Trăm năm trong cõi người ta, Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau. Trải qua một cuộc bể dâu, Những điều trông thấy mà đau đớn lòng. Lạ gì bỉ sắc tư phong, Trời xanh quen thói má hồng đánh ghen. Cảo thơm lần giở trước đèn, Phong tình cổ lục còn truyền sử xanh. Rằng: Năm Gia-tĩnh triều Minh, Bốn phương phẳng lặng hai kinh chữ vàng. Có nhà viên ngoại họ Vương, Gia tư nghỉ cũng thường thường bậc trung. Một trai con thứ rốt lòng, Vương Quan là chữ nối dòng nho gia. Đầu lòng hai ả tố nga, Thúy Kiều là chị em là Thúy Vân. Mai cốt cách tuyết tinh thần, Mỗi người một vẻ mười phân vẹn mười. Vân xem trang trọng khác vời, Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang. Hoa cười ngọc thốt đoan trang, Mây thua nước tóc tuyết nhường màu da. Kiều càng sắc sảo mặn mà, So bề tài sắc lại là phần hơn. Làn thu thủy nét xuân sơn, Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh. Một hai nghiêng nước nghiêng thành, Sắc đành đòi một tài đành họa hai. Thông minh vốn sẵn tính trời, Pha nghề thi họa đủ mùi ca ngâm. Cung thương làu bậc ngũ âm, Nghề riêng ăn đứt hồ cầm một trương. Khúc nhà tay lựa nên xoang, Một thiên Bạc mệnh lại càng não nhân. Phong lưu rất mực hồng quần, Xuân xanh xấp xỉ tới tuần cập kê. £m đềm trướng rủ màn che, Tường đông ong bướm đi về mặc ai. Ngày xuân con én đưa thoi, Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi. Cỏ non xanh tận chân trời, Cành lê trắng điểm một vài bông hoa. Thanh minh trong tiết tháng ba, Lễ là tảo mộ hội là đạp thanh. Gần xa nô nức yến anh, Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân. Dập dìu tài tử giai nhân, Ngựa xe như nước áo quần như nêm. Ngổn ngang gò đống kéo lên, Thoi vàng vó rắc tro tiền giấy bay. Tà tà bóng ngả về tây, Chị em thơ thẩn dan tay ra về. Bước dần theo ngọn tiểu khê, Lần xem phong cảnh có bề thanh thanh. Nao nao dòng nước uốn quanh, Nhịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang. Sè sè nấm đất bên đường, Dàu dàu ngọn cỏ nửa vàng nửa xanh. Rằng: Sao trong tiết Thanh minh, Mà đây hương khói vắng tanh thế này? Vương Quan mới dẫn gần xa: Đạm Tiên nàng ấy xưa là ca nhi. Nổi danh tài sắc một thì, Xôn xao ngoài cửa hiếm gì yến anh. Kiếp hồng nhan có mong manh, Nửa chừng xuân thoắt gãy cành thiên hương. Có người khách ở viễn phương, Xa nghe cũng nức tiếng nàng tìm chơi. Thuyền tình vừa ghé tới nơi, Thì đà trâm gãy bình rơi bao giờ! Buồng không lặng ngắt như tờ, Dấu xe ngựa đã rêu lờ mờ xanh. Khóc than khôn xiết sự tình, Khéo vô duyên bấy là mình với ta! Đã không duyên trước chăng mà, Thì chi chút ước gọi là duyên sau. Sắm sanh nếp tử xe châu, Bụi hồng một nấm mặc dầu cỏ hoa. Trải bao thỏ lặn ác tà, ấy mồ vô chủ ai mà viếng thăm! Lòng đâu sẵn mối thương tâm, Thoắt nghe Kiều đã đầm đầm châu sa: Đau đớn thay phận đàn bà! Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung. Phũ phàng chi bấy hóa công! Ngày xanh mòn mỏi má hồng phôi pha. Sống làm vợ khắp người ta, Khéo thay thác xuống làm ma không chồng! Nào người phượng chạ loan chung, Nào người tiếc lục tham hồng là ai? Đã không kẻ đoái người hoài, Sẵn đây ta kiếm một vài nén hương. Gọi là gặp gỡ giữa đường, Họa là người dưới suối vàng biết cho. Lầm dầm khấn vái nhỏ to, Sụp ngồi đặt cỏ trước mồ bước ra. Một vùng cỏ áy bóng tà, Gió hiu hiu thổi một và bông lau. Rút trâm sẵn giắt mái đầu, Vạch da cây vịnh bốn câu ba vần. Lại càng mê mẩn tâm thần, Lại càng đứng lặng tần ngần chẳng ra. Lại càng ủ dột nét hoa, Sầu tuôn đứt nối châu sa vắn dài. Vân rằng: Chị cũng nực cười, Khéo dư nước mắt khóc người đời xưa! Rằng: Hồng nhan tự nghìn xưa, Cái điều bạc mệnh có chừa ai đâu. Nỗi niềm tưởng đến mà đau, Thấy người nằm đó biết sau thế nào? Quan rằng: Chị nói hay sao, Một lời là một vận vào khó nghe! ở đây âm khí nặng nề, Bóng chiều đã ngả dặm về còn xa. Kiều rằng: Những đấng tài hoa, Thác là thể phách còn là tinh anh, Dễ hay tình lại gặp tình, Chờ xem ắt thấy hiển linh bây giờ! Một lời nói chửa kịp thưa, Phút đâu trận gió cuốn cờ đến ngay. Aào ào đổ lộc rung cây, ¥ở trong dường có hương bay ít nhiều. Đè chừng ngọn gió lần theo, Dấu giày từng bước in rêu rành rành. Mặt nhìn ai nấy đều kinh, Nàng rằng: Này thực tinh thành chẳng xa. Hữu tình ta lại gặp ta, Chớ nề u hiển mới là chị em. Đã lòng hiển hiện cho xem, Tạ lòng nàng lại nối thêm vài lời. Lòng thơ lai láng bồi hồi, Gốc cây lại vạch một bài cổ thi. Dùng dằng nửa ở nửa về, Nhạc vàng đâu đã tiếng nghe gần gần. Trông chừng thấy một văn nhân Lỏng buông tay khấu bước lần dặm băng. Đề huề lưng túi gió trăng, Sau chân theo một vài thằng con con. Tuyết in sắc ngựa câu giòn, Cỏ pha màu áo nhuộm non da trời, Nẻo xa mới tỏ mặt người, Khách đà xuống ngựa tới nơi tự tình. Hài văn lần bước dặm xanh, Một vùng như thể cây quỳnh cành dao. Chàng Vương quen mặt ra chào, Hai kiều e lệ nép vào dưới hoa. Nguyên người quanh quất đâu xa, Họ Kim tên Trọng vốn nhà trâm anh. Nền phú hậu bậc tài danh, Văn chương nết đất thông minh tính trời. Phong tư tài mạo tót vời, Vào trong phong nhã ra ngoài hào hoa. Chung quanh vẫn đất nước nhà, Với Vương Quan trước vốn là đồng thân. Trộm nghe thơm nức hương lân, Một nền Đồng-tước khóa xuân hai Kiều. Nước non cách mấy buồng thêu, Những là trộm dấu thầm yêu chốc mòng. May thay giải cấu tương phùng, Gặp tuần đố lá thỏa lòng tìm hoa. Bóng hồng nhác thấy nẻo xa, Xuân lan thu cúc mặn mà cả hai. Người quốc sắc kẻ thiên tài, Tình trong như đã mặt ngoài còn e. Chập chờn cơn tỉnh cơn mê. Rốn ngồi chẳng tiện dứt về chỉn khôn. Bóng tà như giục cơn buồn, Khách đà lên ngựa người còn nghé theo. Dưới cầu nước chảy trong veo, Bên cầu tơ liễu bóng chiều thướt tha. Kiều từ trở gót trướng hoa, Mặt trời gác núi chiêng đà thu không. Gương nga chênh chếch dòm song, Vàng gieo ngấn nước cây lồng bóng sân. Hải đường lả ngọn đông lân, Giọt sương gieo nặng cành xuân la đà. Một mình lặng ngắm bóng nga, Rộn đường gần với nỗi xa bời bời: Người mà đến thế thì thôi, Đời phồn hoa cũng là đời bỏ đi! Người đâu gặp gỡ làm chi, Trăm năm biết có duyên gì hay không? Ngổn ngang trăm mối bên lòng, Nên câu tuyệt diệu ngụ trong tính tình. Chênh chênh bóng nguyệt xế mành, Tựa ngồi bên triện một mình thiu thiu. Thoắt đâu thấy một tiểu kiều, Có chiều