TRẦM CẢM SAU SINH: BIỂU HIỆN VÀ NGUYÊN NHÂN Bác sỹ Nguyễn Khắc Dũng Bệnh viện TTBN Mai Hương I. TRẦM CẢM SAU SINH LÀ GÌ? - Trầm cảm sau sinh là một rối loạn cảm xúc xảy ra sau khi sinh đẻ. Bệnh được đặc trưng vởi sự giảm khí sắc kéo dài trong năm sau khi sinh (tỷ lệ 15% trong ba tháng sau sinh và 15-25% trong năm đầu tiên sau sinh). Bệnh biểu hiện phần lớn ở phụ nữ và ở một phần nhỏ nam giới. - Cảm giác buồn nản sau đẻ là một trạng thái nhẹ nhất của trầm cảm sau sinh. Biểu hiện kịch phát và ngày thứ 3-5 và thường chỉ kéo dài trong 10 ngày. Các biểu hiện của sự buồn nản sau sinh bao gồm: Ủ rũ, buồn chán, dao động cảm xúc, rối loạn giấc ngủ, lo âu, dễ cáu giận và suy giảm nhận thức. Trạng thái này xuất hiện ở 60-70% ở các thai phụ mới và hoàn toàn không nguy hiểm, tuy nhiên cần được giải thích, đồng cảm và trợ giúp kịp thời. - Trầm cảm sau sinh là một trạng thái nặng nề hơn cảm giác buồn nản rất nhiều. Bệnh ảnh hưởng đến bản thân bà mẹ, đứa trẻ mới sinh, gia đình và các mối quan hệ. Nguy cơ cao dẫn tới các biểu hiện tự sát hoặc gây nguy hấn cho những người xung quanh. - Bệnh thường khó phát hiện vì một số biểu hiện dễ nhầm lẫn với những rối loạn trong thời kỳ hậu sản. Đa phần bản thân của thai phụ và những người xung quanh coi những triệu chứng đó là bình thường và nghĩ rằng sẽ sớm biến mất. Rất nhiều bà mẹ e ngại khi nói ra các biểu hiện cảm xúc và suy nghĩ của mình, tự đối phó với các biểu hiện hoặc dấu diếm bệnh. - Trầm cảm sau sinh nếu được phát hiện và can thiệp sớm sẽ có thể khỏi hoàn toàn mà không để lại di chứng. Chính vì vậy, khi bạn có những biểu hiện dưới đây, hãy chia sẻ với người thân, tìm tới các cơ sở y tế để được khám và hỗ trợ đúng lúc. II. NHỮNG BIỂU HIỆN CỦA TRẦM CẢM SAU SINH: Khi bạn có ít nhất 5 triệu chứng dưới đây kéo dài trên 2 tuần, hãy tới gặp các bác sỹ để được tư vấn và hỗ trợ. 1. Những triệu chứng về cảm xúc: - Cảm giác buồn kéo dài. - Cảm thấy chán nản, tuyệt vọng, trống rỗng. - Những ý nghĩ vô dụng, bất tài, không xứng đáng, cảm thấy tội lỗi, hối hận. Thấy bản thân mình xấu xí, kém hấp dẫn. - Mệt mỏi, kiệt sức. - Lo nghĩ quá nhiều, cảm giác nhiều luồng suy nghĩ đan xen rối rắm trong đầu, suy nghĩ những không rõ mình đang nghĩ cái gì, lo nghĩ mơ hồ. - Lo sợ về việc ở một mình, sợ việc đi ra ngoài, sợ bị bỏ rơi. - Lo lắng về đứa trẻ, sợ hãi đứa trẻ, sợ mình làm tổn thương đứa trẻ. 2. Những dấu hiệu về hành động: - Giảm/mất sự quan tâm, yêu thích với hầu hết mọi việc, kể cả các thói quen, hứng thú trước đây. - Không muốn làm việc gì, làm việc rất nhanh mệt mỏi, kiệt sức. - Ít quan tâm đến việc chăm sóc bản thân. - Chán ăn hoặc ăn quá nhiều. - Mất ngủ, ác mộng, ngủ quá nhiều, rối loạn nhịp thức-ngủ (ngủ ngày- thức đêm). - Không muốn tiếp xúc với những người xung quanh, ngại gặp gỡ mọi người. 