Review Sách Trường Ca Tiếng Trống Mê Linh Khúc Ca Của Những Linh Hồn Bất Khuất

Trường Ca Tiếng Trống Mê Linh – Khúc Ca Của Những Linh Hồn Bất Khuất

Tác giả bài viết: Lê Gia Hoài



​

"Tiếng trống Mê Linh không chỉ là thanh âm lịch sử dội vang từ lòng đất nước, mà còn là tiếng lòng thao thức của người viết – một nhà thơ tự nhận mình là con của đất, của người, của dân tộc Việt máu đỏ da vàng."

1. Một khúc trường ca viết từ máu thịt sử Việt

Sau Vĩnh biệt hoa hồng – khúc văn tế tình yêu và nhân sinh mang âm hưởng bi tráng – Nguyễn Nhuận Hồng Phương tiếp tục bước sang một chặng đường thi ca mới bằng Tiếng trống Mê Linh – trường ca mang âm hưởng sử thi và chất hùng ca lịch sử. Tác phẩm không chỉ là sự trở về với huyền thoại Hai Bà Trưng mà còn là cuộc tái hiện lại hồn cốt dân tộc qua lăng kính của một người viết đương đại: Tỉnh táo, khắc khoải và đầy trách nhiệm với lịch sử.

Tác phẩm gồm nhiều khúc, cấu trúc liền mạch, phát triển theo hình thức tự sự – trữ tình, lấy thời điểm năm 40 sau Công nguyên – thời kỳ Hai Bà Trưng khởi nghĩa chống ách đô hộ của nhà Đông Hán – làm mạch chính. Dù mượn hình ảnh Mê Linh xưa, nhưng "tiếng trống" mà nhà thơ gióng lên không chỉ dành cho lịch sử mà còn gióng vào hiện thực, vào ý thức dân tộc hôm nay.

2. Một bản sử thi thiêng liêng được viết bằng tâm huyết

"Ta không phải là bà Trưng hay bà Triệu

Nhưng ta là đàn bà Việt Nam

Mỗi giọt máu là một hạt lửa

Khi bị dồn vào thế tận cùng

Sẽ hóa thành núi lửa bừng cháy trời Nam."

Không mô tả theo lối kể sự kiện khô cứng, không thần thoại hóa nhân vật theo kiểu mẫu giáo khoa, Tiếng trống Mê Linh tập trung khắc họa trạng thái tâm lý, tinh thần và khí phách của người nữ Việt Nam trong cơn biến động của vận nước. Trưng Trắc, Trưng Nhị không phải là những pho tượng sừng sững bất động, mà là những người phụ nữ có trái tim, có nước mắt, có tình yêu, có máu thịt – nhưng vượt lên tất cả là ý chí bất khuất.

Tác giả không hô hào khẩu hiệu mà lặng lẽ khắc sâu từng nỗi đau và niềm kiêu hãnh:

"Máu mẹ rỏ xuống từng thớ đất

Gót son khởi nghĩa, lửa hờn rực trời

Ngọn cờ đào – khăn tang phủ cả núi

Một tấc quê hương, một đời con gái."

Đó là cuộc kháng chiến không chỉ của vũ khí mà của linh hồn dân tộc, của tiếng trống thức tỉnh nhân tâm, gióng lên từ nỗi đau mất nước và lòng căm hờn giặc xâm lăng.

​

3. Tư tưởng lớn: Nữ quyền, dân quyền và bản lĩnh dân tộc

"Tôi không chỉ muốn viết về Hai Bà Trưng như một biểu tượng nữ anh hùng, mà còn viết về sự vùng dậy của ý thức dân tộc – từ thân phận những người thấp cổ bé họng nhất" – trích chia sẻ của tác giả.

Với trường ca này, Nguyễn Nhuận Hồng Phương đồng thời mở ra ba tầng tư tưởng chủ đạo:

Nữ quyền: Lần đầu tiên trong lịch sử, phụ nữ không chỉ là người gánh chịu mà là người lãnh đạo. Trưng Trắc khởi nghĩa vì chồng bị giết, nhưng cuộc khởi nghĩa không chỉ để trả thù chồng – đó là cuộc đấu tranh của người nữ cho phẩm giá con người và quyền được sống trong tự do.

