Tiến hóa là gì? Tiến hóa là sự thay đổi đặc tính di truyền của 1 quần thể sinh học qua những thế hệ nối tiếp nhau. Theo thời gian, các tính trạng trên cơ thể phát triển, từ những kế thừa ở tổ tiên, theo các hướng thích nghi, để hoàn thiện hơn các trạng thái ban đầu Có những trường hợp tiến hóa nào? - Tiến hóa nhỏ: Là sự thay đổi vốn gen (tần số alen và thành phần kiểu gen) của quần thể dưới tác động của các nhân tố tiến hóa. Đặc điểm của tiến hóa nhỏ: Diễn ra trên quy mô nhỏ (quần thể) trong thời gian ngắn nên có thể nghiên cứu được bằng thực nghiệm. Kết quả của tiến hóa nhỏ là có sự hình thành loài mới. Suy ra, quần thể là đơn vị nhỏ nhất có khả năng tiến hóa - Tiến hóa lớn ; là quá trình biến đổi trên quy mô lớn, trải qua thời gian lịch sử dài, hình thành các đơn vị phân loại trên loài (chi, họ, bộ, lớp, ngành, giới) Đặc điểm của tiến hóa lớn: Diễn ra trong thời gian dài, không thể ngiên cứu bằng thực nghiệm, chỉ có thể xác định bằng so sánh, tổng hợp. Nhìn chung, tiến hóa sẽ không thể xảy ra nếu không có các biến dị di truyền. Suy cho cùng, nguồn biến dị di truyền, nguyên liệu cho tiến hóa là đột biến, sau đó các alen đột biến được tổ hợp, thông qua quá trình giao phối, tạo nên nguồn biến dị tổ hợp, hay còn gọi là nguồn nguyên liệu thứ cấp. Loài mới được hình thành trong quần thể là do có sự tác động của các nhân tó tiến hóa, làm thay đổi vốn gen của quần thể. Nhân tố tiến hóa là gì? Nhân tố tiến hóa là những nhân tố làm thay đổi tần số alen và thành phần kiểu gen của quần thể, từ đó làm biến đổi cấu trúc di truyền của quần thẻ qua các thể hệ Có những nhân tố tiến hóa nào? Có 5 nhân tố tiến hóa cơ bản - Đột biến: Là 1 loại nhân tố tiến hóa vì nó làm thay đổi tần số alen và thành phần kiểu gen của quần thể Tần số đột biến gen ở mỗi gen là rất nhỏ, nhưng mỗi các thẻ có rất nhiều gen, và mỗi quần thể có rất nhiều cá thể. Do đó, đột biến gen tạo ra phổ biến dị phong phú, là nguồn biến dị sơ cấp cho tiến hóa. - Di nhập gen: Các quần thể không cách li hoàn toàn với nhau, do vậy giữa các quần thể luôn có sự trao đổi vốn gen. Từ đó, quần thể di gen, và nhập gen đều có thể thay đổi cấu trúc di truyền Hiện tượng này còn được gọi là dòng gen Các cá thể khi di chuyển đến 1 quần thể mới, thì quần thể có cá thể di gen có thể bị giảm đa dạng di truyền, thay đổi vốn gen. Ngược lại, các quần thể có cá thể nhập cư, các cá thể này có thể mang đến alen có sẵn trong quần thể, hoặc alen mới, làm phong phú vốn gen quần thể. - Chọn lọc tự nhiên: Đây là nhân tố định hướng cho quá trình tiến hóa. Thực chất của chọn lọc tự nhiê, là phân hóa khả năng sống sót và sinh sản, của những cá thể mạng kiểu gen khác nhau trong quần thể. Chọn lọc tự nhiên có thể tác động theo 2 hướng: + Chọn lọc chống lại alen trội: Nhanh chóng thay đổi vốn gen của quần thể, có thể loại bỏ hoàn toàn cá thể mạng kiểu hình trội ra khỏi quần thể + Chọn lọc chống lại alen lặn: Thay đổi vốn gen của quần thể chậm hơn, không thể loại bỏ hoàn toàn alen lặn ra khỏi quần thể, do alen lặn có thể tồn tại ở trạng thái dị hợp, không bị chọn lọc tự nhiên đào thải. Sở dĩ vậy, vì chọn lọc tự nhiên chỉ tác động đến kiểu hình trực tiếp, còn gián tiếp làm biến đổi tần số alen, thành phần kiểu gen của quần thể, từ đó làm thay đổi, cấu trúc di truyền của quần thể. - Yếu tố ngẫu nhiên: Hay còn gọi là hiện tượng phiêu bạt di truyền, có thể xảy ra do những thay đổi bất thường của các yếu tố môi trường. Các yếu tố này tác động lên quần thể sinh vật 1 cách ngẫu nhiên, có thể đào thải 1 alen nào đó ra khỏi quần thể hoàn toàn, dù là alen lặn Kết quả: Có thể làm nghèo nàn vốn gen của quần thể, giảm sự đa dạng di truyền - Giao phối không ngẫu nhiên: Gồm các kiểu, tự thụ phấn, giao phối gần, giao phối có chọn lọc, nhân tố này không làm thay đổi tần số alen, mà chỉ thay đổi thành phần kiểu gen của quân ftheer, theo hướng, tăng đông hợp, giảm dị hợp, phân hóa vốn gen thành các dòng thuần chủng khác nhau, làm giảm đa dạng di truyền của quần thể. Ngoài ra, giao phối ngẫu nhiên cũng là 1 nhân tố quan trọng cho quá trình tiến hóa. Nó không phải là nhân tố tiến hóa, nhưng có vai trò cần thiết, cho sự phát tán các alen đột biến trong quần thể, trung hòa các dạng đột biến có hại.