phong vận có chiều thanh tân, Sương in mặt tuyết pha thân, Sen vàng lãng đãng như gần như xa. Rước mừng đón hỏi dò la: Đào nguyên lạc lối đâu mà đến đây? Thưa rằng: Thanh khí xưa nay, Mới cùng nhau lúc ban ngày đã quên? Hàn gia ở mé tây thiên, Dưới dòng nước chảy bên trên có cầu. Mấy lòng hạ cố đến nhau, Mấy lời hạ tứ ném châu gieo vàng. Vâng trình hội chủ xem tường, Mà sao trong sổ đoạn trường có tên. ¢u đành quả kiếp nhân duyên, Cũng người một hội một thuyền đâu xa! Này mười bài mới mới ra, Câu thần lại mượn bút hoa vẽ vời. Kiều vâng lĩnh ý đề bài, Tay tiên một vẫy đủ mười khúc ngâm. Xem thơ nấc nở khen thầm: Gía đành tú khẩu cẩm tâm khác thường! Ví đem vào tập đoạn trường, Thì treo giải nhất chi nhường cho ai! Thềm hoa khách đã trở hài, Nàng còn cầm lại một hai tự tình. Gió đâu sịch bức mành mành, Tỉnh ra mới biết rằng mình chiêm bao. Trông theo nào thấy đâu nào, Hương thừa dường hãy ra vào đâu đây. Một mình lưỡng lự canh chầy, Đường xa nghĩ nỗi sau này mà kinh! Hoa trôi bèo giạt đã đành, Biết duyên mình biết phận mình thế thôi! Nỗi riêng lớp lớp sóng dồi, Nghĩ đòi cơn lại sụt sùi đòi cơn. Giọng Kiều rền rĩ trướng loan, Nhà huyên chợt tỉnh hỏi cơn có gì: Cớ sao trằn trọc canh khuya, Màu hoa lê hãy dầm dề giọt mưa? Thưa rằng: Chút phận ngây thơ, Dưỡng sinh đôi nợ tóc tơ chưa đền. Buổi ngày chơi mả Đạm Tiên, Nhắp đi thoắt thấy ứng liền chiêm bao. Đoạn trường là số thế nào, Bài ra thế ấy vịnh vào thế kia. Cứ trong mộng triệu mà suy, Thân con thôi có ra gì mai sau! Dạy rằng: Mộng huyễn chắc đâu, Bỗng không mua não chuốc sầu nghĩ nao! Vâng lời khuyên giải thấp cao, Chưa xong điều nghĩ đã dào mạch Tương, Ngoài song thỏ thẻ oanh vàng, Nách tường bông liễu bay ngang trước mành. Hiên tà gác bóng chênh chênh, Nỗi riêng, riêng chạnh tấc riêng một mình. Cho hay là giống hữu tình, Đố ai gỡ mối tơ mành cho xong! Chàng Kim từ lại thư song, Nỗi nàng canh cánh bên lòng biếng khuây. Sầu đong càng lắc càng đầy, Ba thu dồn lại một ngày dài ghê! Mây Tần khóa kín song the, Bụi hồng liệu nẻo đi về chiêm bao. Tuần trăng khuyết đĩa dầu hao, Mặt mơ tưởng mặt lòng ngao ngán lòng. Buồng văn hơi giá như đồng, Trúc se ngọn thỏ tơ chùng phím loan. Mành Tương phất phất gió đàn, Hương gây mùi nhớ trà khan giọng tình. Ví chăng duyên nợ ba sinh, Làm chi đem thói khuynh thành trêu ngươi. Bâng khuâng nhớ cảnh nhớ người, Nhớ nơi kỳ ngộ vội dời chân đi. Một vùng cỏ mọc xanh rì, Nước ngâm trong vắt thấy gì nữa đâu! Gió chiều như giục cơn sầu, Vi lô hiu hắt như màu khơi trêu. Nghề riêng nhớ ít tưởng nhiều, Xăm xăm đè nẻo Lam-kiều lần sang. Thâm nghiêm kín cổng cao tường, Cạn dòng lá thắm dứt đường chim xanh. Lơ thơ tơ liễu buông mành, Con oanh học nói trên cành mỉa mai. Mấy lần cửa đóng then cài, Dẫy thềm hoa rụng biết người ở đâu? Tần ngần đứng suối giờ lâu, Dạo quanh chợt thấy mái sau có nhà. Là nhà Ngô Việt thương gia, Buồng không để đó người xa chưa về. Lấy điều du học hỏi thuê, Túi đàn cặp sách đề huề dọn sang. Có cây có đá sẵn sàng, Có hiên Lãm-thúy nét vàng chưa phai. Mừng thầm chốn ấy chữ bài, Ba sinh âu hẳn duyên trời chi đây! Song hồ nửa khép cánh mây, Tường đông ghé mắt ngày ngày hằng trông. Tấc gang động khóa nguồn phong, Tuyệt mù nào thấy bóng hồng vào ra. Nhẫn từ quán khách lân la, Tuần trăng thấm thoắt nay đà thèm hai. Cách tường phải buổi êm trời, Dưới đào dường có bóng người thướt tha. Buông cầm xóc áo vội ra, Hương còn thơm nức người đà vắng tanh. Lần theo tường gấm dạo quanh, Trên đào nhác thấy một cành kim thoa. Giơ tay với lấy về nhà: Này trong khuê các đâu mà đến đây? Gẫm âu người ấy báu này, Chẳng duyên chưa dễ vào tay ai cầm! Liền tay ngắm nghía biếng nằm, Hãy còn thoang thoảng hương trầm chưa phai. Tan sương đã thấy bóng người, Quanh tường ra ý tìm tòi ngẩn ngơ. Sinh đà có ý đợi chờ, Cách tường lên tiếng xa đưa ướm lòng: Thoa này bắt được hư không, Biết đâu Hợp-phố mà mong châu về? Tiếng Kiều nghe lọt bên kia: ¥n lòng quân tử sá gì của rơi. Chiếc thoa nào của mấy mươi, Mà lòng trọng nghĩa khinh tài xiết bao! Sinh rằng: Lân lý ra vào, Gần đây nào phải người nào xa xôi. Được rày nhờ chút thơm rơi, Kể đà thiểu não lòng người bấy nay! Bấy lâu mới được một ngày, Dừng chân gạn chút niềm tây gọi là. Vội về thêm lấy của nhà, Xuyến vàng đôi chiếc khăn là một vuông. Bậc mây rón bước ngọn tường, Phải người hôm nọ rõ ràng chẳng nhe? Sượng sùng giữ ý rụt rè, Kẻ nhìn rõ mặt người e cúi đầu. Rằng: Từ ngẫu nhĩ gặp nhau. Thầm trông trộm nhớ bấy lâu đã chồn. Xương mai tính đã rũ mòn, Lần lừa ai biết hãy còn hôm nay! Tháng tròn như gởi cung mây, Trần trần một phận ấp cây đã liều! Tiện đây xin một hai điều, Đài gương soi đến dấu bèo cho chăng? Ngần ngừ nàng mới thưa rằng: Thói nhà băng tuyết chất hằng phỉ phong, Dù khi lá thắm chỉ hồng, Nên chăng thì cũng tại lòng mẹ cha. Nặng lò xót liễu vì hoa, Trẻ thơ đã biết đâu mà dám thưa! Sinh rằng: Rày gió mai mưa, Ngày xuân đã dễ tình cờ mấy khi! Dù chăng xét tấm tình si, Thiệt đây mà có ích gì đến ai? Chút chi gắn bó một hai, Cho đành rồi sẽ liệu bài mối manh. Khuôn thiêng dù phụ tấc thành, Cũng liều bỏ quá xuân xanh một đời. Lượng xuân dù quyết hẹp hòi, Công đeo đuổi chẳng thiệt thòi lắm ru! Lặng nghe lời nói như ru, Chiều xuân dễ khiến nét thu ngại ngùng. Rằng: Trong buổi mới lạ lùng, Nể lòng có lẽ cầm lòng cho đang! Đã lòng quân tử đa mang, Một lời vàng tạc đá vàng thủy chung. Được lời như cởi tấm lòng, Giờ kim hoàn với khăn hồng trao tay. Rằng: Trăm năm cũng từ đây, Của tin gọi một chút này làm ghi. Sẵn tay khăn gâm quạt quỳ, Với cành thoa ấy tức thì đổi trao. Một lời vừa gắn tất giao, Mái sau dường có xôn xao tiếng người. Vội vàng lá rụng hoa rơi, Chàng về viện sách nàng dời lầu trang. Từ phen đá biết tuổi vàng, Tình càng thấm thía dạ càng ngẩn ngơ. Sông Tương một dải nông sờ, Bên trông đầu nọ bên chờ suối kia. Một tường tuyết trở sương che. Tin xuân đâu dễ đi về cho năng. Lần lần ngày gió đêm trăng, Thưa hồng rậm lục đã chừng xuân qua. Ngày vừa sinh nhật ngoại gia, Trên hai đường dưới nữa là hai em. Tưng bừng sắm sửa áo xiêm, Biện dâng một lễ xa đem tấc thành. Nhà lan thanh vắng một mình, Ngẫm cơ hội ngộ đã dành hôm nay. Thời trân thức thức sẵn bày, Gót sen thoăn thoắt dạo ngay mái