Dân quyền: Trưng Trắc đứng lên thay mặt toàn dân. Tiếng trống Mê Linh là tiếng trống khởi nghĩa nhưng cũng là tiếng trống thức tỉnh dân quyền: "Một khi dân nổi dậy – giặc nào đứng yên?"

Tự cường dân tộc: Tác phẩm khơi gợi lại niềm tin vào bản lĩnh Việt. Dân tộc Việt chưa bao giờ là kẻ khuất phục hoàn toàn. Mỗi thất bại là một hạt giống để sau này nảy mầm chiến thắng.

4. Nghệ thuật thi ca: Giọng trầm bi thiết nhưng dồn dập hào hùng

Nguyễn Nhuận Hồng Phương sở hữu một bút pháp riêng biệt: Giản dị – tiết chế – biểu cảm sâu lắng, ít dùng kỹ thuật phức tạp, không khoa trương từ ngữ, nhưng lại có khả năng gây ám ảnh. Tiếng trống Mê Linh là một bản trường ca không quá dài, nhưng cô đặc nhiều cảm xúc.

Giọng thơ khi là lời tự sự của Trưng Trắc, lúc là tiếng vọng của dân gian, lúc là độc thoại của chính lịch sử. Sự đa giọng trong thi pháp tạo nên cảm giác như đang xem một vở kịch bi tráng nhiều lớp lang:

"Tiếng trống từ trong lòng Mẹ

Nơi con sinh ra, nơi cha ngã xuống

Tiếng trống không phải chỉ dành cho giặc

Mà còn dành cho lòng dân đã ngủ quên."

5. Tầm vóc văn hóa: Đưa trường ca lịch sử vào đối thoại đương đại

Trường ca Tiếng trống Mê Linh là một đóng góp đặc biệt trong dòng thơ sử thi Việt Nam hiện đại. Nếu trước đó ta có Bài ca chim Chơrao (Nguyễn Chí Trung), Trường ca sông Lô (Tố Hữu), Đất nước lời ru (Nguyễn Khoa Điềm).. thì Nguyễn Nhuận Hồng Phương đã bổ sung một nét độc đáo: Lấy nhân vật nữ làm trung tâm trong một cuộc nổi dậy dân tộc – một điều hiếm thấy.

Và hơn thế, ông không chỉ viết lịch sử để ca tụng, mà để gọi dậy bản lĩnh hiện tại: Khi lòng người nguội lạnh, khi xã hội bạc màu niềm tin – "tiếng trống Mê Linh" là hồi còi cảnh tỉnh. Trưng Trắc, Trưng Nhị trong thơ ông không ngủ yên trong sử sách mà hiện hình như một lương tâm sống động của dân tộc.

6. Một tiếng trống vọng vào tương lai

Kết thúc trường ca, Nguyễn Nhuận Hồng Phương để Trưng Trắc và Trưng Nhị hóa thân vào dòng sông Hát Giang – không phải để tan biến, mà để lưu lại trong lòng đất nước. Dòng sông mang tên "Hát" ấy là nơi tiễn đưa cũng là nơi nuôi dưỡng âm vang của tự do.

"Có thể ta ngã xuống

Nhưng tiếng trống này sẽ mãi gióng vang

Qua trăm năm, ngàn năm

Qua mỗi bước chân con gái Mê Linh.."

7. Lời kết: Trường ca – nhưng là một khúc hát thầm thì từ lòng đất mẹ

Tiếng trống Mê Linh không nhằm dựng tượng đài. Tác phẩm mang tính thiêng nhưng không sáo. Nó không chỉ là một trường ca lịch sử, mà còn là khúc đồng vọng tâm linh, tiếng nói của một nhà thơ – công dân mang trong mình giấc mơ hòa giải quá khứ với hiện tại bằng sự tỉnh thức và niềm tin vào con người.

Trong dòng thơ sử thi Việt Nam hiện đại, Tiếng trống Mê Linh là một bước đi táo bạo nhưng rất cần thiết. Nó khẳng định rằng, lịch sử – đặc biệt là lịch sử đau thương và kháng cự – vẫn luôn là mạch nguồn bất tận để thơ ca lay động trái tim, để nghệ thuật trở thành tiếng trống đánh thức lương tri thời đại.

Lê Gia Hoài

Tạp chí Văn nghệ Vĩnh Phúc​