Truyện truyền kì là gì? Truyền kì mạn lục là gì? Trong chương trình văn học phổ thông, truyện truyền kì được đưa vào giảng dạy với hai tác phẩm tiêu biểu trong tập "Truyền kì mạn lục" của Nguyễn Dữ: "Chuyện người con gái Nam Xương" và "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên". Bài viết này cung cấp một số những tri thức liên quan đến truyện truyền kì, tập "Truyền kì mạn lục" (Nguyễn Dữ) và hai tác phẩm trên. Truyện truyền kì là gì? Theo nghĩa Hán Việt: "Truyền" là lưu truyền, truyền từ đời này sang đời khác; "kì" là kì lạ, kì ảo. Như vậy, truyện truyền kì có nghĩa là truyện kể về những câu chuyện kì lạ được dân gian lưu truyền. Truyện truyền kì là một thể loại có nguồn gốc từ Trung Quốc, phát triển mạnh vào thời nhà Đường. Truyện truyền kì thường kể về những câu chuyện kì lạ, hoang đường. Truyện sử dụng nhiều yếu tố kì ảo và xây dựng các nhân vật có hành trạng khác thường. Sau khi du nhập vào Việt Nam, các tác giả trung đại Việt Nam đã sử dụng một cách sáng tạo truyện truyền kì nhằm phản ánh những vấn đề liên quan đến hiện thực cuộc sống con người. Hay nói cách khác, truyện truyền kì phản ánh hiện thực thông qua những yếu tố hoang đường, kì ảo. Truyện truyện kì có sức hấp dẫn đặc biệt bởi trong truyện, thế giới cõi trần và cõi âm, con người và thánh thần ma quỷ có sự tương giao, kết nối. Con người có thể từ dương gian về địa phủ, từ địa phủ trở về dương gian, lúc chết đi, khi sống lại.. một cách kì lạ. "Truyền kì mạn lục" có nghĩa là gì? Theo nghĩa Hán Việt: "Truyền" là lưu truyền, truyền từ đời này sang đời khác; "kì" là kì lạ, kì ảo; "mạn" là tản mạn; "lục" là ghi chép. Vậy, truyền kì mạn lục có nghĩa là những ghi chép tản mạn về các câu chuyện kì lạ được dân gian lưu truyền. "Truyền kì mạn lục" gồm bao nhiêu truyện? "Truyền kì mạn lục" của Nguyễn Dữ gồm 20 truyện: 1. Câu chuyện ở đền Hạng vương (Hạng vương từ ký) 2. Chuyện người nghĩa phụ ở Khoái Châu (Khoái Châu nghĩa phụ truyện) 3. Chuyện cây gạo (Mộc miên thụ truyện) 4. Chuyện gã trà đồng giáng sinh (Trà đồng giáng đản lục) 5. Chuyện kỳ ngộ ở Trại Tây (Tây viên kỳ ngộ ký) 6. Chuyện đối tụng ở Long Cung (Long đình đối tụng lục) 7. Chuyện nghiệp oan của Đào Thị (Đào Thị nghiệp oan ký) 8. Chuyện chức phán sự đền Tản Viên (Tản Viên từ phán sự lục) 9. Chuyện Từ Thức lấy vợ tiên (Từ Thức tiên hôn lục) 10. Chuyện Phạm Tử Hư lên chơi thiên tào (Phạm Tử Hư du thiên tào lục) 11. Chuyện yêu quái ở Xương Giang (Xương Giang yêu quái lục) 12. Chuyện đối đáp của người tiều phu ở núi Na (Na sơn tiều đối lục) 13. Chuyện cái chùa hoang ở huyện Đông Triều (Đông Triều phế tự lục) 14. Chuyện nàng Thúy Tiêu (Thúy Tiêu truyện) 15. Chuyện bữa tiệc đêm ở Đà Giang (Đà Giang dạ ẩm ký) 16. Chuyện người con gái Nam Xương (Nam Xương nữ tử truyện) 17. Chuyện Lý tướng quân (Lý tướng quân truyện) 18. Chuyện Lệ Nương (Lệ Nương truyện) 19. Cuộc nói chuyện thơ ở Kim