tường. Cách hoa sẽ dặng tiếng vàng, Dưới hoa đã thấy có chàng đứng trông: Trách lòng hờ hững với lòng, Lửa hương chốc để lạnh lùng bấy lâu. Những là đắp nhớ đổi sầu, Tuyết sương nhuốm nửa mái đầu hoa râm. Nàng rằng: Gió bắt mưa cầm, Đã cam tệ với tri âm bấy chầy. Vắng nhà được buổi hôm nay, Lấy lòng gọi chút ra đây tạ lòng! Lần theo núi giả đi vòng, Cuối tường dường có nẻo thông mới rào. Xắn tay mở khóa động đào, Rẽ mây trông tỏ lối vào Thiên-thai. Mặt nhìn mặt càng thêm tươi, Bên lời vạn phúc bên lời hàn huyên. Sánh vai về chốn thư hiên, Góp lời phong nguyệt nặng nguyền non sông. Trên yên bút giá thi đồng, Đạm thanh một bức tranh tùng treo trên. Phong sương được vẻ thiên nhiên, Mặt khen nét bút càng nhìn càng tươi. Sinh rằng: Phác họa vừa rồi, Phẩm đề xin một vài lời thêm hoa. Tay tiên gió táp mưa sa, Khoảng trên dừng bút thảo và bốn câu. Khen: Tài nhả ngọc phun châu, Nàng Ban ả Tạ cũng đâu thế này! Kiếp tu xưa ví chưa dày, Phúc nào nhắc được giá này cho ngang! Nàng rằng: Trộm liếc dung quang, Chẳng sân ngọc bội cũng phường kim môn. Nghĩ mình phận mỏng cánh chuồn, Khuôn xanh biết có vuông tròn mà hay? Nhớ từ năm hãy thơ ngây, Có người tướng sĩ đoán ngay một lời: Anh hoa phát tiết ra ngoài, Nghìn thu bạc mệnh một đời tài hoa. Trông người lại ngẫm đến ta, Một dầy một mỏng biết là có nên? Sinh rằng: Giải cấu là duyên, Xưa nay nhân định thắng thiên cũng nhiều. Ví dù giải kết đến điều, Thì đem vàng đá mà liều với thân! Đủ điều trung khúc ân cần, Lòng xuân phơi phới chén xuân tàng tàng. Ngày vui ngắn chẳng đầy gang, Trông ra ác đã nhậm gương non đoài. Vắng nhà chẳng tiện ngồi dai, Gĩa chàng nàng mới kíp dời song sa. Đến nhà vừa thấy tin nhà, Hai thân còn dở tiệc hoa chưa về. Cửa ngoài vội rủ rèm the, Xăm xăm băng lối vườn khuya một mình. Nhặt thưa gương giọi đầu cành, Ngọn đèn trông lọt trướng huỳnh hắt hiu. Sinh vừa tựa án thiu thiu, Dở chiều như tỉnh dở chiều như mê. Tiếng sen sẽ động giấc hòe, Bóng trăng đã xế hoa lê lại gần. Bâng khuâng đỉnh Giáp non Thần, Còn ngờ giấc mộng đêm xuân mơ màng. Nàng rằng: Khoảng vắng đêm trường, Vì hoa nên phải đánh đường tìm hoa. Bây giờ rõ mặt đôi ta, Biết đâu rồi nữa chẳng là chiêm bao? Vội mừng làm lễ rước vào, Đài sen nối sáp song đào thêm hương. Tiên thề cùng thảo một chương, Tóc mây một món dao vàng chia đôi. Vầng trăng vằng vặc giữa trời, Đinh ninh hai mặt một lời song song. Tóc tơ căn vặn tấc lòng, Trăm năm tạc một chữ đồng đến xương. Chén hà sánh giọng quỳnh tương, Dải là hương lộn bình gương bóng lồng. Sinh rằng: Gió mát trăng trong, Bấy lâu nay một chút lòng chưa cam. Chày sương chưa nện cầu Lam, Sợ lần khân quá ra sàm sỡ chăng? Nàng rằng: Hồng diệp xích thằng, Một lời cũng đã tiếng rằng tương tri. Đừng điều nguyệt nọ hoa kia. Ngoài ra ai lại tiếc gì với ai. Rằng: Nghe nổi tiếng cầm đài, Nước non luống những lắng tai Chung Kỳ. Thưa rằng: Tiện kỹ sá chi, Đã lòng dạy đến dạy thì phải vâng. Hiên sau treo sẵn cầm trăng, Vội vàng sinh đã tay nâng ngang mày. Nàng rằng: Nghề mọn riêng tay, Làm chi cho bận lòng này lắm thân! So dần dây vũ dây văn, Bốn dây to nhỏ theo vần cung thương. Khúc đâu Hán Sở chiến trường, Nghe ra tiếng sắt tiếng vàng chen nhau. Khúc đâu Tư mã-Phượng cầu, Nghe ra như oán như sầu phải chăng! Kê Khang này khúc Quảng lăng, Một rằng lưu thủy hai rằng hành vân. Quá quan này khúc Chiêu Quân, Nửa phần luyến chúa nửa phần tư gia. Trong như tiếng hạc bay qua, Đục như tiếng suối mới sa nửa vời. Tiếng khoan như gió thoảng ngoài, Tiếng mau sầm sập như trời đổ mưa. Ngọn đèn khi tỏ khi mờ, Khiến người ngồi đó cũng ngơ ngẩn sầu. Khi tựa gối khi cúi đầu, Khi vò chín khúc khi chau đôi mày. Rằng: Hay thì thật là hay, Nghe ra ngậm đắng nuốt cay thế nào! Lựa chi những bậc tiêu tao, Dột lòng mình cũng nao nao lòng người? Rằng: Quen mất nết đi rồi, Tẻ vui thôi cũng tính trời biết sao! Lời vàng vâng lĩnh ý cao, Họa dần dần bớt chút nào được không. Hoa hương càng tỏ thức hồng, Đầu mày cuối mắt càng nồng tấm yêu. Sóng tình dường đã xiêu xiêu, Xem trong âu yếm có chiều lả lơi. Thưa rằng: Đừng lấy làm chơi, Dẽ cho thưa hết một lời đã nao! Vẻ chi một đóa yêu đào, Vườn hồng chi dám ngăn rào chim xanh. Đã cho vào bậc bố kinh, Đạo tòng phu lấy chữ trinh làm đầu. Ra tuồng trên Bộc trong dâu, Thì con người ấy ai cầu làm chi! Phải điều ăn xổi ở thì, Tiết trăm năm nỡ bỏ đi một ngày! Ngẫm duyên kỳ ngộ xưa nay, Lứa đôi ai lại đẹp tày Thôi Trương. Mây mưa đánh đổ đá vàng, Quá chiều nên đã chán chường yến anh. Trong khi chắp cánh liền cành, Mà lòng rẻ rúng đã dành một bên. Mái tây để lạnh hương nguyền, Cho duyên đằm thắm ra duyên bẻ bàng. Gieo thoi trước chẳng giữ giàng, Để sau nên thẹn cùng chàng bởi ai? Vội chi liễu ép hoa nài, Còn thân ắt lại đền bồi có khi! Thấy lời đoan chính dễ nghe, Chàng càng thêm nể thêm vì mười phân. Bóng tàu vừa lạt vẻ ngân, Tin đâu đã thấy cửa ngăn gọi vào. Nàng thì vội trở buồng thêu, Sinh thì dạo gót sân đào bước ra. Cửa sài vừa ngỏ then hoa, Gia đồng vào gởi thư nhà mới sang. Đem tin thúc phụ từ đường, Bơ vơ lữ thấn tha hương đề huề. Liêuđương cách trở sơn khê, Xuân đường kíp gọi sinh về hộ tang. Mảng tin xiết nỗi kinh hoàng, Băng mình lẻn trước đài trang tự tình. Gót đầu mọi nỗi đinh ninh, Nỗi nhà tang tóc nỗi mình xa xôi: Sự đâu chưa kịp đôi hồi, Duyên đâu chưa kịp một lời trao tơ, Trăng thề còn đó trơ trơ, Dám xa xôi mặt mà thưa thớt lòng Ngoài nghìn dặm chốc ba đông, Mối sầu khi gỡ cho xong còn chầy! Gìn vàng giữ ngọc cho hay, Cho đành lòng kẻ chân mây cuối trời. Tai nghe ruột rối bời bời, Ngập ngừng nàng mới giãi lời trước sau: ¤ng tơ ghét bỏ chi nhau, Chưa vui sum họp đã sầu chia phôi! Cùng nhau trót đã nặng lời, Dẫu thay mái tóc dám dời lòng tơ! Quản bao tháng đợi năm chờ, Nghĩ người ăn gió nằm mưa xót thầm. Đã nguyền hai chữ đồng tâm, Trăm năm thề chẳng ôm cầm thuyền ai. Còn non còn nước còn dài, Còn về còn nhớ đến người hôm nay! Dùng dằng chưa nỡ rời tay, Vầng đông trông đã đứng ngay nóc nhà. Ngại ngùng một bước một xa, Một lời trân trọng châu sa mấy hàng. Buộc yên quảy gánh vội vàng, Mói sầu sẻ nửa bước đường chia hai. Buồn trông phong cảnh quê người, Đầu cành quyên nhặt cuối trời nhạn thưa. Não người cữ gió tuần mưa, Một ngày nặng gánh