Nói tới thuốc súng, chúng ta thường nghĩ tới cuộc chiến tranh thuốc phiện giữa thế kỉ 19. Lúc đó, bọn tư bản nước ngoài đã dùng thuốc súng để mở toang cánh cửa Trung Quốc. Uy lực của thuốc súng lúc đó đã làm cho các tướng lĩnh Trung Quốc vốn đội trời đạp đất phải bó tay, than trời rồi rút kiếm tự vẫn. Cảnh tượng bi tráng đó vẫn còn hiển hiện trước mắt bao người. Ít ai biết rằng thuốc súng đã sớm ra đời ở Trung Quốc. Đáng tiếc là chí tiến thủ của "sư phụ" không cao nên các "đồ đệ" đã vượt qua rồi quay lại đánh "sư phụ". Đây không thể không tính là một bi kịch. Ông Mã Thành Phủ, nhà binh khí học Nhật Bản đã viết cuốn "Nguồn gốc và sự truyền bá của thuốc súng". Sau khi nghiên cứu các tư liệu liên quan đến việc phát minh ra thuốc súng và binh khí trên trế giới, ông cho rằng: "Xứ sở đầu tiên phát minh ra thuốc súng là Trung Quốc, sớm hơn châu Âu ba thế kỉ". Song về thời gian ra đời của thuốc súng thì đang có nhiều cách nhận định khác nhau của các nhà khoa học trong và ngoài nước. Một là: Thuốc súng ra đời vào năm 818 TCN. Trong cuốn "Mỹ quốc tân bách khoa toàn thư - Pháo binh" năm 1857 viết: "Báo cáo của ngài Parav tại Viện khoa học nước Pháp năm 1850 đã viện dẫn tư liệu là một số biên niên của Trung Quốc và cho rằng từ năm 618 TCN, Trung Quốc đã có thuốc súng. Tuy vậy, mãi đến năm 1232 mới sử dụng nhiều." Hai là: Thuốc súng có từ thời Đường. Trong "Cửu quốc chí" của Tống Lộ Trần viết: Thời đầu Ai Đế Thiên Hựu nhà Đường (năm 904), Trịnh Phiên tấn công Dự Chương (nay là Nam Xương, Giang Tây) đã bắn lửa bay, thiêu cháy cửa Long Sát. Ông dẫn quân xông vào lửa leo thành, toàn thân cháy bị bỏng nặng. Cái gì là "lửa bay?". Hứa Đông, thời cuối Ngũ Đại đầu Bắc Tống đã giải thích đó là thuốc súng. Ba là: Thuốc súng có từ thời Bắc Tống. Trong cuốn "Trung Quốc binh khí sử cảo", Chu Vĩ Tại viết: "Thời Bắc Tống, Trung Quốc chế tạo thành công thuốc súng và nó có hiệu quả khi đánh địch." Điều này được chứng thực trong "Vũ kinh tổng yếu" do Tăng Công Lượng thời Bắc Tống viết. Trung Quốc chế được một loại hỏa khí kiểu cầu lửa đầu tiên của thế giới - đó chính là thuốc súng. Trong sách viết rằng từ thời Bắc Tống, thuốc súng được chế tạo thuộc nhiều chủng loại như cầu lửa (hỏa cầu), cầu dẫn lửa, cầu lửa chi li, cầu khói. Lợi hại nhất là cầu lửa chi li, khi vỏ cầu bị cháy nứt ra, vụn sắt trong quả cầu bắn ra ngăn trở hoạt động của người và ngựa. Cầu khói chứa độc dược, khi cháy nó sẽ phun ra khí độc, khiến cho người ngựa bị trúng độc, mũi miệng chảy máu, mất sức chiến đấu. Từ cuối thời Bắc Tống, người ta còn làm ra loại "Trấn thiên lôi" (pháo nổ) là loại pháo nổ cực mạnh. Pháo nổ có thể phát ra lượng khói lớn, làm cho địch sặc khói. Loại vũ khí này thường dùng trong việc bảo vệ thành khi kẻ địch tấn công. Trấn thiên lôi là loại pháo có vỏ bọc bằng sắt chứ không phải bằng giấy, vải hay da như trước. Châm lửa cho pháo nổ, tiếng nổ rất dữ dội. Trong "Kim sử" miêu tả: "Hỏa pháo nổ, tiếng như sấm, sức nóng lan ra hàng trăm mẫu, người và gia súc đều bị xuyên thủng, giáp sắt cũng bị xuyên thấu. Sự thực trên cho ta thấy rõ những nguời làm binh khí thời Bắc Tống đã tạo ra nhiều loại binh khí mới, khiến cho lúc này trên chiến trường ngoài sự sáng loáng của gươm đao còn kèm thêm tiếng nổ dậy đất và khói bụi mịt mù. Bốn là: Thuốc súng có từ thời Nguyên. Thời Nguyên xuất hiện một loại như nòng pháo đúc bằng đồng hoặc sắt, được gọi là" hỏa súng ". Trong ống lèn đầy thuốc súng, sắt vụn và có sức nổ lớn nên gọi là" Đồng tướng quân " Hiện nay," Đồng tướng quân"cổ nhất được cất giữ trong Viện bảo tàng lịch sử, được chế tạo từ thời Nguyên, năm 1332. Nó dài 35, 5 cm, nặng 6, 94 kg, đường kính ống vào khoảng 10, 5 cm. Đây là loại pháo sớm nhất của thế giới. Các ý kiến trên cho chúng ta thấy rằng do quan niệm về thuốc súng khác nhau nên mọi nguời đã đề xuất ra những ý kiến không giống nhau về sự ra đời của thuốc súng. Việc thuốc súng ra đời vào lúc nào vẫn còn là điều cần tìm hiểu thêm để xác định rõ.
