Review Sách Tập Thơ Mùa Lá Thức – Bản Tình Ca Của Núi Rừng Tây Bắc

Tập Thơ Mùa Lá Thức – Bản Tình Ca Của Núi Rừng Tây Bắc

Tác giả bài viết: Lê Gia Hoài​

Nói đến vẻ đẹp của thơ ca Tây Bắc trong những năm gần đây, chúng ta bắt gặp một giọng thơ của những người nữ đến từ miền núi phía Bắc đang tạo ra những thanh âm riêng biệt, đầy bản sắc và quyến rũ. Trong số đó, nhà thơ Mỹ Hạnh (Hội viên Hội VHNT Sơn La), hiện lên như một tiếng nói trữ tình, trong trẻo mà sắc sảo, với ngôn từ thấm đẫm hơi thở của đại ngàn. Sau thành công của tập thơ đầu tay "Đá hát", Mỹ Hạnh tiếp tục khẳng định bản lĩnh thi ca của mình qua "Mùa lá thức", tập thơ thứ hai được xuất bản bởi Nhà xuất bản Hội Nhà văn năm 2022.

​

"Mùa lá thức" – Một mùa của nhận thức, rung cảm và tỉnh thức. Ngay từ nhan đề, "Mùa lá thức" đã là một hình ảnh thơ giàu tính biểu tượng. Lá vốn là phần mỏng manh, dễ tổn thương của cây, khi "thức" lên cũng là lúc vạn vật lay động, vươn dậy sau giấc ngủ đông, là sự khởi sinh của ý thức, của yêu thương, của hy vọng. Đó cũng là ẩn dụ cho sự trỗi dậy trong tâm hồn người nữ thi sĩ vừa mềm mại, vừa mãnh liệt. "Mùa lá thức" là mùa của những con chữ cựa mình, của cảm xúc lặng lẽ bừng nở, của thiên nhiên và con người cùng chạm đến ngưỡng cửa cao nhất của vẻ đẹp.

Không gian thơ trong tập này được mở rộng: Từ rừng núi, thác ghềnh, chợ phiên, bản làng đến cánh đồng, thảo nguyên, và cả trong sâu thẳm những biến động nội tâm người phụ nữ. Đó là một không gian đa tầng, nơi thiên nhiên không chỉ hiện ra như bối cảnh mà trở thành nhân vật, thành tiếng nói, thành bạn tri âm của con người. Những con suối không chỉ róc rách nước, mà còn mang âm vọng tuổi thơ; những con đường núi cheo leo không chỉ hiện hình cảnh sắc, mà còn gợi lên hành trình nội tâm, một kiểu "leo dốc tinh thần" để vươn tới ước mơ, khát vọng sống đẹp. Ở nơi đó, người phụ nữ trong thơ Mỹ Hạnh không chỉ là chủ thể cảm xúc mà còn là biểu tượng của sự sinh sôi, tỉnh thức, và bền bỉ vươn lên giữa gian khó. Trong những dòng thơ tưởng như mộc mạc, ta cảm nhận rõ sự chuyển động không ngừng của đời sống từ nhịp thở của mùa màng đến những khúc quanh trắc trở của phận người, tất cả đều được khắc họa bằng ngôn ngữ thơ giàu chất nhạc, chất họa và đầy nhân bản.

​

Một Tây Bắc rất thật, rất thơ hiện lên từ từng vệt chữ. Khác với sự du mục, bay bổng của nhiều cây bút thành thị khi viết về núi rừng, Mỹ Hạnh đi vào Tây Bắc từ chiều sâu của trải nghiệm sống, gắn bó và yêu thương. Cảnh vật hiện lên trong thơ chị không đơn thuần là khung cảnh đẹp, mà là những cá thể sống động có linh hồn: Đá biết hát, gió biết mộng mơ, hoa ban biết thả bùa yêu, thác nước biết ngân rung khúc trầm thiêng.. "Hoa ban mượn gió thả bùa/ Đá trầm hóa nắng thêu thùa đồi hoang." "Mùa lá thức".

Hình ảnh trong thơ Mỹ Hạnh rất thơ mộng nhưng không mơ hồ, bởi chúng được cấu tạo từ chất liệu bản địa đậm đặc, nguyên sinh: Tiếng sáo bồng bềnh giữa đại ngàn, khăn piêu dịu dàng trên vai thiếu nữ, váy xòe chấp chới giữa hội xuân, chợ chiều lặng lẽ trôi trên dòng sông, bản làng H'Mông lặng im trong khói lam chiều, hoa gạo đỏ lửa tháng Ba, hoa găng tím buồn sau mưa, hay những tháp cổ nghiêng mình trong ký ức.. Tất cả hòa quyện thành một bức tranh miền núi vừa sống động, vừa cổ tích, vừa thấm đẫm dấu vân tay thi sĩ. Mỗi hình ảnh hiện lên không chỉ để mô tả, mà để lưu giữ, như một cách Mỹ Hạnh "gìn giữ quê hương bằng thơ", làm cho miền đất Tây Bắc trong thơ chị không còn là không gian địa lý mà trở thành không gian tâm tưởng, đầy yêu thương và tự hào. Nhà thơ Hoa Mai từng nhận định đầy cảm xúc: "Chiêm ngưỡng bức tranh quê bằng thơ của Mỹ Hạnh mới thấy Tây Bắc thật đẹp, thật đáng yêu.. như tình yêu máu thịt Mỹ Hạnh dành cho nơi 'chôn nhau cắt rốn' đời mình" (Lời tựa, tập thơ "Mùa lá thức", NXB Hội Nhà văn, 2022). Quả thật, những câu thơ ấy không chỉ chạm đến vẻ đẹp của đất, mà còn lay động vẻ đẹp trong người.