tương tư một ngàỵ Nàng còn đứng tựa hiên tây, Chín hồi vấn vít như vầy mối tơ. Trông chừng khói ngất song thưa, Hoa trôi giạt thắm liễu xơ xác vàng. Tần ngần dạo gót lầu trang, Một đoàn mừng thọ ngoại hương mới về. Hàn huyên chưa kịp giã giề, Sai nha bỗng thấy bốn bề xôn xao: Người nách thước kẻ tay đao, Đầu trâu mặt ngựa ào ào như sôi. Gìa giang một lão một trai, Một dây vô loại buộc hai thâm tình. Đầy nhà vang tiếng ruồi xanh, Rụng rời khung dệt tan tành gói may. Đồ tế nhuyễn của riêng tây Sạch sành sanh vét cho đầy túi tham. Điều đây bay buộc ai làm, Này ai đan giậm giệt giàm bỗng dưng? Hỏi ra sau mới biết rằng: Phải tên xưng xuất là thằng bán tơ. Một nhà hoảng hốt ngẩn ngơ, Tiếng oan dậy đất án ngờ lòa mây. Hạ từ van lạy suốt ngày, Điếc tai lân tuất phũ tay tồi tàn. Rường cao rút ngược dây oan, Dẫu là đá cũng nát gan lọ người! Mặt trông đau đớn rụng rời, Oan này còn một kêu trời nhưng xa! Một ngày lạ thói sai nha, Làm cho khốc hại chẳng qua vì tiền. Sao cho cốt nhục vẹn tuyền, Trong khi ngộ biến tòng quyền biết sao? Duyên hội ngộ đức cù lao, Bên tình bên hiếu bên nào nặng hơn? Để lời thệ hải minh sơn, Làm con trước phải đền ơn sinh thành. Quyết tình nàng mới hạ tình: Dẽ cho để thiếp bán mình chuộc cha! Họ Chung có kẻ lại già, Cũng trong nha dịch lại là từ tâm. Thấy nàng hiếu trọng tình thâm, Vì nàng nghỉ cũng thương thầm xót vay. Tính bài lót đó luồn đây, Có ba trăm lạng việc này mới xuôi. Hãy về tạm phó giam ngoài, Dặn nàng quy liệu trong đôi ba ngày. Thương tình con trẻ thơ ngây, Gặp cơn vạ gió tai bay bất kỳ! Đau lòng tử biệt sinh ly, Thân còn chẳng tiếc tiếc gì đến duyên? Hạt mưa sá nghĩ phận hèn, Liệu đem tấc cỏ quyết đền ba xuân. Sự lòng ngỏ với băng nhân, Tin sương đồn đại xa gần xôn xao. Gần miền có một mụ nào, Đưa người viễn khách tìm vào vấn danh. Hỏi tên, rằng: Mã Giám sinh. Hỏi quê, rằng: Huyện Lâm Thanh cũng gần. Quá niên trạc ngoại tứ tuần, Mày râu nhẵn nhụi áo quần bảnh bao. Trước thầy sau tớ lao xao, Nhà băng đưa mối rước vào lầu trang. Ghế trên ngồi tót sỗ sàng, Buồng trong mối đã giục nàng kíp ra. Nỗi mình thêm tức nỗi nhà, Thềm hoa một bước lệ hoa mấy hàng! Ngại ngùng giợn gió e sương, Nhìn hoa bóng thẹn trông gương mặt dày. Mối càng vén tóc bắt tay, Nét buồn như cúc điệu gầy như mai. Đắn đo cân nhắc cân tài, Eép cung cầm nguyệt thử bài quạt thơ. Mặn nồng một vẻ một ưa, Bằng lòng khách mới tùy cơ dặt dìu. Rằng: Mua ngọc đến Lam-kiều, Sính nghi xin dạy bao nhiêu cho tường? Mối rằng: Giá đáng nghìn vàng, Dớp nhà nhờ lượng người thương dám nài! Cò kè bớt một thêm hai, Giờ lâu ngã giá vàng ngoài bốn trăm. Một lời thuyền đã êm giầm, Hãy đưa canh thiếp trước cầm làm ghi. Định ngày nạp thái vu quy, Tiền lưng đã sẵn việc gì chẳng xong! Một lời cậy với Chung công, Khất từ tạm lĩnh Vương ông về nhà. Thương tình con trẻ cha già, Nhìn nàng ông những máu sa ruột dàu: Nuôi con những ước về sau, Trao tơ phải lứa gieo cầu đáng nơi. Trời làm chi cực bấy trời! Này ai vu thác cho người hợp tan. Búa rìu bao quản thân tàn, Nỡ đày đọa trẻ càng oan khốc già! Một lần sau trước cũng là, Thôi thì mặt khuất chẳng thà lòng đau! Theo lời càng chảy dòng châu, Liều mình ông rắp gieo đầu tường vôi. Vội vàng kẻ giữ người coi, Nhỏ to nàng lại tìm lời khuyên can: Vẻ chi một mảnh hồng nhan, Tóc tơ chưa chút đền ơn sinh thành. Dâng thư đã thẹn nàng Oanh, Lại thua ả Lý bán mình hay sao? Cỗi xuân tuổi hạc càng cao, Một cây gánh vác biết bao nhiêu cành. Lượng trên dù chẳng dứt tình, Gió mưa âu hẳn tan tành nước non. Thà rằng liều một thân con, Hoa dù rã cánh lá còn xanh cây. Phận sao đành vậy cũng vầy, Cầm như chẳng đỗ những ngày còn xanh. Cũng đừng tính quẩn lo quanh, Tan nhà là một thiệt mình là hai. Phải lời ông cũng êm tai, Nhìn nhau giọt ngắn giọt dài ngổn ngang. Mái ngoài họ Mã vừa sang, Tờ hoa đã ký cân vàng mới trao. Trăng già độc địa làm sao? Cầm dây chẳng lựa buộc vào tự nhiên! Trong tay đã sẵn đồng tiền, Dầu lòng đổi trắng thay đen khó gì! Họ Chung ra sức giúp vì, Lễ tâm đã đặt tụng kỳ cũng xong. Việc nhà đã tạm thong dong, Tinh kỳ giục giã đã mong độ về. Một mình nàng ngọn đèn khuya, Aáo dầm giọt lệ tóc se mái sầu: Phận dầu đầu vậy cũng dầu, Xót lòng đeo đẳng bấy lâu một lời! Công trình kể biết mấy mươi, Vì ta khăng khít cho người dở dang. Thề hoa chưa ráo chén vàng, Lỗi thề thôi đã phụ phàng với hoa! Trời Liêu non nước bao xa, Nghĩ đâu rẽ cửa chia nhà tự tôi! Biết bao duyên nợ thề bồi, Kiếp này thôi thế thì thôi còn gì? Tái sinh chưa dứt hương thề, Làm thân trâu ngựa đền nghì trúc mai Nợ tình chưa trả cho ai, Khối tình mang xuống tuyền đài chưa tan! Nỗi riêng riêng những bàn hoàn, Dầu chong trắng đĩa lệ tràn thấm khăn. Thúy Vân chợt tỉnh giấc xuân, Dưới đèn ghé đến ân cần hỏi han: Cơ trời dâu bể đa đoan, Một nhà để chị riêng oan một mình. Cớ chi ngồi nhẫn tàn canh, Nỗi riêng còn mắc mối tình chi đây? Rằng: Lòng đương thổn thức đầy, Tơ duyên còn vướng mối này chưa xong. Hở môi ra cũng thẹn thùng, Để lòng thì phụ tấm lòng với ai! Cậy em em có chịu lời, Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa Giữa đường đứt gánh tương tư, Keo loan chắp mối tơ thừa mặc em. Kể từ khi gặp chàng Kim, Khi ngày quạt ước khi đêm chén thề. Sự đâu sóng gió bất kỳ, Hiếu tình khôn lẽ hai bề vẹn hai. Ngày xuân em hãy còn dài, Xót tình máu mủ thay lời nước non. Chị dù thịt nát xương mòn, Ngậm cười chín suối hãy còn thơm lây. Chiếc thoa với bức tờ mây, Duyên này thì giữ vật này của chung. Dù em nên vợ nên chồng, Xót người mệnh bạc ắt lòng chẳng quên. Mất người còn chút của tin, Phi'm đàn với mảnh hương nguyền ngày xưa. Mai sau dù có bao giờ, Đốt lò hương ấy so tơ phi'm này. Trông ra ngọn cỏ lá cây, Thấy hiu hiu gió thì hay chị về. Hồn còn mang nặng lời thề, Nát thân bồ liễu đền nghì trúc mai Dạ đài cách mặt khuất lời, Rảy xin chén nước cho người thác oan. Bây giờ trâm gãy gương tan, Kể làm sao xiết muôn vàn ái ân! Trăm nghìn gởi lạy tình quân, Tơ duyên ngắn ngủi có ngần ấy thôi. Phận sao phận bạc như vôi, Đã đành nước chảy hoa trôi lỡ làng. ¤i Kim lang! Hỡi Kim lang! Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây. Cạn lời hồn ngất máu say, Một hơi lặng ngắt đôi tay lạnh đồng. Xuân huyên chợt tỉnh giấc nồng, Một nhà tấp nập kẻ trong người ngoài. Kẻ thang người thuốc bời bời, Mới dàu cơn vựng chưa phai giọt hồng. Hỏi: Sao ra sự lạ lùng? Kiều càng nức nở nói không ra lời. Nỗi nàng Vân mới rỉ tai: Chiếc thoa này với tờ bồi ở đây! Này cha làm lỗi duyên mày, Thôi thì nỗi ấy sau này đã em! Vì ai rụng cải rơi kim, Để con bèo nổi mây chìm vì ai? Lời con dặn lại một hai, Dẫu mòn bia đá dám sai tấc vàng! Lạy thôi nàng mới rén chiềng: Nhờ cha trả được nghĩa chàng cho xuôi. Sá chi thân phận tôi đòi, Dẫu rằng xương trắng quê người quản đâu! Xiết bao kể nỗi thảm sầu! Khắc canh đã giục nam lâu mấy hồi. Kiệu hoa đâu đã đến ngoài, Quản huyền đâu đã giục người sinh lỵ Đau lòng kẻ ở người đi, Lệ rơi thấm đá tơ chia rũ tằm. Trời hôm mây kéo tối rầm, Dàu dàu ngọn cỏ đầm đầm cành sương. Rước nàng về đến trú phường, Bốn bề xuân khóa một nàng ở trong. Ngập ngừng thẹn lục e hồng, Nghĩ lòng lại xót xa lòng đòi phen: Phẩm tiên rơi đến tay hèn, Hoài công nắng giữ mưa gìn với ai! Biết thân đến bước lạc loài, Nhị đào thà bẻ cho người tình chung. Vì ai ngăn đón gió đông, Thiệt lòng khi ở đau lòng khi đị Trùng phùng dù họa có khi, Thân này thôi có ra gì mà mong. Đã sinh ra số long đong, Còn mang lấy kiếp má hồng được sao? Trên yên sẵn có con dao, Giấu cầm nàng đã gói vào chéo khăn. Phòng khi nước đã đến chân, Dao này thì liệu với thân sau nàỵ Đêm thu một khắc một chầy, Bâng khuâng như tỉnh như say một mình. Chẳng ngờ gã Mã Giám sinh, Vẫn là một đứa phong tình đã quen. Quá chơi lại gặp hồi đen, Quen mồi lại kiếm ăn miền nguyệt hoa. Lầu xanh có mụ Tú bà, Làng chơi đã trở về già hết duyên. Tình cờ chẳng hẹn mà nên, Mạt cưa mướp đắng đôi bên một phường. Chung lưng mở một ngôi hàng, Quanh năm buôn phấn bán hương đã lề. Dạo tìm khắp chợ thì quê, Gỉa danh hầu hạ dạy nghề ăn chơi. Rủi may âu cũng sự trời, Đoạn trường lại chọn mặt người vô duyên! Xót nàng chút phận thuyền quyên, Cành hoa đem bán vào thuyền lái buôn. Mẹo lừa đã mắc vào khuôn, Sính nghi rẻ giá nghinh hôn sẵn ngàỵ Mừng thầm: Cờ đã đến tay, Càng nhìn vẻ ngọc càng say khúc vàng. Đã nên quốc sắc thiên hương, Một cười này hẳn nghìn vàng chẳng ngoa! Về đây nước trước bẻ hoa, Vương tôn quý khách ắt là đua nhau. Hẳn ba trăm lạng kém đâu, Cũng đà vừa vốn còn sau thì lời. Miếng ngon kề đến tận nơi, Vốn nhà cũng tiếc của trời cũng tham. Đào tiên đã bén tay phàm, Thì vin cành quít cho cam sự đời! Dưới trần mấy mặt làng chơi, Chơi hoa đã dễ mấy người biết hoa. Nước vỏ lựu máu mào gà, Mượn màu chiêu tập lại là còn nguyên. Mập mờ đánh lận con đen, Bao nhiêu cũng bấy nhiều tiền mất chi? Mụ già hoặc có điều gì, Liều công mất một buổi quỳ mà thôi. Vả đây đường sá xa xôi, Mà ta bất động nữa người sinh nghi. Tiếc thay một đóa trà mi, Con ong đã tỏ đường đi lối về! Một cơn mưa gió nặng nề, Thương gì đến ngọc tiếc gì đến hương. Đêm xuân một giấc mơ màng, Đuốc hoa để đó mặc nàng nằm trơ! Giọt riêng tầm tã tuôn mưa, Phần căm nỗi khách phần dơ nỗi mình: Tuồng chi là giống hôi tanh, Thân nghìn vàng để ô danh má hồng! Thôi còn chi nữa mà mong, Đời người thôi thế là xong một đời! Giận duyên tủi phận bời bời, Cầm dao nàng đã toan bài quyên sinh. Nghĩ đi nghĩ lại một mình: Một mình thì chớ hai tình thì sao? Sau dầu sinh sự thế nào, Truy nguyên chẳng kẻo lụy vào song thân. Nỗi mình âu cũng giãn dần, Kíp chầy thôi cũng một lần mà thôi! Những là đo đắn ngược xuôi, Tiếng gà nghe đã gáy sôi mái trường. Lầu mai vừa rúc còi sương, Mã sinh giục giã vội vàng ra đi. Đoạn trường thay lúc phân kỳ! Vó câu khấp khểnh bánh xe gập ghềnh. Bề ngoài mười dặm trường đình, Vương ông mở tiệc tiễn hành đưa theo. Ngoài thì chủ khách dập dìu, Một nhà huyên với một Kiều ở trong. Nhìn càng lã chã giọt hồng, Rỉ tai nàng mới giãi lòng thấp cao: Hổ sinh ra phận thơ đào, Công cha nghĩa mẹ nào trả xong! Lỡ làng nước đục bụi trong, Trăm năm để một tấm lòng từ đây. Xem gương trong bấy nhiêu ngày, Thân con chẳng kẻo mắc tay bợm già. Khi về bỏ vắng trong nhà, Khi vào dùng dắng khi ra vội vàng. Khi ăn khi nói lỡ làng, Khi thầy khi tớ xem thường xem khinh. Khác màu kẻ quý người thanh, Ngẫm ra cho kỹ như hình con buôn. Thôi con còn nói chi con, Sống nhờ đất khách thác chôn quê người! Vương bà nghe bấy nhiêu lời, Tiếng oan đã muốn vạch trời kêu lên. Vài tuần chưa cạn chén khuyên, Mái ngoài nghỉ đã giục liền ruổi xe. Xót con lòng nặng chề chề, Trước yên ông đã nằn nì thấp cao: Chút thân yếu liễu thơ đào, Dớp nhà đến nỗi dấn vào tôi ngượi Từ đây góc bể bên trời, Nắng mưa thui thủi quê người một thân, Nghìn tầm nhờ bóng tùng quân, Tuyết sương che chở cho thân cát đằng. Cạn lời khách mới thưa rằng: Buộc chân thôi cũng xích thằng nhiệm trao. Mai sau dầu đến thế nào, Kìa gương nhật nguyệt nọ dao quỷ thần! Đùng đùng gió giục mây vần, Một xe trong cõi hồng trần như bạy Trông vời gạt lệ chia tay, Góc trời thăm thẳm ngày ngày đăm đăm. Nàng thì dặm khách xa xăm, Bạc phau cầu giá đen rầm ngàn mậy Vi lô san sát hơi may, Một trời thu để riêng ai một người. Dặm khuya ngất tạnh mù khơi, Thấy trăng mà thẹn những lời non sông! Rừng thu từng biếc xen hồng, Nghe chim như nhắc tấm lòng thần hôn! Những là lạ nước lạ non, Lâm-truy vừa một tháng tròn tới nơi. Xe châu dừng bánh cửa ngoài, Rèm trong đã thấy một người bước ra. Thoắt trông nhờn nhợt màu da, ¡n gì cao lớn đẫy đà làm sao? Trước xe lơi lả han chào, Vâng lời nàng mới bước vào tận nơi. Bên thì mấy ả mày ngài, Bên thì ngồi bốn năm người làng chơi. Giữa thì một tượng trắng đôi lông màỵ Lầu xanh quen lối xưa nay, Nghề này thì lấy ông này tiên sư. Hương hoa hôm sớm phụng thờ, Cô nào xấu vía có thưa mối hàng. Cởi xiêm trút áo sỗ sàng, Trước thần sẽ nguyện mảnh hương lầm dầm. Đổi hoa lót xuống chiếu nằm, Bướm ong bay lại ầm ầm tứ vi! Kiều còn ngơ ngẩn biết gì, Cứ lời lạy xuống mụ thì khấn ngạy Cửa hàng buôn bán cho may, Đêm đêm hàn thực ngày ngày nguyên tiêu. Muôn nghìn người thấy cũng yêu, Xôn xao anh yến dập dìu trúc mai! Tin nhạn vẩn lá thư bài, Đưa người cửa trước rước người cửa sau! Lạ tai nghe chửa biết đâu, Xem tình ra cũng những màu dở dang. Lễ xong hương hỏa gia đường, Tú bà vắt nóc lên giường ngồi ngạy Dạy rằng: Con lạy mẹ đây, Lạy rồi sang lạy cậu mày bên kia. Nàng rằng: Phải bước lưu ly, Phận hèn vâng đã cam bề tiểu