Quanh năm buôn bán ở mom sông Nuôi đủ năm con với một chồng Lặn lội thân cò khi quãng vắng Eo xèo mặt nước buổi đò đông. Một duyên hai nợ, âu đành phận Năm nắng mười mưa, dám quản công Cha mẹ thói đời ăn ở bạc! Có chồng hờ hững cũng như không! Tú Xương Tiêu đề có bản chép là Đưa cho vợ. Bài thơ này được sử dụng trong các chương trình SGK Văn học 11 giai đoạn 1990-2006 Nguồn: 1. Thơ văn Trần Tế Xương, NXB Giáo dục, 1984 2. Thơ Trần Tế Xương, NXB Văn hoá - Thông tin, 1998 3. Dương Quảng Hàm, Việt Nam thi văn hợp tuyển, Bộ Quốc gia Giáo dục xuất bản, Hà Nội, 1951 Giới thiệu bài thơ Thương vợ Trần Tế Xương (1870 - 1907), tên khai sinh là Trần Duy Uyên, người làng Vị Xuyên, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định, tên thường gọi là Tú Xương. Sinh ra và lớn lên trong buổi thực dân Pháp xâm lược, Hán học đã suy tàn, cuộc đời Tú Xương gắn với bi kịch thi cử. Mười lăm tuổi (1885) đi thi hương, không đậu, hai khoa tiếp theo 1888, 1891 đi thi cũng trượt cả hai, khoa Giáp Ngọ 1894 ông đỗ tú "rốt bảng". Những khoa thi sau đó, vào năm 1897, 1900, 1903, 1906 người ta đều thấy có mặt Tú Xương ở trường thi nhưng khoa nào cũng trượt. Thế rồi, Tú Xương mất vào đầu năm sau (1907). "Tức là Tú Xương thi chết thôi, thi cho đến chết mới thôi" - Nguyễn Tuân. Cũng vì gánh nặng thi cử mà cuộc sống của Tú Xương về vật chất rất thiếu thốn. "Nghèo đói đã cứa xé Tú Xương. Sự đểu cáng đã vả vào Tú Xương. Hoàn cảnh đó được in đậm trong thơ phú của Tú Xương sự vất vả, cay cú, phát phẫn, buồn phiền". Nỗi niềm về hoàn cảnh sống của bản thân trong thời buổi nhiễu nhương đã đi vào thơ Tú Xương làm nên mảng thơ trữ tình, ẩn chứa bầu tâm sự sâu nặng của một văn nhân ưu thời mẫn thế. Cuộc sống của cả nhà Tú Xương, toàn bộ gánh nặng cơm áo gạo tiền của gia đình nghèo, lại đông con, đều dằn lên đôi vai của người vợ. Vợ Tú Xương là bà Phạm Thị Mẫn, quê ở Hải Dương, nhưng sinh ra ở Nam Định. Người đàn bà "mặt nhẵn nhụi, tính hạnh khoan hòa" ấy hơn chồng một tuổi, đảm đang, chịu khó, quanh năm "đầu sông bãi bến, đua tài buôn chín bán mười" để nuôi năm con dại và nuôi chồng ăn học và ăn chơi. Trong bài "Văn tế sống vợ", Trần Tế Xương đã từng giới thiệu về hoàn cảnh sống của vợ mình một cách bông đùa: "Con gái nhà dòng, lấy chồng kẻ chợ; Tiếng có miếng không được chăng hay chớ". Thương vợ được coi là bài thơ cảm động nhất trong những bài thơ trữ tình của Tú Xương. Nó là một bài thơ tâm sự, đồng thời cũng là một bài thơ thế sự. Bài thơ chứa chan tình thương yêu nồng hậu của nhà thơ đối với người vợ hiền thảo.
