Từ bài thơ cổ Xuân du phương thảo địa đến khúc ca quan họ Vui bốn mùa

TỪ BÀI THƠ CỔ "XUÂN DU PHƯƠNG THẢO ĐỊA" ĐẾN KHÚC CA QUAN HỌ "VUI BỐN MÙA"

Xin chào các anh chị và các bạn. Tôi xin chép lại đây một áng thơ tứ tuyệt cổ quen thuộc, mỗi câu kể về một mùa trong năm.

Uông Thù 汪洙, tự Đức Ôn, là học giả, nhà thơ đời Tống, người huyện Ngân, phủ Khánh nguyên (nay là thành phố Ninh ba, tỉnh Chiết giang, Trung quốc). Từ nhỏ, ông đã nổi danh thông tuệ, hay chữ, được xưng tụng "thần đồng". Ông được coi là tác giả của nhiều bài "Thơ thần đồng", câu chữ, hình ảnh giản dị, hàm súc, tinh tế. Những bài thơ này được sử dụng phổ biến để dạy chữ cho trẻ nhỏ ở Trung quốc và các nước sử dụng chữ Hán, trong đó có Việt Nam.

Sau đây là bài thơ tả thú vui trong bốn mùa của ông. *Nguồn: Thi viện

Nguyên văn:

春遊芳草地

夏賞綠荷池

秋飲黃花酒

冬吟白雪詩

Phiên âm:

Xuân du phương thảo địa

Hạ thưởng lục hà trì

Thu ẩm hoàng hoa tửu

Đông ngâm bạch tuyết thi

Dịch nghĩa:

Xuân thăm đất cỏ thơm

Hè chơi ao sen lục

Thu uống rượu hoa vàng

Đông ngâm thơ tuyết trắng

Bài thơ tuân thủ nghiêm chỉnh thi luật ngũ ngôn về âm vận và cấu tứ. Cả lời lẽ và ý tình vừa thanh thoát, ý nhị, vừa đặc sắc, quyến rũ. Bốn mùa hiện ra trọn vẹn với những cảnh sắc đa dạng, đặc trưng theo nhịp xoay vần của tạo hóa, đồng hành với những sinh hoạt phong phú của con người hòa hợp cùng tự nhiên. Mối tương quan hài hòa làm người ta cảm thấy yên vui. Hai mươi chữ không chỉ phác họa nên những sắc hương, thú vị nồng nàn, tao nhã mà còn gợi lại những tình cảm dịu dàng, khoan khoái trong lòng người đọc với cảnh, với người.

Bài thơ trên đây cũng đã được chuyển thành thể lục - bát lưu hành như những câu ca dao trong dân gian Việt Nam. Tập "Phong tình tân truyện" 風情新傳 (viết bằng chữ Nôm vào thế kỷ XVIII) thực tế sưu tầm nhiều câu lục - bát (ca dao, phong dao, lẩy Kiều) nối vần tiếp ý để thanh niên, thanh nữ xướng họa, đối đáp. Trong đó có những câu:

Mùa xuân chơi cỏ phương phi

Mùa hè thưởng lục hà trì mới qua

Mùa thu uống rượu hoàng hoa

Đông ngâm bạch tuyết mới là tiên nhân.

Chú thích: phương phi 芳菲 :(cỏ cây) thơm tho, tươi tốt.

Nghệ thuật diễn xướng dân tộc cũng sở hữu một khúc ca quan họ thường gọi với nhan đề "Vui bốn mùa", lời ca được đặt theo mấy vần lục - bát:

Nhân sinh thích chí ở đời

Anh ơi lẳng lặng hãy ngồi mà nghe

Mùa xuân chơi cỏ phương phi

Mùa hè tắm mát ở sông lục hà

Mùa thu uống rượu cúc hoa

Đông ngâm bạch tuyết ngâm nga chơi bời

(sau đó quay lại vần với câu đầu)

Mời các anh chị và các bạn nghe bài dân ca quan họ này qua giọng hát của nhóm nữ nghệ sĩ Nhà hát quan họ Bắc ninh với NSƯT Hải Xuân.

Giữa dòng thời gian không ngừng chuyển vận, cuốn trôi bao ấm lạnh vui buồn, đâu mấy khi ta được neo nghỉ mà tận hưởng thú tiêu dao. Những câu thơ khơi gợi cảnh sắc trong đời, khiến lòng người cảm thấy xuyến xao như đang giữa một chốn nào êm đềm, bình lặng.

Mộng Huyền biên khảo