tinh. Điều đâu lấy yến làm anh, Ngây thơ chẳng biết là danh phận gì? Đủ điều nạp thái vu quy, Đã khi chung chạ lại khi đứng ngồi. Giờ ra thay bậc đổi ngôi, Dám xin gởi lại một lời cho minh. Mụ nghe nàng nói hay tình, Bây giờ mới nổi tam bành mụ lên: Này này sự đã quả nhiên, Thôi đà cướp sống của min đi rồi! Bảo rằng đi dạo lấy người, Đem về rước khách kiếm lời mà ăn. Tuồng vô nghĩa ở bất nhân, Buồn mình trước đã tần mần thử chơi. Màu hồ đã mất đi rồi, Thôi thôi vốn liếng đi đời nhà ma. Con kia đã bán cho ta, Nhập gia phải cứ phép nhà tao đây! Lão kia có giở bài bây, Chẳng văng vào mặt mà mày lại nghe! Cớ sao chịu trót một bề, Gái tơ mà đã ngứa nghề sớm sao! Phải làm cho biết phép tao! Giật bì tiên rắp sấn vào ra tay. Nàng rằng: Trời thẳm đất dày, Thân này đã bỏ những ngày ra đi! Thôi thì thôi có tiếc gì! Sẵn dao tay áo tức thì giở ra. Sợ gan nát ngọc liều hoa, Mụ còn trông mặt nàng đà quá tay. Thương ôi, tài sắc bậc này, Một dao oan nghiệp dứt dây phong trần! Nỗi oan vỡ lở xa gần, Trong nhà người chật một lần như nêm. Nàng thì bằn bặt giấc tiên, Mụ thì cầm cập mặt nhìn hồn bạy Vực nàng vào chốn hiên tây, Cắt người coi sóc rước thầy thuốc men. Nào hay chưa hết trần duyên, Trong mê dường đã đứng bên một nàng. Rỉ rằng: Nhân quả dở dang, Đã toan trốn nợ đoạn trường được sao? Số còn nặng nghiệp má đào, Người dù muốn quyết trời nào đã cho! Hãy xin hết kiếp liễu bồ, Sông Tiền-đường sẽ hẹn hò về sau. Thuốc thang suốt một ngày thâu, Giấc mê nghe đã dàu dàu vừa tan. Tú bà chực sẵn bên màn, Lựa lời khuyên giải mơn man gỡ dần: Một người dễ có mấy thân, Hoa xuân đương nhụy ngày xuân còn dài. Cũng là lỡ một lầm hai, Đá vàng sao nỡ ép nài mưa mậy Lỡ chân trót đã vào đây, Khóa buồng xuân để đợi ngày đào non. Người còn thì của hãy còn, Tìm nơi xứng đáng là con cái nhà. Làm chi tội báo oan gia, Thiệt mình mà hại đến ta hay gì? Kề tai mấy nỗi nằn nì, Nàng nghe dường cũng thị phi rạch ròi. Vả trong thần mộng mấy lời, Túc nhân âu cũng có trời ở trong. Kiếp này nợ trả chưa xong, Làm chi thêm một nợ chồng kiếp sau! Lặng nghe ngẫm nghĩ gót đầu, Thưa rằng: Ai có muốn đâu thế này, Được như lời thế là may, Hẳn rằng mai có như rày cho chăng! Sợ khi ong bướm đãi đằng, Đến điều sống đục sao bằng thác trong! Mụ rằng: Con hãy thong dong, Phải điều lòng lại dối lòng mà chơi! Mai sau ở chẳng như lời, Trên đầu có bóng mặt trời rạng soi. Thấy lời quyết đoán hẳn hoi, Đành lòng nàng cũng sẽ nguôi nguôi dần. Trước lầu Ngưng-bích khóa xuân, Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung. Bốn bề bát ngát xa trông, Cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia. Bẽ bàng mây sớm đèn khuya, Nửa tình nửa cảnh như chia tấm lòng. Tưởng người dưới nguyệt chén đồng, Tin sương luống những rày trông mai chờ. Bên trời góc bể bơ vơ, Tấm son gột rửa bao giờ cho phai. Xót người tựa cửa hôm mai, Quạt nồng ấp lạnh những đó giờ? Sân Lai cách mấy nắng mưa, Có khi gốc tử đã vừa người ôm. Buồn trông cửa bể chiều hôm, Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa. Buồn trong ngọn nước mới sa, Hoa trôi man mác biết là về đâu? Buồn trông nội cỏ dàu dàu, Chân mây mặt đất một màu xanh xanh. Buồn trông gió cuốn mặt duềnh, ¢ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi. Chung quanh những nước non người, Đau lòng lưu lạc nên vài bốn câu. Ngậm ngùi rủ bức rèm châu, Cách tường nghe có tiếng đâu họa vần. Một chàng vừa trạc thanh xuân, Hình dung chải chuốt áo khăn dịu dàng. Nghĩ rằng cũng mạch thư hương, Hỏi ra mới biết rằng chàng Sở Khanh. Bóng nga thấp thoáng dưới mành. Trông nàng chàng cũng ra tình đeo đai: Than ôi! sắc nước hương trời, Tiếc cho đâu bỗng lạc loài đến đây? Gía thành trong nguyệt trên mây, Hoa sao hoa khéo đọa đày bấy hoa? Tức gan riêng giận trời già, Lòng này ai tỏ cho ta hỡi lòng? Thuyền quyên ví biết anh hùng, Ra tay tháo cũi sổ lồng như chơi! Song thu đã khép cánh ngoài, Tai còn đồng vọng mấy lời sắt đanh. Nghĩ người thôi lại nghĩ mình, Cảm lòng chua xót lạt tình bơ vơ. Những là lần lữa nắng mưa, Kiếp phong trần biết bao giờ là thôi? Đánh liều nhắn một hai lời, Nhờ tay tế độ với người trầm luân. Mảnh tiên kể hết xa gần, Nỗi nhà báo đáp nỗi thân lạc loài. Tan sương vừa rạng ngày mai, Tiện hồng nàng mới nhắn lời gởi sang. Trời tây lãng đãng bóng vàng, Phục thư đã thấy tin chàng đến nơi. Mở xem một bức tiên mai, Rành rành tích việt có hai chữ đề. Lấy trong ý tứ mà suy: Ngày hai mươi mốt tuất thì phải chăng? Chim hom thoi thót về rừng, Đóa trà mi đã ngậm gương nửa vành. Tường đông lay động bóng cành, Rẽ song đã thấy Sở Khanh lén vào. Sượng sùng đánh dạn ra chào, Lạy thôi nàng mới rỉ trao ân cần. Rằng: Tôi bèo bọt chút thân, Lạc đàn mang lấy nợ nần yến anh. Dám nhờ cốt nhục tử sinh, Còn nhiều kết cỏ ngậm vành về sau! Lặng nghe lẩm nhẩm gật đầu: Ta đây nào phải ai đâu mà rằng! Nàng đà biết đến ta chăng, Bể trầm luân lấp cho bằng mới thôi. Nàng rằng: Muôn sự ơn người, Thế nào xin quyết một bài cho xong. Rằng: Ta có ngựa truy phong, Có tên dưới trướng vốn dòng kiện nhi. Thừa cơ lẻn bước ra đi, Ba mươi sáu chước chước gì là hơn. Dù khi gió kép mưa đơn, Có ta đây cũng chẳng cơn cớ gì! Nghe lời nàng đã sinh nghi, Song đà quá đỗi quản gì được thân. Cũng liều nhắm mắt đưa chân, Mà xem con tạo xoay vần đến đâu! Cùng nhau lẻn bước xuống lầu. Song song ngựa trước ngựa sau một đoàn. Đêm thu khắc lậu canh tàn, Gió cây trút lá trăng ngàn ngậm gương. Lối mòn cỏ nhợt màu sương. Lòng quê đi một bước đường một đau. Tiếng gà xao xác gáy mau, Tiếng người đâu đã mái sau dậy dàng. Nàng càng thổn thức gan vàng, Sở Khanh đã rẽ dây cương lối nào! Một mình khôn biết làm sao, Dặm rừng bước thấp bước cao hãi hùng. Hóa nhi thật có nỡ lòng, Làm chi giày tía vò hồng lắm nau! Một đoàn đổ đến trước sau, Vuốt đâu xuống đất cánh đâu lên trời. Tú bà tốc thẳng đến nơi, Hăm hăm áp điệu một hơi lại nhà. Hung hăng chẳng hỏi chẳng tra, Đang tay vùi liễu dập hoa tơi bời. Thịt da ai cũng là người, Lòng nào hồng rụng thắm rời chẳng đau. Hết lời thú phục khẩn cầu, Uốn lưng thịt đổ giập đầu máu sa. Rằng: Tôi chút phận đàn bà, Nước non lìa cửa lìa nhà đến đây Bây giờ sống thác ở tay, Thân này đã đến thế này thì thôi! Nhưng tôi có sá chi tôi, Phận tôi đành vậy vốn