Giọng thơ nữ trữ tình, nhân hậu, tự tin và giàu bản sắc nghệ thuật. Thơ Mỹ Hạnh thấm đẫm chất nữ tính, không phải thứ nữ tính yếu mềm hay e lệ, mà là thứ nữ tính biết rung cảm, dám đối diện và can đảm yêu thương. Trong bài thơ "Tắm tiên", chị không ngần ngại nói về vẻ đẹp của người con gái giữa thiên nhiên Tây Bắc: "Em xõa giữa suối thiêng/ Cho hồn anh ngây ngất.." Ở đó, thân thể nữ nhân trở thành biểu tượng của sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên, vừa gợi cảm, vừa linh thiêng. Cũng ở một cực khác, bài thơ "Người đàn ông ru mình trên núi" lại là một lát cắt về thế giới đàn ông trong mắt phụ nữ: Mạnh mẽ, âm trầm, kiên định như đá, như lửa, như gió. Mỹ Hạnh có khả năng đặc biệt trong việc chạm đến cảm xúc người đọc mà không lên gân. Cái tình trong thơ chị rất tự nhiên, dung dị, không cần phô trương mà vẫn lay động.

Ngôn ngữ thơ tinh tế, hàm súc, gợi cảm. Ngôn ngữ là sức mạnh đặc biệt trong thơ Mỹ Hạnh. Chị dùng từ tinh luyện, có tiết chế, nhưng không hề đơn điệu. Mỗi từ là một hạt nắng, một cánh lá, một giọt sương, mang hình và mang nhạc. Đọc thơ chị, dễ liên tưởng tới những bức tranh thủy mặc, những khúc dân ca miền sơn cước: "Nắng trưa hong vàng cỏ mật/ Ngải mùi lá mục sau mưa" "Hình như đã thu".

Thơ chị có nhịp điệu riêng: Nhẹ, sâu, đều và ngân. Đặc biệt, chị thử nghiệm thành công ở thể thơ 1-2-3 – một hình thức thơ mới mẻ, đòi hỏi sự chắt lọc cao độ trong câu chữ. Các bài như "Tiếng đập cánh", "Giấc mơ mây trắng", "Vết chai" là minh chứng cho khả năng dụng ngôn và tư duy biểu tượng tinh tế của tác giả. Nhà thơ Hoa Mai từng ví von: "Ngôn ngữ thơ Mỹ Hạnh thật đẹp, mềm mại như lụa, đầy ánh sáng.. như vẻ đẹp bí ẩn của thủy ngân trong chiếc nhiệt kế" .

Những vấn đề thời sự và triết lý sống được đưa vào thơ một cách tự nhiên. Không chỉ dừng lại ở miêu tả thiên nhiên hay viết tình ca, Mỹ Hạnh còn chạm đến những mảng hiện thực nhạy cảm của đời sống, đặc biệt là đại dịch Covid-19, nỗi lo sinh tồn, vấn đề môi trường, giáo dục.. Nhưng chị không viết theo kiểu lên án hay tố cáo, mà nhẹ nhàng, tinh tế và đầy trăn trở: "Trường em mùa Covid/ Sân trường rảnh ngắm hàng cây.." "Trường em mùa Covid". Hay bài "Tâm bệnh", nơi chị đưa ra cái nhìn nhân văn về nỗi đau tinh thần và thân thể, với những câu hỏi triết lý không dễ trả lời: "Thuốc nào chữa được tham?" Đó là lúc thơ Mỹ Hạnh vượt qua ranh giới của trữ tình đơn thuần để chạm đến tính phản tỉnh điều không phải nhà thơ nào cũng làm được.

"Mùa lá thức" tiếng vọng thi ca đánh thức vẻ đẹp bản thể và bản địa. Tập thơ kết thúc bằng bài "Mùa lá thức" là bài thơ mang tên tập sách và cũng chính là tuyên ngôn nghệ thuật của tác giả: Viết để đánh thức những vẻ đẹp ẩn sâu trong thiên nhiên và con người: "Chiềng Đen mùa lá thức/ Hoa mận trắng lưng trời/ Cô em diện váy mới/ Dắt mây cùng đi chơi" . Đó không chỉ là hình ảnh về một cô gái miền núi, mà là một ẩn dụ đầy thơ mộng về vẻ đẹp đang trỗi dậy nơi núi non tĩnh lặng nơi từng hạt giống chữ nghĩa, từng cánh mây ý tưởng đang được gieo xuống bởi bàn tay người nữ thi sĩ.

"Mùa lá thức" là một thành tựu thơ ca xuất sắc của nhà thơ Mỹ Hạnh không chỉ vì độ dày trang sách, mà vì độ sâu tâm hồn, độ rộng cảm xúc và độ chín nghệ thuật. Tập thơ là bức tranh sơn dầu giàu chất nhạc và ánh sáng, là tiếng hát dịu dàng từ rừng núi vọng về, là sự tiếp nối xứng đáng của "Đá hát", và là viên ngọc sáng trong văn học miền núi đương đại.

Mỹ Hạnh xứng đáng là người phụ nữ làm thơ nơi núi cao đầy năng lượng sáng tạo. Chị đang lặng lẽ dệt mùa lá mới cho thi ca Việt bằng tâm hồn giàu yêu thương, đôi mắt nghệ sĩ và bàn tay gùi chữ cần mẫn từ đại ngàn.

Lê Gia Hoài

(Tạp chí Văn nghệ Vĩnh Phúc)​