mẹ". Mỗi người biểu hiện bằng những hành động khác nhau như có những cô gái, chàng trai quê muốn đổi đời "trốn nhà theo gánh hát" để thành đào kép nổi tiếng. Đó còn là anh chiến sĩ giải phóng quý cái "Ra-dô" vì "những giây phút nghỉ quân, toòng teng trên cái võng giữa rừng tràm mà nghe Thanh Nhanh ca vọng cổ thì còn hạnh phúc nào hơn" (Cái "Ra-dô" cũ), người cha thuộc bài ca vọng cổ bằng việc nghe "cọp" từ cái dĩa hát bự bằng cái mâm trà của ủy viên cảnh sát nhà kế bên (Ước mơ trong mỗi cuộc đời). Và thậm chí có anh kép đặt nghệ danh Năm Cai Lậy vì muốn "ăn theo" Út Trà Ôn, nhà thơ Kiên Giang, nhà thơ Bảo Định Giang, nhà văn Thu Bồn.. (Khi ánh đèn màu chợt tắt). Có lẽ theo anh "văn hóa vọng cổ cải lương" mang tính dân tộc và là tính đặc thù của người dân miền Nam. Bối cảnh anh tạo nên trong những truyện ngắn ấy phù hợp gắn với vọng cổ, cải lương với những con người vốn tánh thật thà hay xúc động, thương người cô thế, ghét kẻ gian tà, dễ tin, dễ khóc, dễ cười.. Tính cách Nam Bộ trong truyện ngắn của Thảo Bích còn biểu hiện ở ngôn ngữ mộc mạc, dân dã pha chút hóm hỉnh trong câu văn, lời thoại và cả tên của nhân vật. Điều đó được thể hiện rõ rết nhất khi tác giả miêu tả nhân vật Cai tổng Bộ trong truyện ngắn Chiếc bình bông bằng vỏ đạn đồng "Đó là một ông lão mập mạp, có bàn tay để móng dài thấy phát ớn, lại thêm bộ râu kỳ lạ dưới cái càm, lúc nào cũng bận bộ đồ py-gia – ma màu mở gà bằng vải bằng vải lụa Lèo, đội cái nón nỉ màu đen có giắt thêm cọng lông công màu sặc sỡ trong dải ru băng bà sa-ten xám, trên tay lúc nào cũng có cây ba-ton bằng gỗ mun bóng lộn, có chạm hình con rồng đen nhe răng thường làm cho thằng bé nghèo như tôi lấy làm ớn lạnh..". Đọc qua, độc giả cảm thấy có cái gì đó gần gũi với ngôn ngữ nói hằng ngày của người miền Nam cho dù đây không phải là văn nói.. Một điều dễ thấy nhất trong truyện ngắn của Thảo Bích là cách gọi tên người trong quá trình giao tiếp rất đặc trưng của người miền Tây Nam bộ thứ tự sinh ra trong gia đình như: "Ông Hai", "Dì Tám", "Anh Ba", "thằng út".. Trong xưng hô với nhau anh thường thường hay sử dụng lớp từ "mầy", "tao", "mấy cha", "tía".. một giọng văn đặc sệt Nam Bộ: Hồn nhiên, dân dã. - "Thôi đi mấy cha, muốn đi du lịch thì góp vốn lại đi, bày đặt nói đi thực tế, đi du lịch đã đời mà khi về không có một chữ hổng sợ người ta nói sao?" (Câu lạc bộ văn nghệ Mồng tơi ") Có thể thấy, lớp từ xưng hô này ít nhiều thể hiện được nét cởi mở, phóng khoáng của người Nam bộ trong giao tiếp dù là với người quen hay lạ. Người đọc cũng thấy thú vị khi thấy nhà văn đặt tên cho đoàn cải lương mang tên Sóng Vang, câu lạc bộ văn nghệ" Mồng tơi ", nhân vật Tám" thợ mả ", Tư Xóm Chùa, Năm Cóc, góp phần làm cho ngôn ngữ truyện ngắn của anh" thuần chất Nam bộ". Con người và văn hóa Nam Bộ trong truyện ngắn của Thảo Bích đã chứng minh cho mối quan hệ nội tại của văn học và văn hóa. Văn học vừa là một thành tố quan trọng của văn hóa vừa tác động đến sự phát triển của văn hóa dân tộc. Với tư cách chủ thể tiếp nhận văn hóa đồng thời là chủ thể sáng tạo, nhà văn chính là người lưu giữ qua văn chương mình những đặc trưng của văn hóa dân tộc, đối với Thảo Bích còn là văn hóa vùng miền. Qua tác phẩm của mình, nhà văn đã gửi gắm được ý muốn đặt ra khi viết nên một câu chuyện nhưng chứa đựng cả tình yêu quê hương đất nước, tình cảm gia đình, cuộc sống người dân nghèo Nam Bộ. ---HẾT---