người để đâu? Thân lươn bao quản lấm đầu, Chút lòng trinh bạch từ sau xin chừa. Được lời mụ mới tùy cơ, Bắt người bảo lĩnh làm tờ cung chiêu. Bày vai có ả Mã Kiều, Xót nàng ra mới đánh liều chịu đoan. Mụ càng kể nhặt kể khoan, Gạn gùng đến mực nồng nàn mới tha. Vực nàng vào nghỉ trong nhà, Mã Kiều lại ngỏ ý ra dặn lời: Thôi đà mắc lận thì thôi! Đi đâu chẳng biết con người Sở Khanh? Bạc tình nổi tiếng lầu xanh, Một tay chôn biết mấy cành phù dung. Đà dao lập sẵn chước dùng, Lạ gì một cốt một đồng xưa nay! Có ba mươi lạng trao tay, Không dưng chi có chuyện này trò kia! Rồi ra trở mặt tức thì, Bớt lời liệu chớ sân si thiệt đời! Nàng rằng: Thề thốt nặng lời, Có đâu mà lại ra người hiểm sâu! Còn đương suy trước nghĩ sau, Mặt mo đã thấy ở đâu dẫn vào. Sở Khanh lên tiếng rêu rao, Rằng: Nghe mới có con nào ở đậy Phao cho quyến gió rủ mây, Hãy xem có biết mặt mày là ai? Nàng rằng: Thôi thế thì thôi, Rằng không thì cũng vâng lời rằng không! Sở Khanh quát mắng đùng đùng, Bước vào vừa rắp thị hùng ra tạy Nàng rằng: Trời nhé có hay! Quyến anh rủ yến sự này tại ai? Đem người đẩy xuống giếng thơi, Nói lời rồi lại ăn lời được ngay! Còn tiên tích việt ở tay, Rõ ràng mặt ấy mặt này chứ ai? Lời ngay đông mặt trong ngoài, Kẻ chê bất nghĩa người cười vô lương! Phụ tình án đã rõ ràng, Dơ tuồng nghĩ mới kiếm đường tháo lui. Buồng riêng riêng những sụt sùi, Nghĩ thân mà lại ngậm ngùi cho thân. Tiếc thay trong giá trắng ngần, Đến phong trần cũng phong trần như ai! Tẻ vui cũng một kiếp người, Hồng nhan phải giống ở đời mãi ru! Kiếp xưa đã vụng đường tu, Kiếp nay chẳng kẻo đền bù mới xuôi! Dẫu sao bình đã vỡ rồi, Lấy thân mà trả nợ đời cho xong! Vừa tuần nguyệt sáng gương trong, Tú bà ghé lại thong dong dặn dò: Nghề chơi cũng lắm công phu, Làng chơi ta phải biết cho đủ điều. Nàng rằng: Mưa gió dập dìu, Liều thân thì cũng phải liều thế thôi! Mụ rằng: Ai cũng như ai, Người ta ai mất tiền hoài đến đây? ¥ở trong còn lắm điều hay, Nỗi đêm khép mở mỗi ngày riêng chung. Này con thuộc lấy làm lòng, Vành ngoài bảy chữ vành trong tám nghề. Chơi cho liễu chán hoa chê, Cho lăn lóc đá cho mê mẩn đời. Khi khóe hạnh khi nét ngài. Khi ngâm ngợi nguyệt khi cười cợt hoa. Đều là nghề nghiệp trong nhà, Đủ ngần ấy nết mới là người soi. Gót đầu vâng dạy mấy lời, Dường chau nét nguyệt dường phải vẻ hồng. Những nghe nói đã thẹn thùng, Nước đời lắm nỗi lạ lùng khắt khe! Xót mình cửa các buồng khuê, Vỡ lòng học lấy những nghề nghiệp hay! Khéo là mặt dạn mày dày, Kiếp người đã đến thế này thì thôi! Thương thay thân phận lạc loài, Dẫu sao cũng ở tay người biết sao? Lầu xanh mới rủ trướng đào, Càng treo giá ngọc càng cao phẩm người. Biết bao bướm lả ong lơi, Cuộc say đầy tháng trận cười suốt đêm. Dập dìu lá gió cành chim, Sớm đưa Tống Ngọc tối tìm Trường-khanh. Khi tỉnh rượu lúc tàn canh, Giật mình mình lại thương mình xót xa. Khi sao phong gấm rủ là, Giờ sao tan tác như hoa giữa đường. Mặt sao dày gió dạn sương, Thân sao bướm chán ong chường bấy thân? Mặc người mưa Sở mây Tần, Những mình nào biết có xuân là gì. Đòi phen gió tựa hoa kề, Nửa rèm tuyết ngậm bốn bề trăng thâu. Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu, Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ. Đôi phen nét vẽ câu thơ, Cung cầm trong nguyệt nước cờ dưới hoa. Vui là vui gượng kẻo là, Ai tri âm đó mặn mà với ai? Thờ ơ gió trúc mưa mai, Ngẩn ngơ trăm mối dùi mài một thân. ¤m lòng đòi đoạn xa gần, Chẳng vò mà rối chẳng dần mà đau! Nhớ ơn chín chữ cao sâu, Một ngày một ngả bóng dâu tà tà. Dặm nghìn nước thẳm non xa, Nghĩ đâu thân phận con ra thế này! Sân hòe đôi chút thơ ngây, Trân cam ai kẻ đỡ thay việc mình? Nhớ lời nguyện ước ba sinh, Xa xôi ai có biết tình chăng ai? Khi về hỏi liễu Chương-đài, Cành xuân đã bẻ cho người chuyên tay! Tình sâu mong trả nghĩa dày, Hoa kia đã chắp cánh này cho chưa? Mối tình đòi đoạn vò tơ, Giấc hương quan luống lần mơ canh dài. Song sa vò võ phương trời, Nay hoàng hôn đã lại mai hôn hoàng. Lần lần thỏ bạc ác vàng, Xót người trong hội đoạn trường đòi cơn. Đã cho lấy chữ hồng nhan, Làm cho cho hại cho tàn cho cân! Đã đày vào kiếp phong trần, Sao cho sỉ nhục một lần mới thôi! Khách du bỗng có một người, Kỳ Tâm họ Thúc cũng nòi thư hương. Vốn người huyện Tích châu Thường, Theo nghiêm đường mở ngôi hàng Lâm truỵ Hoa khôi mộ tiếng Kiều nhi, Thiếp hồng tìm đến hương khuê gởi vào. Trướng tô giáp mặt hoa đào, Vẻ nào chẳng mặn nét nào chẳng ưa? Hải đường mơn mởn cành tơ, Ngày xuân càng gió càng mưa càng nồng! Nguyệt hoa hoa nguyệt não nùng, Đêm xuân ai dễ cầm lòng được chăng! Lạ gì thanh khí lẽ hằng, Một dây một buộc ai giằng cho ra! Sớm đào tối mận lân la, Trước còn trăng gió sau ra đá vàng. Dịp đâu may mắn lạ dường, Lại vừa gặp khoảng xuân đường lại quê. Sinh càng một tỉnh mười mê, Ngày xuân lắm lúc đi về với xuân. Khi gió gác khi trăng sân, Bầu tiêu chuốc rượu cầu thần nối thơ. Khi hương sớm khi trà trưa, Bàn vây điểm nước đường tơ họa đàn. Miệt mài trong cuộc truy hoan, Càng quen thuộc nết càng dan díu tình. Lạ cho cái sóng khuynh thành, Làm cho đổ quán xiêu đình như chơi. Thúc sinh quen nết bốc rời, Trăm nghìn đổ một trận cười như không Mụ càng tô lục chuốt hồng, Máu tham hễ thấy hơi đồng thì mê. Dưới trăng quyên đã gọi hè, Đầu tường lửa lựu lập lòe đâm bông. Buồng the phải buổi thong dong, Thang lan rủ bức trướng hồng tẩm hoa. Rõ màu trong ngọc trắng ngà, Dày dày sẵn đúc một tòa thiên nhiên. Sinh càng tỏ nét càng khen, Ngụ tình tay thảo một thiên luật Đường. Nàng rằng: Vâng biết lòng chàng, Lời lời châu ngọc hàng hàng gấm thêu. Hay hèn lẽ cũng nối điêu, Nỗi quê nghĩ một hai điều ngang ngang. Lòng còn gởi áng mây Hàng, Họa vần, xin hãy chịu chàng hôm nạy Rằng: Sao nói lạ lùng thay! Cành kia chẳng phải cỗi này mà ra? Nàng càng ủ dột thu ba, Đoạn trường lúc ấy nghĩ mà buồn bênh: Thiếp như hoa đã lìa cành, Chàng như con bướm lượn vành mà chơi. Chúa xuân đành đã có nơi, Ngắn ngày thôi chớ dài lời làm chi! Sinh rằng: Từ thuở tương tri, Tấm riêng riêng những nặng vì nước non. Trăm năm tính cuộc vuông tròn, Phải dò cho đến ngọn nguồn lạch sông. Nàng rằng: Muôn đội ơn lòng, Chút e bên thú bên tòng dễ đâu. Bình khang nấn ná bấy lâu, Yêu hoa yêu được một