Hoa (Kim Hoa thi thoại ký) 20. Chuyện tướng Dạ Xoa (Dạ Xoa bộ soái lục) "Truyền kì mạn lục" viết bằng chữ gì? Ra đời vào thế kỉ nào? Truyền kì mạn lục là tác phẩm được viết bằng chữ Hán, ra đời vào nửa đầu thế kỉ XVI. Tác phẩm được viết với văn phong trau chuốt, gọt giũa chứ không phải chỉ là những câu chuyện được ghi chép lại một cách đơn thuần. Tác phẩm được coi là một tuyệt tác của thể loại truyền kì, được đánh giá là thiên cổ kì bút (Vũ Khâm Lân). Tóm tắt một số truyện tiêu biểu trong "Truyền kì mạn lục" : Tóm tắt Chuyện người con gái Nam Xương Truyện kể về Vũ Thị Thiết, người con gái quê ở Nam Xương, đẹp người đẹp nết. Trong vùng có chàng Trương Sinh, mến nàng vì dung hạnh nên đã xin cưới nàng về làm vợ. Sau đó, Trương Sinh đi lính, Vũ Nương ở nhà sinh con đầu lòng, đặt tên là Đản. Nàng chăm sóc mẹ chồng rất hiếu thuận và khi mẹ mất thì lo ma chay chu toàn. Khi Trương Sinh về, nghe bé Đản nói hàng đêm có người đàn ông đến, làm theo các hành động của mẹ nhưng chưa bao giờ bế Đản, chàng đã hiểu lầm vợ phản bội, không nghe giải thích mà đánh đuổi Vũ Nương đi. Oan ức, Vũ Nương trẫm mình xuống bến Hoàng Giang, may được Linh Phi cứu giúp và trở thành tiên nữ dưới thủy cung. Sau khi Vũ Nương qua đời, Trương Sinh mới vỡ lẽ, người cha hàng đêm vẫn đến mà con nói chỉ là chiếc bóng trên tường. Chàng nhận ra nỗi oan của vợ và hối hận nhưng đã muộn. Sau đó, một người cùng làng tên Phan Lang là ân nhân của Linh Phi, được Linh Phi tiếp đón ở thủy cung đã gặp Vũ Nương. Vũ Nương nhờ Phan Lang gửi cho chồng tín vật. Trương Sinh biết chuyện liền lập đàn giải oan trên bến Hoàng Giang cho vợ. Vũ Nương hiện về trong ngày lập đàn để nói lời từ biệt. Tóm tắt Chuyện chức phán sự đền Tản Viên Truyện kể về Ngô Tử Văn, người Yên Dũng, đất Lạng Giang, tính tình khảng khái, nóng nảy, thấy sự tà gian thì không thể chịu được. Trong làng có một ngôi đền, trước vốn linh ứng, nhưng khi hồn ma tên tướng giặc cướp lấy và tác yêu tác quái thì Tử Văn nổi giận và đốt đền. Sau khi đốt đền, hồn ma tên tướng giặc đã đến kết tội, bắt chàng xây lại đền và dọa sẽ kiện chàng ở Minh ty nhưng Tử Văn vẫn không sợ. Sau khi hắn giận dữ bỏ đi, Thổ công tìm đến. Người này vốn là thần giữ đền ngày trước bị tên hung thần đánh đuổi, phải lánh nạn ở đền Tản Viên. Thổ công đã kể rõ sự tình và bày cho Tử Văn cách đối phó với tên hung thần. Tử Văn chết, bị đưa qua nhiêu nơi rùng rợn. Trước Diêm Vương đầy quyền lực, chàng đã tâu trình đầu đuôi câu chuyện cho Diêm Vương nghe, lời lẽ rất cứng cỏi. Tên hung thần phản kháng, hai bên cãi cọ nhau. Tử Văn xin Diêm Vương cho tư giấy đến đền Tản Viên. Diêm Vương sai người đi chứng thực. Sự thật phơi bày, tên hung thần phải chịu tội, Tử Văn sống trở về, cùng dân làng dựng lại đền cho Thổ công. Thổ công trả ơn Tử Văn, xin cho chàng chức phán sự ở đền Tản Viên. Tử Văn thu xếp việc nhà rồi chết đi để nhận chức phán sự ấy.
