Gần đây, trong một lần đi thực tế ở miền Trung, mình đã đến Tháp Nhạn ở Tuy Hòa (Phú Yên). Nghe tiếng đã lâu, nay có dịp tận mắt nhìn thấy, mình nghĩ đây là điểm đến khá lý thú cho những ai muốn tìm hiểu văn hóa Champa cũng như cảnh sắc ở đây thật tuyệt vời. Có dịp, mong anh em VNO hãy đến một chuyến. Phú Yên có đỉnh Cù Mông Có hòn Nhạn Tháp, có dòng sông Ba. Câu ca dao giản dị đã ghi lại một số đặc điểm địa lý của Phú Yên, trong đó có Tháp Nhạn. Nếu như thành phố Nha Trang tự hào có Tháp Bà cổ kính bên cầu Xóm Bóng, thì thành phố Tuy Hòa cũng có thể tự hào với Tháp Nhạn đứng trơ gan cùng tuế nguyệt trên núi Nhạn, soi bóng xuống dòng Đà Giang trong xanh, thơ mộng và trữ tình. Núi Nhạn cao hơn một trăm mét, tọa lạc ở phường Nhất thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên. Có nhiều cách lý giải về tên gọi của núi Nhạn nhưng nói đến núi Nhạn trước tiên là bởi ở đó có một cái tháp Chăm cổ đã gần 700 tuổi được gọi là Tháp Nhạn. Hòn núi Nhạn xanh um trên đỉnh như một hòn non bộ giữa lòng thành phố. Truyền thuyết về núi Nhạn có rất nhiều, Có người nói rằng nhìn xa đỉnh tháp trông như con chim nhạn (một loại chim hiện đã không còn nhìn thấy), có người bảo vì ngày xưa ở trên núi này có nhiều chim hạc, người dân địa phương đọc chệch là Nhạn. Đường đi lên Tháp rất nhiều nhưng con đường chính rất rộng, dễ đi ngay cả ô tô cũng có thể đưa du khách tiếp cận đến Tháp. Tháp Nhạn dược xây dựng trên một khu đất tương đối bằng phẳng gần đỉnh núi. Ngôi Tháp trông đồ sộ, cổ kính trong một khuôn viên trên 1000m2, xung quanh được lát gạch và quét dọn sạch sẽ. Cấu trúc của tháp hình tứ giác. Các cạnh không được thể hiện giống nhau mà có sai khác chút ít. Cũng như tháp PohNaGa ở Nha Trang, tháp Nhạn cũng dược xây dựng theo hình thức tầng cao, tháp Nhạn ở Tuy Hòa có 4 tầng càng lên cao càng thu nhỏ lại so với tầng dưới nhưng vẫn theo phong cách tầng dưới. Tháp có bình đồ vuông, mỗi cạnh là 10m, cao 25m với 3 bộ phận chính đế, thân và mái. Từ bên ngoài nhìn lên tháp có cấu trúc hình tứ giác các cạnh không giống nhau. Trên các mặt tường của thân tháp được trang trí các cửa giả, ở phía đông là cửa ra vào và trên đó không có hoa văn trang trí. Vòm của cửa giả hình cung nhọn có hình đầu quái vật Kala trên đỉnh. Trước nay, kể cả giới nghiên cứu cũng thường bị "dân gian hóa" mặc nhiên gọi tháp này, tháp kia trong tư duy đơn lẻ, và cái tên Tháp Nhạn (Tháp trên núi Nhạn) cũng xuất phát từ đây. Theo sử cũ ghi lại, Tháp được dựng lên từ vào thời chúa Nguyễn Hoàng khoảng từ năm 1578 – 1580. Nhiều nhà khoa học còn phỏng đoán Tháp này cùng thời với Tháp Bà Pô Na Ga ở Nha Trang vì các viên gạch ở Tháp Nhạn và Tháp Bà giống nhau về sức chịu đựng, sự tàn phá của thời gian. Tháp Nhạn được xây dựng trên đỉnh của núi Nhạn, có độ cao khoảng 60m, từ đây có