màu điểm trang. Rồi ra lạt phấn phai hương, Lòng kia giữ được thường thường mãi chăng? Vả trong thềm quế cung trăng, Chủ trương đành đã chị Hằng ở trong. Bấy lâu khăng khít dải đồng, Thêm người người cũng chia lòng riêng tậy Vẻ chi chút phận bèo mây, Làm cho bể ái khi đầy khi vơi. Trăm điều ngang ngửa vì tôi, Thân sau ai chịu tội trời ấy cho? Như chàng có vững tay co, Mười phần cũng đắp điếm cho một vài. Thế trong dù lớn hơn ngoài, Trước hàm sư sử gởi người đằng la. Cúi đầu luồn xuống mái nhà, Giấm chua lại tội bằng ba lửa nồng. ¥ở trên còn có nhà thông, Lượng trên trông xuống biết lòng có thương? Sá chi liễu ngõ hoa tường, Lầu xanh lại bỏ ra phường lầu xanh! Lại càng dơ dáng dại hình, Đành thân phận thiếp ngại danh giá chàng. Thương sao cho vẹn thì thương, Tính sao cho trọn mọi đường thì vâng. Sinh rằng: Hay nói đè chừng, Lòng đây lòng đấy chưa từng hay sao? Đường xa chớ ngại Ngô Lào, Trăm điều hãy cứ trông vào một ta. Đã gần chi có điều xa, Đá vàng đã quyết phong ba cũng liều! Cùng nhau căn vặn đến điều, Chỉ non thề bể nặng gieo đến lời. Nỉ non đêm ngắn tình dài, Ngoài hiên thỏ đã non đoài ngậm gương. Mượn điều trúc viện thừa lương, Rước về hãy tạm giấu nàng một nơi. Chiến hòa sắp sẵn hai bài, Cậy tay thầy thợ mượn người dò la. Bắn tin đến mặt Tú bà, Thua cơ mụ cũng cầu hòa dám sao! Rõ ràng của dẫn tay trao, Hoàn lương một thiếp thân vào cửa công. Công tư hai lẽ đều xong, Gót tiên phút đã thoát vòng trần ai. Một nhà sum họp trúc mai, Càng sâu nghĩa bể càng dài tình sông. Hương càng đượm lửa càng nồng, Càng sôi vẻ ngọc càng lồng màu sen. Nửa năm hơi tiếng người quen, Sân ngô cành biếc đã chen lá vàng. Giậu thu vừa nảy giò sương, Gối yên đã thấy xuân đường đến nơi. Phong lôi nổi trận bời bời, Nặng lòng e ấp tính bài phân chia. Quyết ngay biện bạch một bề, Dạy cho má phấn lại về lầu xanh! Thấy lời nghiêm huấn rành rành, Đánh liều sinh mới lấy tình nài kêu. Rằng: Con biết tội đã nhiều, Dẫu rằng sấm sét búa rìu cũng cam. Trót vì tay đã nhúng chàm, Dại rồi còn biết khôn làm sao đây! Cùng nhau vả tiếng một ngày, ¤m cầm ai nỡ dứt dây cho đành. Lượng trên quyết chẳng thương tình, Bạc đen thôi có tiếc mình làm chi! Thấy trời sắt đá tri tri, Sốt gan ông mới cáo quỳ cửa công. Đất bằng nổi sóng đùng đùng, Phủ đường sai lá phiếu hồng thôi tra. Cùng nhau thẹo gót sai nha, Song song vào trước sân hoa lạy quỳ. Trông lên mặt sắt đen sì, Lập nghiêm trước đã ra uy nặng lời: Gã kia dại nết chơi bời, Mà con người thế là người đong đưa! Tuồng chi hoa thải hương thừa, Mượn màu son phấn đánh lừa con đen. Suy trong tình trạng nguyên đơn, Bề nào thì cũng chưa yên bề nào. Phép công chiếu án luận vào. Có hai đường ấy muốn sao mặc mình: Một là cứ phép gia hình, Một là lại cứ lầu xanh phó về! Nàng rằng: Đã quyết một bề, Nhện này vương lấy tơ kia mấy lần! Đục trong thân cũng là thân, Yếu thơ vâng chịu trước sân lôi đình. Dạy rằng: Cứ phép gia hình! Ba cây chập lại một cành mẫu đơn. Phận đành chi dám kêu oan, Đào hoen quẹn má liễu tan tác màỵ Một sân lầm cát đã đầy, Gương lờ nước thủy mai gầy vóc sương. Nghĩ tình chàng Thúc mà thương, Nẻo xa trông thấy lòng càng xót xa. Khóc rằng: Oan khốc vì ta, Có nghe lời trước chẳng đà lụy sau. Cạn lòng chẳng biết nghĩ sâu, Để ai trăng tủi hoa sầu vì ai? Phủ đường nghe thoảng vào tai, Động lòng lại gạn đến lời riêng tậy Sụt sùi chàng mới thưa ngay, Đầu đuôi kể lại sự ngày cầu thân: Nàng đà tính hết xa gần, Từ xưa nàng đã biết thân có rày! Tại tôi hứng lấy một tay, Để nàng cho đến nỗi này vì tôi! Nghe lời nói cũng thương lời, Dẹp uy mới dạy cho bài giải vi. Rằng: Như hẳn có thế thì, Trăng hoa song cũng thị phi biết điều! Sinh rằng: Chút phận bọt bèo, Theo đòi vả cũng ít nhiều bút nghiên. Cười rằng: Đã thế thì nên, Mộc già hãy thử một thiên trình nghề. Nàng vâng cất bút tay đề, Tiên hoa trình trước án phê xem tường. Khen rằng: Giá đáng Thịnh Đường, Tài này sắc ấy nghìn vàng chưa cân! Thực là tài tử giai nhân, Châu Trần còn có Châu Trần nào hơn! Thôi đừng rước dữ cưu hờn, Làm chi lỡ nhịp cho đàn ngang cung. Đã đưa đến trước cửa công, Ngoài thì là lý song trong là tình. Dâu con trong đạo gia đình, Thôi thì dẹp nỗi bất bình là xong! Kíp truyền sắm sửa lễ công, Kiệu hoa cất gió đuốc hồng điểm sao. Bày hàng cổ xúy xôn xao, Song song đưa tới trướng đào sánh đôi. Thương vì hạnh trọng vì tài, Thúc ông thôi cũng dẹp lời phong ba. Huệ lan sực nức một nhà, Từng cay đắng lại mặn mà hơn xưa. Mảng vui rượu sớm cờ trưa, Đào đà phai thắm sen vừa nẩy xanh. Trướng hồ vắng vẻ đêm thanh, E tình nàng mới bày tình riêng chung: Phận bồ từ vẹn chữ tòng, Đổi thay nhạn yến đã hòng đầy niên. Tin nhà ngày một vắng tin, Mặn tình cát lũy lạt tình tao khang. Nghĩ ra thật cũng nên đường, Tăm hơi ai dễ giữ giàng cho ta? Trộm nghe kẻ lớn trong nhà, ¥ở vào khuôn phép nói ra mối giường. E thay những dạ phi thường, Dễ dò rốn bể khôn lường đáy sông! Mà ta suốt một năm ròng, Thế nào cũng chẳng giấu xong được nào. Bấy chầy chưa tỏ tiêu hao, Hoặc là trong có làm sao chăng là? Xin chàng kíp liệu lại nhà, Trước người đẹp ý sau ta biết tình. Đêm ngày như mực giấu quanh, Rày lần mai lữa giữ hình chưa thông. Nghe lời khuyên nhủ thong dong, Đành lòng sinh mới quyết lòng hồi trang. Rạng ra gửi đến xuân đường, Thúc ông cũng vội giục chàng ninh gia. Tiễn đưa một chén quan hà, Xuân đình thoắt đã đổi ra cao đình. Sông Tần một dải xanh xanh, Loi thoi bờ liễu mấy cành Dương quan. Cầm tay dài ngắn thở than, Chia phôi ngừng chén hợp tan nghẹn lời. Nàng rằng: Non nước xa khơi, Sao cho trong ấm thì ngoài mới êm. Dễ lòa yếm thắm trôn kim, Làm chi bưng mắt bắt chim khó lòng! Đôi ta chút nghĩa đèo bòng, Đến nhà trước liệu nói sòng cho minh. Dù khi sóng gió bất tình, Lớn ra uy lớn tôi đành phận tôi. Hơn điều giấu ngược giấu xuôi. Lại mang những việc tày trời đến sau. Thương nhau xin nhớ lời nhau, Năm chầy cũng chẳng đi đâu mà chầỵ Chén đưa nhớ bữa hôm nay, Chén mừng xin đợi ngày này năm sau! Người lên ngựa kẻ chia bào, Rừng phong thu đã nhuốm màu quan san. Dặm hồng bụi cuốn chinh an, Trông người đã khuất mấy ngàn dâu xanh. Người về chiếc bóng năm canh, Kẻ đi muôn dặm một mình xa xôi. Vầng trăng ai xẻ làm đôi Nửa in gối chiếc nửa soi dặm trường. Nguyễn Du