3. Các biểu hiện về suy nghĩ. - Giảm sự tập trung chú ý. - Giảm trí nhớ, hay nhầm lẫn. - Khó khăn trong việc đưa ra quyết định. - Có ý nghĩ tự sát. (Khi có biểu hiện này, hãy tới gặp bác sỹ ngay) - Ý nghĩ muốn gây sát thương cho đứa trẻ và những người xung quanh. 4. Những rối loạn về cơ thể: - Đau đầu. - Bồn chồn, hồi hộp, tăng nhịp tim, vã mồ hôi. III. NGUYÊN NHÂN NÀO DẪN TỚI TRẦM CẢM SAU SINH? Có rất nhiều nguyên nhân cũng như giả thuyết về việc dẫn tới trầm cảm sau sinh. Bệnh có thể do một nguyên nhân, hoặc là sự tổng hợp từ nhiều nguyên nhân: Các yếu tố tâm lý, sinh học và xã hội. 1. Các nguyên nhân sinh học-di truyền: - Việc thay đổi các hooc-môn sinh dục (estrogen và progesterol) sau khi đẻ tác động vào cơ chế điều hòa cảm xúc làm tăng cảm giác mệt mỏi, buồn chán. - Việc sụt giảm trọng lượng kèm với việc chảy máu khi sinh làm ảnh hưởng tới hệ tim mạch và huyết áp. Bên cạnh đó, việc căng thẳng và đau đớn khi sinh làm tăng adrenalin- một chất hóa học trong máu làm cho cơ thể thêm mệt mỏi và căng thẳng. - Cơ thể người mẹ thiếu một số chất do việc kiêng kem trong và sau thai kỳ (VD như sắt, các vitamin nhóm B, omega-3). Thói quen trong việc sử dụng rượu, thuốc lá và các chất kích thích, các chất gây nghiện. - Gia đình hoặc bản thân người mẹ bị mắc trầm cảm hoặc những rối loạn cảm xúc. - Thai phụ mắc trầm cảm trong quá trình mang thai nhưng không được tư vấn và điều trị kịp thời. - Mất ngủ/ thiếu ngủ (đây vừa là nguyên nhân, vừa là biểu hiện của bệnh, làm trầm trọng thêm bệnh) 2. Các nguyên nhân do tâm lý- xã hội: - Mâu thuấn trong các mối quan hệ gia đình, đặc biệt là quan hệ vợ -chồng. - Quá lo lắng trong việc chăm sóc con cái (đặc biệt là những người lần đầu làm mẹ, mang thai quá sớm) - Sinh khó/con chết/ con mắc bệnh. - Thiếu sự hỗ trợ trong việc chăm sóc con, phải tự chăm sóc bản thân sau sinh. - Gặp khó khăn trong việc cho con bú, chăm sóc khi con ốm. - Phải tự mình chăm sóc con ban đêm mà không có sự trợ giúp nào (đặc biệt nếu trẻ hay khóc đêm) - Không có ai để tâm sự, thay đổi sự quan tâm của mọi người xung quanh (mọi người chỉ quan tâm đến bé mà ít hỏi han tới mẹ). Đối với người chồng, cũng có thể mắc trầm cảm sau sinh khi mà người vợ vì chăm lo cho đứa trẻ mà ít quan tâm đến mình, dẫn tới sự cô đơn và trầm cảm. - Lo sợ về tài chính cho bản thân và đứa con, lo sợ về việc mất việc làm khi sinh con. - Có con ngoài giá thú, mang thai ngoài ý muốn, không biết bản thân mình có thai. - Không được phép chăm sóc con, không được nhìn mặt con. Trên đây là những nội dung sơ lược nhất về biểu hiện và nguyên nhân của trầm cảm sau sinh. Nếu bản thân bạn hay người thân của bạn có những dấu hiệu trên, hãy mạnh dạn tới gặp bác sỹ. Việc điều trị sớm sẽ giúp bệnh khỏi hoàn toàn và không để lại biến chứng. Trong bài tiếp theo, tôi sẽ hướng dẫn phương pháp phòng ngừa và điều trị trầm cảm sau sinh, cũng như những bài tập giúp bạn chiến thắng trầm cảm.
Những bạn nào có biểu hiện như trên hoặc cần thêm tư vấn cứ hỏi trực tiếp trong topic này, mình sẽ tư vấn và hướng dẫn nhé.