thể nhìn thấy toàn cảnh thành phố Tuy Hòa cũng như toàn bộ khu vực đồng bằng Tuy Hòa và các dãy đồi núi chập chùng ở phía tây Phú Yên. Trong kháng chiến, không ít lần đỉnh tháp từng là mục tiêu công kích của địch. Đỉnh tháp hiện nay đã được dựng lại nhưng trong lịch sử từng ghi một tàu hải chiến của giặc ngoài biển Tuy Hòa đã bắn đại bác vào làm gãy đỉnh, tháp trơ trụi mất phần trên. Ngày nay, đỉnh Tháp được tôn tạo lại nhưng vết tích vẫn còn. Trên đó còn có những cây dại mọc xen lẫn rêu phong tạo nên nét cổ kính của ngọn tháp. Chân Tháp hình vuông, mỗi cạnh dài hơn 10m. Điều đặc biệt là các viên gạch xây Tháp rất lớn, không giống như Tháp Chàm ở Phan Rang, thỉnh thoảng cũng xen vào những viên gạch rộng hơn 20cm, và những viên gạch này được xây theo kiểu chiều ngang một loạt, đầu quay trở ra. Cũng giống như phần lớn các Tháp Chăm, hướng chính của Tháp là hướng Đông phản ánh vũ trụ quan của Ấn giáo, vì đây là hướng của thần thánh, của sinh sôi nảy nở. Kiến trúc của Tháp gồm ba phần mà theo quan niệm của người Chăm, đó là: Trần tục, tâm linh và thần linh. Trãi qua biết bao biến động cũng như thời gian, Tháp bị hư hại, phần lớn không còn đủ các thành phần như lúc khởi dựng. Tuy nhiên, những hoa hoa văn trên thành Tháp vẫn còn sắc nét, thể hiện trình độ kiến trúc điêu luyện của người xưa. Dưới chân Tháp được gắn ốp các thành phần bằng đá sa thạch. Tượng Bà bên trong Tháp Nhạn Trong lòng tháp tường xây thẳng đứng từ mặt lòng tháp cho đến hết phần thân tháp. Ở đây có tượng Bà được thờ cúng trang nghiêm, du khách tham quan đều đến thắp hương cầu nguyện. Xưa kia, Tháp có những cái am nhỏ được dựng vào thời Hậu Lê để thờ Bà Thượng Đỉnh Chúa Thiết A Na Diễn Ngọc Phi. Trong thời kháng chiến, am này bị bom đạn tàn phá. Sau này, khi hòa bình lập lại, nhân dân Tuy Hòa mới góp công, góp của dựng lại một ngôi miếu trên nền cái am cũ như to lớn hơn với 4 chữ "Thượng Đỉnh Linh Miếu". Đứng từ chân Tháp, du khách có thể phóng tầm mắt quan sát các phố phường trong thành phố Tuy Hòa đang thay da đổi thịt. Nhìn về phương Nam thấy xa xa là dãi đèo Cả khi tỏ, khi mờ. Trên đèo có núi Đá Bia cao vút như chọc thủng trời xanh, chóp núi quanh năm mây mù bao phủ. Xa hơn nữa là biển Đông mênh mông sóng nước và dòng Đà Rằng thướt tha như lụa cùng ruộng đồng thẳng cánh cò bay kéo dài đến chân đèo Cả. Cảnh non nước thật hữu tình. Có lẽ vì thế mà nhiều năm qua, Hội thơ Nguyên tiêu của tỉnh Phú Yên đều tổ chức dưới chân Tháp Nhạn. Thành phố Tuy Hòa nhìn từ Tháp Nhạn Năm 1988 di ích tháp Nhạn được Bộ Văn hóa – Thông tin công nhận là di tích kiến trúc - nghệ thuật cấp quốc gia. Ngày nay, du khách đến Tuy Hòa ai cũng muốn lên núi viếng Tháp, tìm hiểu thêm về nghệ thuật kiến trúc đã góp phần làm phong phú bản sắc văn hóa của dân tộc Việt Nam. -----------HẾT----------
